Dagblaðið Vísir - DV - 11.05.1999, Blaðsíða 2
ÞRIÐJUDAGUR 11. MAÍ 1999
EH
HffiiiUir
■ ■ %#■■■■■■■
Bandarískir vísindamenn komust aö merkilegum niöurstööum:
Að beygja og deila
er jafnt fyrir heila
Svarthol dregur til sín plánetu með ógnarmiklu þyngdarafli sínu. En hvernig
ætli það sé á litinn?
Spelke komst einnig að
því að þegar glímt er
við aðgerðir eins og að
læra margföldunartöfl-
una Ijómar það svæði
heilans sem jafnan er
notað þegar ný orð eru
lögð á minnið.
sem tala bæði ensku og rússnesku
reiprennandi. Mismunandi stærð-
fræðiþrautir voru lagðar fyrir hóp-
inn, annars vegar þrautir sem
þarfnast nákvæmra svara eins og
samlagning tveggja talna og hins
vegar þrautir sem þarfnast nálgana.
Hópurinn var síðan prófaður á báð-
um tungumálum. Allir nemendum-
ir svöruðu samlagningarþrautunum
hraðar þegar þeir voru spurðir á
móðurmálinu, þ.e. því tungumáli
sem þeir höfðu lært á. Hins vegar
skipti tungumálið ekki sköpum þeg-
ar nálgunarþrautunum var svarað.
„Fyrst niðurstaðan er sú að þegar
viö lærum staðreyndir talnareikn-
ings er þaö tengt því tungumáli sem
við lærum það á standa börn mjög
illa sem læra á tungumáli sem þau
nota ekki þegar þau fullorðnast.
Niðurstöðumar sýna að það er mjög
erfitt að skipta á milli,“ segir Eliza-
beth Spelke, prófessor í heila- og
hugfræðum.
Vísindamönnum veitti ekki af því að rannsaka heila Hómers Simpsons.
Það mætti halda að þessi ungi drengur væri að hefja sig til flugs að hætti
risaeðlanna.
Fljúgandi risaeðlur
Fyrstu fúglarnir
lærðu að fljúga
með því að
hlaupa hratt og
blaka vængjun-
um, ekki með
því að stökkva úr háum trjám eins
og hingað til hefúr verið haldið.
Þessu komust bandarískir rann-
sóknarmenn að á dögunum.
Hvemig fuglar byrjuðu aö fljúga
hefur löngum reynst vísindamönn-
um hulin ráðgáta. Flestir em sam-
mála því að þeir hafi þróast frá risa-
eðlum en hvemig þeir tóku flugið
hefur verið riflst um i margar aldir.
Gagnrýnendur hlaupakenningar-
innar segja að fomfuglarnir hafi
ekki getað náð nógu miklum hraða
með hlaupum til þess að ná á flug
með vængjablaki. En fomleifafræð-
ingar í Los Angeles sýndu með loft-
mótstöðuútreikningum og þekktum
steingervingagögnum að elsti
þekkti fuglinn, hinn 150 ára gamli
Archaeopteryx, gat náð nógu mikl-
um hraða á hlaupum til þess að
hefja sig til flugs. Þeir litu á hreyfi-
en ekki lyftiorku sem þann kraft
sem nauðsynlegur er til flugtaks.
Fomleifafræðingarnir sögöu jafn-
framt að mikilvægi kenningarinnar
lægi í því að einnig væri hægt að
beita henni á forfeður
Archaeopteryx. Vængjaðar risaeðl-
ur hafa þá getaö hlaupið hraðar og
forðast rándýr með því að blaka
vængjunum. Afkomendur þeirra
hafa þá væntanlega hlaupið hraðar
og hraðar þar til fætur þeirra hættu
að snerta jörðina.
jjír,
Nóg er
hringja
sér um
Nýr farsími frá Ericsson:
Meö raddstýrðri hringingu
ma
að segja nafn þess sem
á i viö T18-símann og hann
af||anginri.
Ericsson hefur sett á
markað hér á landi
hinn nýja T18 GSM
farsíma, en hann
býður upp á marga
nýja möguleika. Þetta er fyrsti sím-
inn í nýrri T-línu fyrirtækisins en
það em símar sem hannaðir eru sér-
staklega fyrir kröfuharða neytendur.
Ein af helstu nýjungum símans er
raddstýrð upphringing. Síminn get-
ur munað 10 númer á þennan hátt
og þegar eigandinn vill hringja í
eitthvert þessara númera þá opnar
hann einfaldlega símann og segir
nafn þess sem hann vill hringja í.
Síminn sér um afganginn.
Aðrir eiginleikar símans eru svo
innbyggður titrari sem auðveldar
notandanum að verða var við að
verið sé að reyna að ná í hann. Virk-
ur flipi T18-símans gerir það einnig
að verkum að auövelt er að svara og
enda símtal.
Bleik svarthol?
moEi
Er mögulegt að
svarthol séu
bleik? Ástralskir
vísindamenn
segja já.
Ástralskir vís-
indamenn hafa að undanfómu kom-
ist að því að sum svartholanna sem
þeir hafa fest á mynd era bleik og
aðspurðir hafa þeir ekki hugmynd
af hverju.
„Við komum af fjöllum, höfum
ekki hugmynd," segir Paul Francis,
lektor hjá Þjóðarháskóla Ástralíu.
„Viö eram hins vegar nokkuð vissir
um að það era ekki svartholin sjálf
sem eru bleik. Bleiki liturinn kem-
ur frá gasi sem umlykur þau.“ Nið-
urstöður rannsóknarhópsins vora
kynntar á Fresh Science ráðstefn-
unni í Melbourne fyrir skömmu.
Svarthol og það gífurlega þyngdar-
afl sem umlykur þau hafa löngum
átt huga stjamffæðinga. Vegna þess
að svartholin gleypa jafhvel ljósið í
kringum sig hefur athygli vísinda-
heimsins jafnan beinst að því sem á
sér stað í kringum „munn“ þeirra.
Francis sagði að það væri nokkuð
auðvelt að eygja bleiku blettina í
geimnum en erfiðara þegar það
kemur að því að sanna að þama séu
svarthol á ferð. „Þessi svarthol era í
meira en milljarða ljósára fjarlægð
og meira en hundrað þúsund sinn-
um daufari en ljós sem mannsaugað
getur numið. Það tók samanlagða
vinnu fjögurra af öflugustu sjónauk-
um Ástraliu til þess að komast að
því hvað þetta var,“ sagði Paul
Francis. Þessar fregnir frá Ástralíu
hleypa eflaust lífl í rannsókn þeirr-
ar huldu ráðgátu sem svarthol eru.
Francis sagði að það
væri nokkuð auðvelt
að eygja bleiku blett-
ina í geimnum.
Að læra marg-
földunartöfluna
er ffekar eins og
að leggja inn-
kaupalista á
minnið heldur
en æflng á stærðfræðigetu heilans,
segja bandarískir og franskir rann-
sóknarmenn sem hafa rannsakað
þetta að undanfornu. Einnig komust
þeir að því að tungumálahæfileikar
hafa mikil áhrif á stærðfræðilær-
dóm. Rannsóknarmennimir sögðu
að niðurstöður þeirra hjálpuðu ekki
einungis við að skilja undraheim
heilans heldur sé einnig hægt að
leggja nýjar línur i stærðfræði-
kennslu með þær til hliðsjónar.
5x7 = hypothalamus
í rannsókninni var notast við svo-
kallaða fMRI heilaskönnunartækni
og voru heilar franskra nemenda
skannaðir meðan þeir leystu stærð-
fræðiþrautir. Þegar nemendur feng-
ust við nálganir ljómuðu þau svæði
heilans sem jafnan era notuð til
rýmisútreikninga og þrívíðarskiln-
ings og einnig ljómuðu þau svæði
sem notast til að stjórna handa- og
augnhreyflngum.“Þetta bendir til
þess að þegar fólk fæst við nálganir
imyndi það sér tölurnar á linu,
hæfileiki sem tengist rými. Þetta
era mikilvægustu upptök stærð-
fræðiinnsæis heilans,“ segir Eliza-
beth Spelke sem stjómaði hópnum.
Hún komst einnig að því að þegar
glimt er við aðgerðir eins og að læra
margfoldunartöfluna ljómar það
svæði heilans sem jafnan er notað
þegar ný orð era lögð á minnið.
Erfitt að skipta á milli
Rannsóknarhópurinn notaðist
einnig við rússneska innflytjendur