Dagblaðið Vísir - DV - 16.07.1999, Blaðsíða 6

Kona er konu verst var einhvern tíma fullyrt. Það hefur
líka verið sagt að það séu bara til þrjár birtingar-
myndir kvenna: Móðir, meyja, kona. Á síðasta ári
aldarinnar hlýtur að vera óhætt að hafna þessu
rugli. Eða hvað? Fókus fór á stjá og spurði nokkr
merkilegar konur út í fyrirmyndir kvenna.
„Aöalatriðiö er að hlutverkin
og ímyndin séu jákvæð fyrir
konur en ali ekki á kven-
fyrirlitningu."
Guðbergur Bergsson var nýkominn til
Salema í Algarve.
Það var
næstum
fullt tungl
„Ætli ég hafl ekki verið i
rúminu á Grandaveginum að
anda að mér lýsislykt og
dreyma lýsisdrauma. Á þessum
tíma var Grandavegurinn ekki í
tísku eins og nú. Síðar hætti ég
að taka þorksalýsi og fór yfir í
hákarlalýsi. Nú, var þetta tungl-
gangan? Ég man nákvæmlega
hvar ég var þá. Ég var nýkom-
inn til þorpsins Salema á Algar-
ve í Portúgal, fékk að dvelja í
húsi sem hjúkrunarkona
Salasas einræðisherra átti. Ég
var þá nýkominn af Grandaveg-
inum. Þarna var ekki sjónvarp
en ég heyrði fréttina í útvarp-
inu. Mér fannst þetta mjög
merkilegt en hafði þó verið viss
um nokkuð lengi að þetta
myndi gerast. Það var mjög
bjart þetta kvöld á ströndinni,
næstum fullt tungl, og mér
fannst þorpið eiginlega vera
einangraðra heldur en tunglið,
nú þegar menn og vélar voru
búin að rjúfa friðhelgi þess.“
Þann 20. júlí 1969 lenti geimfariö Appollo 11
é tunglinu. Innanborðs voru Neil Armstrong,
Michael Collins og Edwin „Buzz“ Aldrin. Neil
var svo sá fyrsti af okkar dýrategund sem steig
fæti á tungliö, það gerði hann kl. 2.56, 21. júlf.
Við það tækifæri sagði hann: „Þetta er lítið
skref fyrir mig en stórt stökk fyrir mannkyn,"
eins og frægt er orðið. Buzz steig á tunglið 11
mínútum síðar en hans setning er ekki eins
fræg: „Fagra, fagra auön." Michael fékk hins
vegar ekki að yfirgefa geimfarið. Tunglgöng-
unni var sjónvarpað beint um víða veröld og
þótti merkilegasti atburður heimssögunnar. Á
islandi var ekki tæknibúnaður fyrir beinar út-
sendingar og þar að auki var Ríkissjónvarpið f
sumarfrfi. Myndirnar af tunglgöngunni voru því
ekki sýndar fyrr en 3. ágúst þegar ríkisstarfs-
menn komu úr orlofinu en tunglfararnir sjálfir
lentu hinir hressustu f Kyrrahafinu 24. júlí.
Karlpungar þessa heims eiga sér
margar fyrirmyndir og á seinni
árum hefur steríótýpan yfir karl-
mann nánast horfið. Vöðvabúntin
þykja nett hallærisleg og í staðinn
eru komnar grannar og sætar hetj-
ur eins og Leonardo DeCaprio,
Nicolas Cage og trúðar á borð við
Adam Sandler. Þetta eru misjafn-
ir menn og alls staðar í hetjuheim-
um karla má sýna fram á vissa
fjölbreytni. Það eru til margar týp-
ur af körlum í stjórnmálum, tísku-
heiminum, poppinu, bíóinu og
íþróttum. Og á undanförnum
árum eða áratugum hefur fjöl-
breytnin aukist í fyrirmyndum
kvenna. Nú geta ungar stúlkur
miðað sig við og tekið til fyrir-
myndar alls konar konur; feitar,
grannar, ljótar, sætar, sterkar og
aumar. Konur mega gera það sem
þeim sýnist í dag.
Óbundin kynvera
„Mér finnst Madonna ágæt fyrir-
mynd,“ segir Þorgerður Einars-
dóttir félagsfræðingur um þessar
fyrirmyndir ungra kvenna. „Hún
brýtur upp hina hefðbundnu
ímynd kvenna, kýs að vera kyn-
vera og nýtur sín sem slík. Hún er
ekki búin til af karlmönnum held-
ur sér hún algjörlega um sig sjálf.
Hún er sterkur og sjálfstæður
karakter."
Linda Björk Árnadóttir, hönnuð-
ur og eigandi CRYLAB, er sam-
mála Þorgerði þó hún viðurkenni
að Madonna hafi ekki höfðað mik-
ið til sín í fyrstu.
„Hún var svolítið melluleg
þarna fyrst þegar hún gerði aðal-
lega út á kynlífið," segir Linda.
„Mér finnst hún hins vegar hafa
breyst svolítið upp á síðkastið og
ég lít meira til hennar sem fyrir-
myndar en áður. Mér finnst hún
vera hugrökk og klár manneskja
og ég dáist að henni fyrir það.“
„Madonna hefur alla tíð farið
sínar eigin leiðir,“ tekur Dóra Ein-
ars undir með Lindu en Dóra
starfar sem búningahönnuður og
kvikmyndageröarkona. „Þær kon-
ur sem gera það lenda alltaf á milli
tannanna á fólki. Hún er rosalega
vinnuglöð og óheft og hefur
kannski stundum farið of djarflega
í að segja sínar skoðanir.“
Væmin og húsmóðurleg
„Þessar konur, Madonna, Sigo-
urney, Björk og Meryl, eru ofboðs-
lega ólíkar,“ segir Vala Þórsdóttir
um þessar fjórar konur sem notað-
£ir eru sem sýnishorn af fjölbreytni
í fyrirmyndum kvenna. „Þær þora
líka að fara sínar eigin leiðir og
hafa allar verið með einhvers
konar yfirlýsingar i
sjálfu sér. Sigourney
Weaver er kannski sú
eina sem er ekki eins
sveigjanleg og hinar en
þær þrjár takast á við
margs konar hluti, bæði í
tónlist og í leikhúsinu, og
það finnst mér mjög gott
fyrir ímynd kvenna.
Madonna og Björk hafa
báðar notað frelsið til þess
að búa til nýjar ímyndir
þegar þeim þóknast. Björk
hefur aúk þess brotið niður
múra, bæði með því að vera
pönkari eða fátæklingur og
síðan einhver Versace-pía.
Meryl Streep notar frelsið til
þess að taka að sér mismun-
andi hlutverk, oft átakahlutverk,
en hún er svo hæfileikarík að hún
getur farið í allra kvikinda líki,“
segir Vala Þórsdóttir sem er
greinilega ekki í vafa um þá fjöl-
breytnu og jákvæðu ímynd sem
þessar konur hafa skapað sér.
Lindu finnst Meryl Streep aftur
á móti vera húsmóðurlegust af
þessum konum. „Hún er mikill
streitari í sér og ég get ekki séð
fyrir mér að hún lendi í skandal
eða einhverju svoleiðis.“
„Hún er svolítið væmin og góð
kona,“ bætir Þorgerður við og
finnst það vera gamla steríótýpan
af konunni.
miKiu iiiun
fyrir og nefnir
fleiri dæmi:
„Mér finnst
líka hálfhlægilegt þegar vísitölur
eins og fluffumar Unnur Steins-
son og Ragnheiður Clausen koma
naktar fram í ódýrum glanstímarit-
um og segjast hættar að vera góðar.
Erum við þessar konur sem forum
okkar eigin leiðir þá eitthvað vond-
ar? Björk er ekkert í líkingu við
þetta. Hún kemur alltaf til dyranna
eins og hún er klædd. Hún er ekki
að leika neitt annað.“
Og allar vom konurnar í raun
sammála um hana Björk okkar.
Linda segir til dæmis að Björk
höfði mest til sin, persónulega.
„Hún fer mjög ócommercial leið-
ir,“ segir hún. „Hefur komið með
mjög sterka og athyglisverða
kvenímynd fram á sjónarsviðið.
Hún er þessi skrýtna og
skemmtilega
kona, mjög frum-
leg og sterk og á
örugglega eftir
að endast
lengi.“
Þorgerður
bætir því við
að henni finn-
ist leiðinlegt
talað er
um að hún
Björk sé
bamaleg og þá
algerlega út í
hött þegar gef-
ið er i skyn að
hún sé af-
sem Þorgerður hefur að vísu ekki
fylgst vel með. En hún telur líka að
hér á ámm áður hafi umræðan um
imyndir kvenna einskorðaðist við
móður, konu og meyju. Hún telur
því að konur eins og Madonna,
Björk eða Sigoumey Weaver brjóti
upp staðnaðar ímyndir og séu því að
gera mjög góða hluti.
Dóra bætir því við að henni þyki
Sigoumey Weaver vera frábær leik-
kona: „Hún getur verið kynbomba
eitt augnablikið og hið versta skass
það næsta.“ En um leið finnst henni
þessar fjórar konur sem nefndar
hafa verið mjög góðar fyrirmyndir
sem slíkar en segir jafnframt að
stjörnudýrkun og pælingar um
ímyndir og fyrirmyndir geti gengið
út í öfgar.
Yngsta konan í hópnum okkar,
Linda Björk, tekur þó fram að henni
finnist hún ekki vera í neinu sér-
stöku kynhlutverki. „Ég vakna ekki
upp á morgnana og hugsa: „Ég er
kona“. Það skiptir mig engu máli
hvort ég er kona eða ekki. Ég á fullt
af karlímyndum líka. Þetta era samt
allt mjög sterkar og hæfileikaríkar
konur sem hér eru nefndar og ég dá-
ist að þeim öllum. Þær hafa mikið
sjálfstraust og ég er viss um að þetta
sjálfstæði sem þær sýna, þessi styrk-
ur og hugrekki, virkar mjög hvetj-
andi á konur.“
Vala velkist heldur ekki í neinum
vafa um það hvaða skilaboðum kon-
umar fjórar, Madonna, Sigourney
Weaver, Meryl Streep og Björk
koma á framfæri, hver með sinni að-
ferð.
„Það er í rauninni bara frelsi.
Frelsi og fjölbreytileiki. Þær segja
fólki að það eigi að gera það sem það
vill án þess að hirða um duttlunga
og afskipti annarra."
Þetta fólk er örugglega skylt. Tom Rowlands í The Chemical Brothers
og Kristín Ómarsdóttir skáldkona hafa sama puppy-lookið, sömu við-
kvæmnislegu og dapurlegu augun, sama munnsvipinn og eiga þar að
auki eins gleraugu. Hárið er liðað og ljóst og meiningarnar ef til vill líka
svipaðar. Bæði hafa óumdeilanlega hæfileika á listræna sviðinu.
Rowlands er heilinn í The Chemical Brothers en Kristín hefur sent frá
sér ljóðabækur og örsögur öðrum til yndis og ánægju. Hvort sem þau eru
andlega skyld eða ekki eru þau óneitanlega mjög sykursæt saman.
Bjarkar-eftirlíkingar
„Ég þoli til dæmis ekki þegar
konur eru að reyna að vera eitt-
hvað annað en þær eru," segir
Dóra Einars og bætir við: „Mér
finnst þær vera mjög leiðinlegar
þessar litlu Bjarkar-eftirlíkingar
sem tröllríða öllu héma. Það er
eins og að þær fatti ekki að þeim
tekst aldrei að verða eins og Björk.
Þær verða alltaf hallærislegar, litl-
ar hermikrákur." Dóru er orðið
s p r e n g i
barnakláms.
„Björk er
greind, með
skemmtilegar
pælingar og
hún er gerandi í sínu lífi. Ég get
því ekki sagt annað en að hún sé
mjög góð fyrirmynd fyrir ungar
konur.“
Móðir, kona, meyja
„í prinsippinu em svona stráka-
stelpur góðar fyrirmyndir svo lengi
sem ímyndin er jákvæð og elur ekki
á kvenhatri," segir Þorgerður um
Sigourney Weaver sem þekktust er
fyrir leik sinn í Aliens-myndunum
1 „Hún er ekki búin til af karl-
mönnum heldur sér hún al-
gjörlega um sig sjálf.“
2 „Björk er alltaf jafn fersk og
skemmtileg.“
3 „Hún er mikill streitari I sér
og ég get ekki séö fyrir mér
aö hún lendi í skandal eöa ein-
hverju svoleiöis."
Kristín Omarsdóttir.
Tom Rowlands.

vars
21. júní 1969
kl. 02.56
íu)
39 f
6
f Ó k U S 16. júlí 1999