Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.1999, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDAGUR 7. DESEMBER 1999 WuM p m pp 19
Erfðabreyttur fiskur hættulegur:
Trójugenið þurrkar út
kynstofninn
- lögmáli Darwins snúið á haus
Muir og Howe gerðu
tölvulíkan afþví sem
myndi gerast ef 60
erfðabreyttir einstak-
lingar afþessari fisk-
tegund myndu komast
í umhverfi þar sem
60.000 eðlilegir fiskar
lifðu villtir. Niðurstaða
þeirra útreikninga voru
að fiskstofninn myndi
deyja út innan 40 kyn-
slóða.
Nýjar rannsóknir benda til þess aö erfðabreyttur fiskur geti verið mjög skað-
legur kynstofninum.
Bandarískir vís-
indamenn hafa
komist að því að
einungis einn
erfðabreyttur
fiskur gæti orðið
þess valdandi að allir fiskar af þessari
tegund á ákveðnum svæðum myndu
þurrkast út. Vísindamennimir telja að
þeir hafl fúndið fyrstu vísbendinguna
um að erfðabreytt dýr gætu haft skelfi-
legar afleiðingar fyrir eigin kynstofn.
Þeir William Muir og Richard Howe
frá Purdue-háskóla í Indiana gerðu
þessa rannsókn og hafa eftir hana þró-
að það sem þeir kalla „Kenninguna um
Trójugenið", en hún var birt fyrir
skömmu í tímaritinu New Scientist.
„Við köllum þetta Trójugen af því að
það kemst inn í kynstofhinn af því að
það lítur út fyrir að vera eitthvað gott,
en verður að endingu til þess að hann
eyðist," segir Muir.
Hröö útbreiösla
Þeir félagar rannsökuðu fisk sem
erfðabreytt hefur verið með mannlegu
vaxtargeni hGH, sem eykur vaxtar-
Eins og við má búast
hefur andrúmsloftið
meðal geimvísinda-
manna NASA ekki verið
mjög jákvætt síðustu
daga. Engin tilrauna
þeirra til að ná sam-
bandi við geimfarið hef-
ur borið árangur og þeir
hafa ekki hugmynd um
hvort skipanir sem þeir
hafa verið að senda til
þess í grið og erg berist
því nokkum tímann.
hraða og fulla stærð fiskanna. Líflfræð-
ingar hafa verið að gera tilraun með
notkun þessa gens í laxi að undan-
fömu. Við tilraunina vom hins vegar
notaðir smærri fiskar af tegund sem
oft er notuð við rannsóknir sem þess-
ar.
Síðasta helgi
var ekki gjöful
fyrir banda-
ríska geimvís-
indamenn sem
reyndu árang-
urslaust að ná sambandi viö geim-
farið Mars Polar Lander sem lenti á
plánetunni rauðu á fostudag. í gær
vom gerðar úrslitatilraunir til að
t ljós kom að erfðabreyttir fiskar
urðu fyrr kynþroska en venjulegur
fiskur og framleiddu fleiri egg. Einnig
kom í ljós við rannsóknir á venjuleg-
um fiskum að stærri karlfiskar laða að
allt að fjórum sinnum fleiri kvenfiska
en hinir smærri. Því telja þeir Muir og
ná sambandi við geimfarið og
styrktist grunur manna um að af-
skrifa yrði geimfarið með hverri
mínútunni sem leið án þess að
múkk heyrðist frá því.
Fyrst ekkert heyrðist frá geimfar-
inu alla helgina, eða í gær, þá áætla
menn að vegna aðstæðna hafi eini
möguleikinn á að ná sambandi viö
það úr þessu verið nú í morgun, eft-
Howe að Trójugenið ætti að breiðast
ialsvert hratt út um allan kynstofn
fiskanna.
En þeir fúndu einnig út að mun
lægra hlutfall fiska sem erfðabreytt er
með þessum hætti nær kynþroska-
aldri. Því er hættan sú að útbreiðsla
ir að DV-Heimur var farinn í prent-
un.
Eins og við má búast hefur and-
rúmsloftið meðal geimvísinda-
manna NASA ekki verið mjög já-
kvætt síðustu daga. Engin tilrauna
þeirra til að ná sambandi við geim-
farið hefur borið árangur og þeir
hafa ekki hugmynd um hvort skip-
anir sem þeir hafa verið að senda til
þess í gríð og erg berist því nokkum
tímann.
Tveir misheppnaöir leiöangrar
Hafi leiðangurinn brugðist, eins
og allt útlit er fyrir þrátt fyrir hina
veiku von á þriðjudagsmorgun, er
það gríðarlega mikið áfall, sérstak-
lega í ljósi þess að einungis nokkrar
vikur eru síðan systurgeimfar Mars
Polar Lander, Mars Climate Orbit-
vaxtarhormónsins valdi þvi að kyn-
stofninn minnki og gæti að endingu
leitt til þess að hann deyi út.
Alvarleg viðvörun
Muir og Howe gerðu tölvulikan af
því sem myndi gerast ef 60 erfðabreytt-
ir einstaklingar af þessari fisktegund
kæmust í umhverfi þar sem 60.000 eðli-
legir fiskar lifðu villtir. Niðurstaða
þeirra útreikninga var að fiskstofninn
myndi deyja út innan 40 kynslóða.
Rannsóknimar sýndu einnig að einn
erfðabreyttur fiskur gæti leitt til þess
sama, þó það myndi taka lengri tíma.
„Þama er því komin upp sú undar-
lega staða að sá einstaklingur sem er
óhæfastur í kynstofninum fjölgar sér
mest. Þama er því verið að snúa lög-
máli Darwins á haus,“ segir Muir.
Niðurstaða þeirra félaga hefur vak-
ið talsverða umræðu um þessi mál og
sýnist sitt hverjum um rannsóknir
þeirra. Flestir eru þó á þvi máli að
þama sé á ferðinni alvarleg viðvörun
til vísindamanna sem stunda erfða-
rannsóknir um að fara að öllum sínum
rannsóknum með ýtrastu gát.
Þaö ríkti engin
sigurgleði í
herbúðum
NASA um helg-
ina eftir að Ijóst
varð að geim-
farið Mars Pol-
ar Lander ætl-
aöi ekkert að
láta í sér heyra
frá plánetunni
rauðu.
er, brann upp í gufuhvolfi plánet-
unnar. Þá var orsökin mannleg mis-
tök er tvö teymi vísindamanna not-
uðu mismunandi mælieiningar á
hraða við útreikninga á stefnu
geimfarsins. Ekkert er hins vegar
vitað hver orsökin getur verið fyrir
sambandsleysinu við Mars Polar
Lander. Hin nýja Marsáætlun
NASA, sem byijaði svo vel þegar
Pathfinder-leiðangurinn vakti
heimsathygli árið 1997, virðist því
ekki ætla að virka um þessar mund-
ir. Áætlunin byggist á því að senda
mörg tiltölulega ódýr geimfór til
plánetunnar i stað þess að fara fáa
en stóra leiðangra.
Nýjar rannsóknir um vöggudauða:
Reykingar foreldra
auka hættuna
Ekkert heyrist enn frá Marsfarinu:
Gríðarlegt áfall
- síðasta raunhæfa tilraunin gerð í morgun
- sérstaklega ef börn sofa í sama rúmi og þeir
Nýlegar rannsóknir á vöggudauða hafa ieitt í
Ijós athyglisverðar niðurstööur.
Nýleg rannsókn
á vöggudauða
hefúr leitt í ljós
að mæður sem
reykja ættu ekki
J að leyfa ungböm-
um sínum að sofa uppi í rúmi hjá sér.
Samkvæmt niðurstöðum rannsóknar-
innar, sem framkvæmd var af Ed
Mitchell, prófessor við Auckland-há-
skóla í Nýja-Sjálandi, áttu 23% þeirra
tilfella af vöggudauða sem hann rann-
sakaði sér stað við slíkar kringum-
stæður.
Hann bendir jafnframt á að þetta sé
í samræmi við aðrar rannsóknir sem
hafa sýnt fram á að vöggudauði sé
J dag eru ungböm
ekki látin sofa á mag-
anum og þvi eru reyk-
ingar foreldra orðnar
höfuðorsök vöggu-
dauða,* segir Mitchell.
fimm sinnum líklegri hjá bömum ef
mæður þeirra reyktu á meðan á með-
göngu stóð. Feður era samt ekki stikk-
frí í þessum málum, einnig hefur kom-
ið í ljós að meiri hætta er á vöggu-
dauða reyki faðirinn, jafnvel þó móðir-
in sé reyklaus.
Skemmd viövörunarkerfi
„í dag eru ungböm ekki látin sofa á
maganum og því era reykingar for-
eldra orðnar höfúðorsök vöggudauða,"
segir Mitchell. Hann segist telja að
ástæðan sé sú að böm reyk-
ingafólks séu líklegri til að
hafa ákveðin „viðvörunar-
kerfi" skemmd. Sofi bömin
uppí hjá foreldrum sínum séu
ávallt líkur á að þau lendi í að
loft verði af skomum
skammti. Ef viðkomandi við-
vörunarkerfi bamanna er
ekki í lagi vaknar bamið síð-
ur við slíkar aðstæður og get-
ur því ekki gert foreldrum
viðvart um að eitthvað sé að.
Önnur nýleg rannsókn um
þessi mál leiðir líkum að því að al-
mennt sé ekkert að þvi að böm séu í
sama rúmi og foreldramir, hins vegar
sé það sem skiptfr mestu máli hvemig
það fer fram. Sé bömum t.d. alltaf
komið fyrir í vöggu eftir að þau era
sofriuð séu líkur á vöggudauða litlar.
Sú rannsókn leiddi einnig í ljós sömu
tengingu milli foreldra sem reykja og
vöggudauða bams. Jafnframt aukast
líkumar ef foreldramir höfðu nýlega
neytt áfengis eða sofnuðu mjög þreytt-
ir.
Blaðberar óskast
í eftirtaldar götur:
Aðaltún
Hlíðartún
Lækjartún
Mosfellsbæ
Upplýsingar í síma 566 7344