Dagblaðið Vísir - DV - 11.07.2000, Qupperneq 13

13
ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚLÍ 2000
PV____________________________________________________________________________________________________________________________Menning
Umsjón: Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir
Tónlist

Vitrun
Bára Grímsdóttir er annað
staðartónskáld Skálholtshátíð-
arinnar í ár og á laugardaginn
var voru haldnir tónleikar í
kirkjunni með verkum hennar.
Allt voru þetta trúarlegar tón-
smíðar og sumar þeirra að
hluta til innblásnar af tónlist-
ararfinum svokallaða sem
kynntur var um helgina í Skál-
holti. Verkin voru fyrir kór
eingöngu og var það Hljómeyki
sem söng undir stjórn Bern-
harðs Wilkinsonar.
Fyrsta atriðið á efnisskránni
var „Um það allra fegursta lífs-
ins tré, Jesúm Kristum" sem er
tiltölulega stuttur sálmur.
Hann er einstaklega fagur, lag-
línurnar himneskar og hljóm-
ræn úrvinnsla eðlileg og blátt
áfram. Stíllinn er skemmtileg
blanda af gömlu og nýju, yfir-
bragðið er fornt en þegar betur
er að gáð er það nýstárlegt líka.
Tónlistin er heilleg og sjálfri
sér samkvæm og er greinilegt
að tónskáldið er ekkert að sýn-
ast heldur semur af innri þörf.
Þema tónleikanna - Mar-
ía mey
Næst á dagskrá var „Ad
Beatam Virginem" við texta úr
handriti frá sautjándu öld.
Talið er að það sé eiginhandar-
rit skáldsins sjálfs, Brynjólfs
Sveinssonar biskups. Textinn
er á latinu og er nokkuð lang-
ur, hann fjallar um það þegar
María mey vitraðist skáldinu í
draumi og er draumurinn svo
magnaður og merkilegur að
flestir myndu gefa annan hand-
legginn til að dreyma slíkt og
þvílíkt, þó ekki væri nema einu
sinni á ævinni. Túlkun Báru á
draumnum var margræð og til-
finningarík, tónlistin drama-
tísk þegar við átti og ávallt hríf-
andi. Margt virtist liggja á milli
línanna sem ekki var hægt að koma orðum að og
er óhætt að segja að sú dulúð sem einkennir text-
ann hafi skilað sér að öllu leyti í tónsmíðinni.
Að einhverju leyti var María mey þema tón-

■

■

Túlkun Báru á draumi Brynjólfs biskups var margræö og tilfinningarík, tónlistin dramatísk
þegar viö átti og ávallt hrífandi.
leikanna, því næst komu þrír Maríulofsöngvar og
var sá fyrsti frumfluttur á tónleikunum. Bar
hann nafnið „María, mærin svinna". Þetta er
hæglátur sálmur, ljóðræn stemningin innhverf og
um stund virtist söngurinn
ekki vera af þessum heimi
Hið sama má segja um
„María, drottins liljan“ en
við annan tón kvað í hinum
þriðja, sem hét „Ég vil lofa
eina þá“. Þar var tónlistin
allt öðruvísi, mikið um
hressilegar endurtekningar
sem sköpuðu fjörlega og
allt að því poppaða stemn-
ingu og var þetta frábær-
lega skemmtileg tónsmíð.
Innblásturinn réð
ferðlnni
Síðast á efnisskránni var
„Erfiljóð um Sigríði Jóns-
dóttur" og var hér einnig
um frumflutning að ræða.
Textinn er eftir Jón Þor-
kelsson Skálholtsrektor
(1697-1759) og er um Sig-
ríði, konu Jóns biskups
Vídalíns. Tónsmíð Báru
var mikilfengleg og andrík,
nokkuð flóknari og marg-
breytilegri en þær sem á
undan voru en samt ávallt
aðgengileg og auðskilin.
Innblásturinn virtist ráða
ferðinni meira en fyrirfram
ákveðnar formúlur og var
þetta einkar áhrifamikil
tónlist.
Hljómeyki söng flest fal-
lega, aðeins bar á að hraðar
hendingar væru óskýrar og
samsöngurinn hér og þar
örlítið klaufalegur. Þetta
skyggði þó aldrei á fegurð
tónlistarinnar því túlkun
Bernharðs Wilkinsonar
stjórnanda var hlýleg og
einlæg í hvívetna. Voru
tónleikamir því frábærir og verða án efa lengi í
minnum hafðir.
Jónas Sen
Bókmenntir

Sumarbústaðal j óð
Fyrir skömmu gaf Sig-
urlaugur Elíasson út sína
sjöundu ljóðabók sem
nefnist Græna skyggnis-
húfan. Undirtitill bókar-
innar er ferðaljóð og skipt-
ist hún í þrjá hluta. Fyrsti
hlutinn hefst á þessum
orðum: „Ók ég fyrstur /
yfir fjöllin / fyrstur / inn i
haustið?" (7) Þessar linur
gefa tóninn að öðrum ljóð-
um bókarinnar en í öllum
hlutum er ljóðmælandi á
ferðalagi um landið. Fyrsti
hluti er skýrt afmarkaður
við haust og vetur; frost,
myrkur og norðurljós en í
hinum hlutunum tveimur
er ort um dæmigert ís-
lenskt sumar með tilheyr-
andi rigningu eða fógru
sólsetri.
Farkostur ferðalangs-
ins er jeppabifreið líkt og
hjá Huldari Breiðfjörð í
bók hans Góðir íslending-
ar. Og andrúmsloftið í
Grænu skyggnishúfunni
minnir um margt á bók
Huldars, þ.e. lýst er sýn
ferðamannsins á marg-
G R Æ N A
SKYGGNISHÚFAN
rr,RÐAi.|ói>
SltiUHI AlíC.UK
EÍÍASSOtt
Græna skyggnishúfan
Undraverð kyrrðin og hæfileikinn til að draga
litina það sterkt fram að lesandinn sér heiiu
málverkin í Ijóði minnir á fegurstu Ijóð
Snorra Hjartarsonar.
breytileg undur náttúrunnar.
Munurinn á þessum tveimur
bókum er hins vegar sá að
sögumaðurinn í Góðum ís-
lendingum lendir hvað eftir
annað í klandri í glímu sinni
við náttúruöflin en hjá Sigur-
laugi ríkir kyrrð, fegurð og
angurværð sbr. ljóðið Gisting
en þar hugsar ljóðmælandi
um gamla tima og endar ljóð-
ið á þessum linum: „En svona
hefur það þá verið / myrkrið í
stofunni / öll þessi haust.“(9)
Sigurlaugur dregur upp falleg-
ar og skýrar myndir með
sterkum litum, svo sterkum
að lesandi sér hæglega fyrir
sér himinbláma og kvöldstill-
ur. Undraverð kyrrðin og
hæfileikinn til að draga litina
það sterkt fram að lesandinn
sér heilu málverkin í ljóði
minnir á fegurstu ljóð Snorra
Hjartarsonar. Andi Gyrðis El-
íassonar svífur einnig yfir
ljóðum Sigurlaugs í formi ein-
veru, framandleika og undrun-
ar sbr. ljóðið Rjúpnatíð - til
þeirra sem veiða og hinna sem
ekki veiða -: „Feta mig inn í /
helgidóm þagnar. / Og smæð
mín / með sinni stærð. / Smáríki í víðáttunni. /
Nautn einveru / og eftirvæntingar:,, (17)
í einstaka ljóði rennur ljóðmælandi saman við
náttúruna og nýtur þess að vera aleinn með ur-
riða og flugustöng (11). í öðrum er hann ýmist á
ferð með syni sínum eða eiginkonu og þau ljóð
endurspegla ást, hlýju, kærleika og samheldni.
Og ljóðmælandi þarf ekki að sveifla myndavél í
kringum sig til að hremma minningar sínar því
þær myndir sem maðurinn ber í minni eru falleg-
astar: „Treysti orðið / á síst lakari myndir / þó
vélin sé heima.“ (31).
Persónugervingar og líkingar eru hvorki ný-
stárlegar né sláandi góðar en þrátt fyrir það er
myndmálið ágætlega heppnað, fágað og snyrtilegt
sbr. eftirfarandi: „Tunglið dansar / á brúarhand-
riðinu" (13) eða „Áður en tunglið kveður / sýnir
það mér / hvar heiðardalurinn / bíður eins og
bókaropna" (14).
I Grænu skyggnishúfunni leiðir höfundur les-
anda inn í töfra íslenskrar náttúru og þó greina
megi predikanir i ætt við yfirburði sveitar and-
spænis hraða stórborgarinnar (sbr. ljóðið Náttúr-
unetið - skiljum ferðatölvuna eftir heima - (35))
er bókin ljúfur lestur. Hana er kjörið að taka með
sér í bústaðinn eða tjaldið og grípa til þegar helli-
rignir og andinn þarf á upplyftingu að halda.
Sigríður Albertsdóttir
Græna skyggnishúfan
Sigurlaugur Elíasson
Mál og menning 2000
Aðalsteinn
skrifaði greinina
í gær urðu þau
leiðu mistök í um-
broti að nafn höf-
undar myndlistar-
umfjöllunar hér á
menningarsíðu
féll niður. Grein-
ina „Um söfnunar-
áráttuna" skrifaði
vitaskuld okkar
skeleggi myndlistarrýnir, Aðal-
steinn Ingólfsson, og sjálfsagt að það
komi hér skýrt fram.
Má bæta því við að sýningin á
verkum í eigu Péturs Arasonar, sem
Aðalsteinn skrifaði um, stendur yfir
í Gerðarsafni til 8. ágúst. Gerðar-
safn er opið alla daga nema mánu-
daga frá kl. 11-17.
Lise Lotte í Lista-
safni Sigurjóns
Á þriðjudagstónleikum í Lista-
safni Sigurjóns Ólafssonar í kvöld
kl. 20.30 kemur fram Ydun Duo frá
Danmörku. Dúóið skipa Lise Lotte
Riisager, mezzósópran, og gitarleik-
arinn Morten Spanggaard. Á efnis-
skrá eru sönglög eftir dönsku tón-
skáldin P.E. Lange-Múller, Carl
Nielsen og Egil Harder og einleiks-
verk fyrir gítar eftir Manuel de
Falla.
Lise Lotte Riisager hlaut menntun
sína við Nordjysk Musik-
konservatorium, Álaborg, Malmö
Musikhögskola og Det Kongelige
Danske Musikkonservatorium í
Kaupmannahöfn, en frá þeim skóla
lauk hún burtfararprófi árið 1999.
Hún hefur stundað nám hjá Evy
Bráhammar og Bodil Gúmoes og
tekið þátt í námskeiðum hjá
Dorothy Irving og Judith Bech-
mann. Lise Lotte Riisager hefur
komið fram sem einsöngvari við
ýmis tækifæri meðal annars við Den
Jyske Opera í Árósum.
Morten Spanggaard stundaði gít-
amám hjá Carlos Bonell í London
1996-97 og hefur tekið þátt í nám-
skeiðum hjá gítarleikurunum Pepe
Romero og Aldo Lagrutta og einnig
hjá píanóleikaranum George
Hadjinikos. Árið 1998 lauk Morten
Spanggaard burtfararprófi frá Nord-
jysk Musikkonservatorium, Ála-
borg, en kennari hans þar var Karl
Petersen. Spanggaard hefur haldið
tónleika víða í Danmörku,
Englandi, Grikklandi og tekið þátt í
Tónlistarhátíðinni í Schleswig-Hol-
stein.
Lise Lotte Riisager og Morten
Spanggaard hafa unnið saman frá
árinu 1992 undir heitinu Ydun Duo.
Eftir tónleikana í Listasafni Sigur-
jóns halda þau til Stykkishólms, Ak-
ureyrar og Seyðisfjarðar.
Lesarinn
Uglan, íslenski
kiljuklúbburinn,
hefur gefið út bók-
ina Lesarinn (Der
Vorleser) eftir
Bernhard Schlink
í þýðingu Arthúrs
Björgvins Bolla-
sonar.
Bókin fjallar
um Michael Berg,
fimmtán ára, sem lendir i heitu ást-
arsambandi við konu á fertugsaldri.
Konan hverfur piltinum sjónum
eins og svo margt annað í gleymsku
unglingsárcmna, en mörgum árum
síðar sér Michael hana aftur - í rétt-
arsal þar sem hún situr á saka-
mannabekk. Sú upprifjun og sjálfs-
skoðunin sem fylgir í kjölfarið felur
í sér magnað uppgjör - ekki bara
einstaklinga heldur heilla kynslóða
í Þýskalandi eftirstríðsáranna.
Bókin kom fyrst út á íslensku hjá
Máli og menningu fyrir tveimur
árum.
BERNHARD
SCHUNK
LESARINN