Dagblaðið Vísir - DV - 14.09.2000, Qupperneq 5

FIMMTUDAGUR 14. SEPTEMBER 2000
5
I>v
Fréttir
Mörg sveitarfélög á heljarþröm:
Neyðarkall um urbætur
__ coftto Vwötv* ftí Pt/\t«tttV1 tVktl1t/\t*Atttvi 1 olrttl/ítt* r\ rkMt
- safna þrem til fjórum milljörðum í skuldir á ári
Sveitarfélögin í landinu safna
skuldum sem nemur tveimur til
þremur milljörðum króna á ári til að
geta staðið undir sínum rekstri. Það
er þrátt fyrir tiltölulega litlar stofn-
framkvæmdir miðað við það sem
áður var. Bygging grunnskóla hefur
verið stærsti hluti af framkvæmdum
sveitarfélaga undanfarin misseri.
Átján sveitarfélög með meira en
þúsund íbúa nutu um áramótin
1998-1999 þess vafasama heiðurs að
skulda meira en sem nam öllum sín-
um árlegu skatttekjum. Á þeim lista
voru þrjú sveitarfélög á Vestfjörðum
og sýnu verst var staðan hjá Vestur-
byggð, en heildarskuldir sveitarfé-
lagsins sem hlutfall af skatttekjum
voru á þessum tíma 225,5%, eða tals-
vert meira en tveggja ára skattatekj-
ur. Jón B.G. Jónsson, formaður bæj-
arráðs, sagði í DV að skuldir íbú-
anna vegna félagslega íbúðakerflsins
eins væru hátt í 500 milljónir króna,
eða riflega 400 þúsund krónur á
hvert einasta mannsbarn í sveitarfé-
laginu. Þá hafði hann þau orð uppi
að bæjarfélagið gæti aldrei greitt
þetta.
Aukinn kostnaður en
gjaldendum fækkar
Guðjón Hjörleifsson, bæjarstjóri í
Vestmannaeyjum, segir rekstur
sveitcufélagsins vera farinn að taka
meira til sín vegna aukinna krafna
um meiri þjónustu. Þá sagðist hann
telja að sveitarfélögin hefðu ekki náð
inn þeim tekjum sem dygðu fyrir
þeim viðbótarkostnaði sem varð
vegna yfirtöku sveitarfélaganna á
grunnskólunum. Hann segir einnig
að ein stærstu mistökin í uppbygg-
ingunni hafi verið að of geyst hafi
verið farið í byggingu á félagslegum
íbúðum. Þær eru nú mikill baggi á
Vestmannaeyjakaupstað eins og
Höröur Kristjánsson
blaðamaður
Fréttaljós
mörgum öðrum sveitarfélögum.
Varðandi uppgjörsmál eins og þau
horfa nú við með afskriftum segir
Guðjón að það sé alveg eftir að ræða
ýmis matsatriði í þeim efnum, eins
og t.d. misjafnt viðhald íbúða. „Þá
má benda á það líka að sveitarfélög á
landsbyggðinni hafa verið að slást
um fólk sem streymir á höfuðborgar-
svæðið. Til þess að halda í það hefur
verið byggt upp mjög hátt þjónustu-
stig. Það kostar allt peninga en samt
fækkar fólkinu og tekjur minnka um
leið. Þetta er vandinn sem við er að
etja,“ sagði Guðjón. Auk þess horfir
Vestmannaeyjabær upp á 350 millj-
óna króna kostnað vegna frárennsl-
ismála sem leysa á fyrir árið 2005.
Forsætisráöherra ósanngjarn?
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, for-
maður Sambands islenskra sveitarfé-
laga, sagði í yfirheyrslu í DV fyrir
skömmu að sveitarfélög ættu fullan
rétt á leiðréttingu og aukinni hlut-
deild í skatttekjum. Þetta sagði hann
í ljósi orða forsætisráðherrans, Dav-
iðs Oddssonar, sem hafði látið þau
orð falla opinberlega að sveitar-
stjómirnar þyrftu ekki auknar tekjur
heldur yrðu þær frekar að sýna meiri
1998-1999 188,6% í hlutfalli af árleg-
um skattekjum.
„Við vorum í dýrum málum, eins
og einsetningu grunnskólans og fleiri
þáttum sem okkur er lögboðið að
framfylgja. Þannig lenda menn í því
að það eru settar álögur með lögum
sem okkur er ætlað að framfylgja en
að sama skapi eru okkur ekki færðir
tekjustofnar til að mæta þeim.“
Hann benti á mjög brýnt mál hjá
sveitarfélögum á landsbyggðinni en
það eru frárennslismálin. Sveitarfé-
lögum er ætlað að koma þeim málum
í ákveðinn farveg fyrir árið 2005 en
ekki ætlaðir neinir fjármunir til að
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson.
Jón B.G.
Jónsson.
Guðjón
Hjörleifsson.
Tryggvi
Guömundsson.
Asgeir Logi
Ásgeirsson.
mæta þeirri fram-
kvæmd. Á Siglu-
firði, Ólafsfirði og
Dalvík mun t.d.
vera um að ræða
framkvæmdir á
bilinu 300-400
milljónir á hverj-
um stað.
Ásgeir sagði
enn fremur að
helmingur af skuldum Ólafsfirðinga
væri tilkominn vegna félagslega
íbúðakerfisins en fjárhagsvandi
sveitarfélagsins virtist vera viðvar-
andi.
Skólakerfiö er dýrt
Fyrir utan félagslega íbúðakerfið
og fráveitumál virðast skólamál, og
þá ekki síst sú kvöð að einsetja skól-
ana, hafa reynst mörgum sveitarfé-
lögum ærið kostnaðarsöm. Vilhjálm-
ur Þ. Vilhjálmsson, formaður Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga, telur
að þessar framkvæmdir ásamt yfir-
töku sveitarfélaga á skólamálunum
hafi ekki verið mistök. „Á hitt ber þó
að líta að tímarnir hafa breyst á þess-
um tíma frá 1996. Það hefur orðið
ákveðin þróun í samfélaginu þar sem
kjör stétta hafa verið bætt langt um-
fram það sem menn ætluðu á sínum
tíma. Þetta hefur ríkið sjálft gert og
gengið á undan. Við höfum auðvitað
þurft að fylgja þar á eftir.“
Vilhjálmur segir sveitarfélögin líka
að gera örlítið meira en þeim ber bein
skylda til samkvæmt lögum og þeim
samningi sem gerður var við ríkið.
Það nemi um 6% umfram það sem
samið var um, eða nálægt sex til átta
hundruð milljónum króna á hverju
ári. Þegar er búið að einsetja 162 skóla
af þeiml88 sem í landinu eru.
Patreksfjörður
Vesturbyggð, skuldsettasta sveitarfélag landsins, er samnefnari fyrir nokkur
sveitarfélög á sunnanverðum Vestfjörðum sem sameinuö voru undir einn
hatt fyrir nokkrum árum.
laga og félagsmálaráðuneytinu. Vonir
eru þó bundnar við að viðræður
muni leiða til þess á næstunni að
vandinn verði leystur.
Lausnin er vandmeðfarin
Eins og fram hefur komið er þegar
búið að semja um það milli ríkis og
sveitarfélaga að afskrifa mun á inn-
lausnarverði og markaðsverði íbúða í
félagslega eignaríbúðakerfinu. Þannig
munu sveitarfélögin borga 10-15% en
varasjóður borgar það sem upp á
vantar af afskriftunum. Vilhjálmur Þ.
segir þetta vera frágengið mál.
Nýtt íbúðalánakerfi skuldbindur
sveitarfélögin ekki til að kaupa íbúð-
irnar til baka. Þess vegna telja menn
sig ekki eiga eftir að upplifa sama
vanda og áður varðandi íbúðakerfið.
Afskriftir skulda sveitarfélaganna,
eins og ákveðið hefur verið að gera,
geta þó dregið dilk á eftir sér.
Fjölmörg sveitarfélög eiga við
bráðavanda að stríða í peningamál-
um. Stjórnendur þeirra verða að hafa
allar klær úti. Því óttast Tryggvi
Guðmundsson, lögfræðingur og fast-
eignasali vestur á fjörðum, að menn
grípi nú tækifærið og dembi öilum
vandamálaíbúðunum i sölu á einu
bretti. Slíkt hefði einfaldlega í för
með sér eignaupptöku hjá því fólki
sem er að reyna að selja íbúðir á
frjálsum markaði. Þá yrði hrun á
fasteignaverði í það minnsta þar til
bylgja slíks offramboðs hjaðnaði.
Þetta yrði örugglega ekki til að
styrkja byggðirnar. Ef slíkt yrði uppi
á teningnum hjá sveitarfélögunum
þá yrði það rétt eins og að pissa í skó-
inn sinn eins og Tryggvi orðaði það.
Ekki alvont
Ekki eru öll sveitarfélög i sömu
krísunni og dæmi er til þar sem stað-
an er vel bærileg. Af sveitarfélögum
með yfir þúsund íbúa má nefna Ölf-
ushrepp sem er með heildarskuldir
sem nema „aöeins" 25,6% af skatt-
tekjum. Reyndar eru ekki mörg sveit-
arfélög sem komast nálægt þessu. Þó
má nefna mjög bærilega stöðu á Ak-
ureyri, en þar námu heildarskuldir
sem hlutfall af skattekjum um ára-
mótin 1998-1999 ekki nema 35,9%
sem hlýtur að teljast léttvægt miðað
við það sem á undan er talið. Meira
að segja Seltjamarnes, sem löngum
hefur þótt vel rekið sveitarfélag, er
skuldsettara. Þar námu skuldirnar á
þessum tíma 68,8% af skatttekjum.
Grindavík telst líka á þokkalegu róli
með sín 50,5% en öll önnur sveitarfé-
lög en hér eru upptalin með þúsund
íbúa eða fleiri eru skuldsettari.
Nýttu hana í sláturtíð, framtíð,
berjatíð, nútíð, vertíð og gúrkutíð því
verðið er í þátíð
Sú blákalda staðreynd, að AEG
frystikisturnar okkar hafa verið á sama
verði í ríflega eitt ár, ætti að ylja mönnum
um hjartarætur.
Verðfrysting

úrbótum í tekjuöflun sveitarfélaga
vegna ýmissa lögboðinna pósta sem
sveitarfélögunum er gert skylt að
standa undir. Ólafsfiörður er í öðru
sæti yfir skuldsettustu sveitarfélög
landsins og skuldaði um áramótin
séu komin á gjörgæslustig. Vandi
Vesturbyggðar hafi þó verið afskap-
lega mikill sem helgist að mestu af fé-
lagslega eignaríbúðakerfinu. Hefur
vandi sveitarfélagsins m.a. komið til
umfiöllunar hjá Lánasjóði sveitarfé-
ráðdeildarsemi. það er dýrt meðan á því stendur. Við Körfur
„Við erum búnir að sýna fram á höfum fengið um 260 milljónir króna Vörunr. Heit' Brútto Netto Hæð Breidd Dýpt sem Einangrun þykkt fmnt. m/v18°C umhv.hita Tilboðsverð
það með ítarlegum gögnum og upplýs- á ári frá ríkinu sem er auðvitað að- Lítrar Litrar sm. sm. sm. fylgja Læsing kWh/24 klst Verð áður
ingamiðlun til ríkisins,“ sagði Vil- eins lítið brot af því sem þetta kost- 12HS HF120 132 126 86 55 61 1 Nei 55 0,60 43.092 29.900
hjálmur. „Sveitarfélögin eiga rétt á ar,“ segir Vilhjáimur.
leiðréttingu tekjustofna sinna.“ Hann Þess utan má einnig nefna fram- 23HL HFL230 221 210 86 79 65 1 Já 55 0,84 47.843 33.900
segir að sveitarfélögin hafi sýnt mikla ráðdeildarsemi og jafnvel meira að- kvæmdir við leikskóla og íþróttamann- virki sem kosta verulega fiármuni.' 29HL HFL 290 294 282 86 100 65 1 Já 55 1,02 51.039 35.900
hald á mörgum sviðum en ríkið. Ekki í gjörgæslu 38HL HFL390 401 382 86 130 65 2 Já 55 1,31 54.599 39.900
Vantar tekjustofna Þrátt fýrir mjög erfiða stöðu 53HL EL 53 527 504 86 150 73 3 Já 60 1,39 65.116 46.900
Ásgeir Logi Ásgeirsson, bæjar- margra sveitarfélaga vill Vilhjálmur 61HL EL 61 607 581 86 170 73 3 Já 60 1,62 73.287 53.900
stjóri á Ólafsfirði, segir brýna þörf á ekki taka svo djúpt í árinni að þau
U R N I R
Lágmúla 8
Sími 530 2800
www.ormsson.is
jfik.
PáDIOílíitlSs
Geislagötu 14 • Sfmi 462 1300