Helgarblaðið - 13.03.1992, Blaðsíða 4

Helgar 4 blabið
Ví&tækt samflot
Helstu samtök launafólks hafa
ákveðið að vera með í víðtæku
samfloti við gerð kjarasamninga.
Samningar hafa verið lausir frá því
í haust eða i hálft ár og er farið að
gæta töluverðrar óþolinmæði með-
al launamanna með þennan drátt
sem orðið hefur.
Enn eykst
atvinnuleysið
Atvinnuleysi meðal höfðuðbog-
arbúa hefúr sjaldan eða aldrei á
seinni tímum verið meira en um
þersar mundir. I byijun vikunnar

voru 1447 manns skráðir atvinnu-
lausir en voru 1410 á sama tíma
árið 1969.
Kvóti Færeyinga
skertur
Sjávarútvegsráðherra hefur
ákveðið að skerða fiskveiðikvóta
Færeyinga á Islandsmiðum um
2500 tonn á yfirstandandi fisk-
veiðiári. Islenskum hagsmunaaðil-
um finnst skerðingin vera of lítil
en að sama skapi telja Færeyingar
hana vera alltof mikla.
Hussein ó íslandi
Jórdaníukonur hafði um sólar-
hringsviðkomu hér á landi í vik-
unni á leið sinni vestur um haf. I
viðræðum hans við islensk stjóm-
völd sagði Davíð Oddsson forsæt-
isráðherra að íslendingar myndu
ekki skorast undan því að hýsa
friðarviðræðumar fýrir bomi Mið-
jarðarhafs ef þess yrði óskað.
Giftusamleg björgun
Jón Omar Halldórsson 29 ára
bjargaði ungri stúlku úr bíl sem
hafði oltið út í sjó á Reyðarfirði
um síðusm helgi. Þrjár stúlkur
voru í bifreiðinni og komust tvær
þeirra i land af sjálfsdáðum.
Feröaskrifstofustríö
Ferðaskrifstofúmar Samvinnu-
ferðir-Landsýn og Úrval- Útsýn
hafa deilt hart um hvor þeirra bjóði
lægsm fargjöldin í sólarlandaferð-
um sumarsins.
Hvassviröi
Mikið hvassviðri gekk yfir land-
ið í vikubyijun og fór vindhraðinn
vel yfir 100 hnúta á nokkmm stöð-
um. Eignatjón varð óvemlegt.
Gó& loðnuveiði
Rifandi loðnuveiði hefur verið
að undanfömu og dæmi um að
skipin hafi fyllt sig oflar en einu
sinni á sama sólarhringnum.
Samdróttur
Útflumingsverðmæti iðnvam-
ings dróst vemlega saman á síðasta
ári. Engu að síður jókst iðnaðar-
framleiðslan um 1,5% til 2% í
fyrra.
Minni innheimta
í skýrslu fjármálaráðuneytisins
um ríkisfjármálin á síðasta ári
kemur fram að innheimta virðis-
aukaskatts var allt að 2,6 miljörð-
um króna minni en fjárlög ársins
gerðu ráð fyrir.
Blaðamaður dæmdur
Hæstiréttur hefúr dæmt Hall
Magnússon blaðamann til að
greiða 60 þúsund króna sekt til rik-
issjóðs og til að greiða sr. Þóri
Stephensen 135 þúsund krónur í
miskabætur fyrir æmmeiðandi um-
mæli.
Umhve
í öndve
Alþjóðadagur neytendarétt-
ar er á sunnudaginn 15.
mars og að þessu sinni er
dagurinn helgaður réttind-
um og ábyrgð neytenda í
umhverfismálum.
Dagurinn á rætur sínar að rekja
til ræðu sem John F. Kennedy hélt
í bandaríska þinginu 15. mars
1962. Þar viðurkenndi hann kröfur
neytenda um öryggi, upplýsingar,
val og áheym. Síðan þá hafa al-
þjóðasamtök neytenda útfært kröf-
umar; aukið við þær svo þær em
nú sjö talsins. Til viðbótar hafa
komið kröfur um bætur, fræðslu
og umhverfi.
Neytendasamlökin lita á það
sem eitt af forgangsverkefnum
sínum að virkja neytendur til að-
gerða í umhverfismálum. Kjörorð
samtakanna
á þessum degi eru því: Að end-
umota, endurvinna og nota minna.
I því felst að draga úr þeirri of-
neyslu og sóun sem því miður er
eitt af einkennum íslensks samfé-
lags.
Til umhugsunar
Neytendasamtökin og aðildarfé-
lög þeirra munu reyna að koma
þessum boðskap til neytenda með
ýmsum hætti. I gær voru fulltrúar
samtakanna i Kringlunni að kynna
sjónarmið þeirra og freista þess að
vekja neytendur til umhugsunar
um réttindi sín og ábyrgð. Þar
Garbar Gu&jónsson, fulltrúi Neytendasamtakanna, ræðir við
Kringlugesti um ábyrgð og réttindi neytenda í umhverfismál-
um. I krukkunum t.v er dæmi um það hvernig lifrænn
úrgangur breytist i gæðamold.
verða fulltrúar Neytendasamtak-
anna einnig í dag og á morgun.
„Það hefur gengið mjög vel að
ná til fólks. Það hefur áhuga á
þessum hlutum. Hvert og eitt get-
um við gert fjöldamargt; það er
bara að byrja á því. Og fyrr en
varir verður þetta sjálfsagður hluti
af heimilishaldinu; að endumota,
endurvinna en ekki síst að nota
minna,“ segir Garðar Guðjónsson
hjá Neytendasamtökunum.
Garðar sagði að það hættuleg-
asta í þessu sambandi væri sú út-
breidda skoðun að við væmm svo
lítil, hvert og eitt, að við komum
engu til leiðar. „En um leið og
fólk Ijær þessum umhverfisvæna
boðskap eyra, þá er það komið af
stað,“ sagði Garðar.
í Kringlunni var einnig Linda
Björk Hlynsdóttir að kynna fyrir
Mynd: Kristinn.
almenningi kosti þess að vera um-
hverfisvænn neytandi en hún til-
heyrir einni af þeim tólf fjölskyld-
um í Kópavogi, Akranesi, Grinda-
vík, Neskaupstað og Eyrarbakka
sem eru „grænar“. Það þýðir að
þær haga öllu sínu daglega lífi á
umhverfisvænan hátt. I ársbyijun í
fyrra hófu þær þátttöku í samnor-
rænu verkefni á vegum vinabæja-
samstarfs Norrænu félaganna sem
gengur undir nafninu „Grænar
Qöjskyldur“.
Ástæðan fyrir því að Linda
ákvað að taka þátt i þessu verkefni
á þessum tíma var einfalt: „Ég hef
áhuga af umhverfinu og umhverf-
isvemd. Af þeim sökum fannst
mér þetta verkefni mjög áhugavert
og sló til.“
Frelsið í sálinni
Um síðustu helgi voru svo-
nefndir Baltneskir menningardag-
ar á Kjarvalsstöðum. Þangað
komu góðir geslir - tónlistarmenn
og skáld frá Eistlandi, Lettlandi
og Litháen. Það var flutt fögur
tónlist og lesin ljóð - bæði á
frummálunum og í íslenskri þýð-
ingu - og einsog gefur að skilja
var ýmislegt sagt sem vakti til
umhugsunar. Ekki verður það allt
rakið í þessum pistli, en hinsvegar
langar mig að deila með lesendum
nokkrum fátæklegum hugsunum
sem vöknuðu þegar ég hlýddi á
mál þeirra Jaans Kaplinski frá
Eistlandi og Uldis Berzins frá
Lettlandi.
Báðum þessum ljóðskáldum
varð tíðrætt um frelsið. En þeir
töluðu ekki um það á þann hátt
sem við erum vönust - eða ætti ég
ef til vill að segja: ekki á þann hátt
sem við heföum kannski búist við
af þeim. Það er nefnilega svo
merkilegt, þetta með frelsið. Við
verðum eiginlega að byrja á því
að spyrja okkur sjálf: Hverskonar
frclsi crum við að tala um? Frelsi
hverra til hvers?
Uidis Berzins sagði t.d. eitthvað
á þá leið að hann og skáldsystkin
hans í Lettiandi hefðu alltaf verið
fijáls - líka þau sem þurfíu að
dúsa árum saman í þrælkunarbúð-
um í Síbiríu á árum áður. Frelsið
býr nefnilega innra með okkur,
sagði hann, og enginn getur tekið
það frá okkur. Hinsvegar getur
enginn frelsað þá menn sem jafn-
an hafa dansað eflir flautu vald-
hafanna. Þcir halda áfram að
dansa eftir flautu, þótt valdhafam-
ir séu nú aðrir. Þeir eiga bágt.
Samkvæmt þessari kenningu er
frelsið eitthvað allt annað en það
valfrelsi sem við þekkjum og mest
er hampað hér um slóðir - frelsið
til að velja milli tuttugu tegunda
af grænum baunum, svo dæmi sé
tekið, eða nokkurra tegunda af
stjómmálamönnum. Það er ekki
einu sinni fólgið í því að geta æpt
hvar sem er um hvað sem er og
birt hvað sem er á prenti - það er
Haraldsdóttir
ekki einu sinni fólgið í Þjóðarsál
og Velvakanda.
Frelsið er eitthvað sem við eig-
um sjálf og ræktum innra með
okkur, og það gefur okkur styrk til
að standast allar raunir. Þetta
hljómar einsog austurlensk heim-
speki - og svo fáum við að heyra
þetta frá manni sem er alinn upp
við hugmyndafræði efnishyggj-
unnar, öfugt við okkur sem lærð-
um kristin fræði í bamaskóla.
Eistneska skáldið Jaan Kapl-
inski var reyndar á svipuðum
slóðum í sínum hugleiðingum.
Hann sagðist vilja leita nýrra hug-
mynda utan Evrópu, vegna þess
að Evrópa væri eina heimsálfan
sem hefði getið af sér íyrirbæri
einsog rannsóknarrétt og alræðis-
stefnu. Hann minntist á taóisma
og fleira spennandi sem vert væri
að kynna sér af austrænni speki.
Hann sagði líka að margir mgluðu
saman sjálfstæði þjóða og frelsi
þeirra. Til væru sjálfstæðar þjóðir
sem væm alls ekki frjálsar.
Ljóðin sem við fengum að
heyra á sunnudaginn eflir þessa
tvo ágætu menn og lettnesku
skáldkonuna Vizma Belsevica
(sem var boðið að koma hingað,
en veiktist) í þýðingum þeirra
Hjartar Pálssonar og Njarðar P.
Njarðvík vom mjög áhugaverð. í
þeim birtust sterkar tilfinningar
sem tengdust mjög náttúmnni, að-
allega skógunum, og einnig sög-
unni. Það getur vel verið að saga
íslands hafi verið erfið, en hún var
áreiðanlega ekki eins flókin og
saga Eistlands, sagði Jaan Kapl-
inski í spjalli sínu um eistneskar
bókmenntir.
Sendiherra Eistlands á íslandi,
Arvo Alas, sem einnig er þýðandi
og hefur m.a. unnið það afrek að
þýða Grettissögu á eistnesku, var
þess mjög hvetjandi í erindi sínu á
Kjarvalsstöðum að íslendingar
fæm að þýða meira af bókmennt-
um Eystrasaltsþjóðanna. Og
vissulega væri skemmtilegt að fá
meira að heyra frá þessum þjóðum
sem em á einhvem undarlegan
hátt svo líkar okkur, en hafa þó
svo gjörólíka reynslu. Þær hafa
áreiðanlega frá mörgu að segja.
Föstudagurinn 13. mars