Helgarblaðið - 26.06.1992, Blaðsíða 16

Helgar 16 blaðið
Grace Bumbry
Tónleikum Listahátíðar lauk
fimmtudaginn 18. júní i Háskóla-
bíói. Þá söng hin fræga óperu-
söngkona Grace Bumbry sem
óþarfi er að kynna. Stjómandi var
hins vegar John Barker frá Eng-
landi. Hann er fastráðinn stjóm-
andi við Konunglegu ópemna í
Covent Garden.
Og hann er prýðilegur hljóm-
sveitarstjóri. Kom það þegar í ljós
í Rómverskum kamivalforleik eft-
ir Berlioz sem leikinn var í upp-
hafi tónleikanna. Þá lék hljóm-
svcitin einnig forieik að Hollend-
ingnum fljúgandi eftir Wagner.
Guðjónsson skrifar
Grace Bumbry söng konsertar-
íuna Oh! Perfido op.65. eftir Beet-
hoven. Þetta verk er eldra en óp-
usnúmerið scgir til um. Og satt að
segja er það fremur ómerkilegt.
En það var auðvitað vel sungið.
En veigamestu verkin sem
Grace Bumbry söng voru eftir
Wagner. Fyrst voru Fimm Ijóð
eftir Mathilde Wesendonck. Hún
var gift kona sem hélt við Wagner
árið 1857 en hann var þá líka í
hjónabandi og var um þctta leyli
að semja Tristan og lsoldu. Eru
sum laganna við Ijóð Matthildar
stúdía fyrir þá óperu. Ljóðin eru
engin meistaravcrk en tónlist
Wagners við þau hefur mér alla
tíð fundist einhver hans fegursta
og er þá víst mikið sagt. Þau voru
samin við píanóundirleik en
Wagner færði sjálfur síðasta lagið,
Drauma, í hljómsveitarbúning. Að
öðru leyti gerði austurríski hljóm-
sveitarstjórinn Felix Mottl það
gott, en þó undir handarjaðri
Wagners.
Loks söng Grace Bumbry Ast-
ardauðann úr Tristan og Isoldu en
hljómsveitin spilaði forleikinn. Og
gerði það einstakiega vel. Gaf
Ieikur hennar að þcssu sinni
söngnum ekkert eftir. Hann var
jafnvel enn betri. Grace Bumbry
söng að visu ósköp vel. En þó
hafði maður búist við sterkari lífs-
reynslu að heyra þessa frægu
söngkonu á tónleikapalli.
Tónlist Wagners við Trislan og
Isoldu er ótrúlcga fögur og upp-
haíin. En hún er draumsýn ef ekki
hrein lífslygi. Oft er listin æði
langt frá staðreyndum lífsins. En
staðreyndir lifsins eru fyrst og
fremst sársauki þess og grimmd.
Það er ekki hægt að fegra. Samt
eru listamennimir alltaf að því.
Og ef þeir eru ekki að fegra mann-
lífið þá eru þcir að rugla raunveru-
leika þess. Þeir lýsa lífinu aldrei
eins og það er. Ekki cr til meiri
villa cn sú kenning að þeir skýri
lífið fyrir okkur eins og í hnotsk-
urn í list sinni og séu þess vegna
eins konar „samviska heimsins“.
Það cr goðsögn sem listmennirnir
sjálfir vilja lialda við til að gera
sig mciri og öðru vísi en aðra. Það
er cins gott að fólk átti sig á
þessu. Þar með cr ckki sagt að
fölsun lislarinnar svali ekki raun-
verulegri þörf í mannssálinni.
Þörfinni fyrir sárabætur. Listin cr
því eins konar hómópatía cða
smáskammtalækningar.
LÓÐ UNDIR
ATYINNUHÚSNÆÐI
Reykjavíkurborg hyggst selja byggingarlóð á milli
Skúlagötu og Sætúns í Reykjavík cf viðunandi tilboð
fæst. Lóðin er á móts við Klapparstíg 3, um 1.500 fcrm.
að stærð og má reisa á hcnni tvö 240 fcrm. vcrslunar- og
þjónustuhús auk tengibyggingar.
Nánari upplýsingar vcrða veittar á skrifslofu borgar-
verkfræðings, Skúlatúni 3, 3. hæð, sími 632300. Þar íást
einnig afhentir söluskilmálar og skipulags- skilmálar.
Tilboðum skal skila í lokuðu umslagi Lil skrifstofu- stjóra
borgarvcrkfræðings, Skúlalúni 2, í síðasta lagi
föstudaginn 7. ágúst 1992.
Borgarstjórinn í Reykjavík.
A dögunum vakna ég í
tjaldi úti á Gotlandi við
fótboltasöng: ungt fólk
sem hefur verið að halda
upp á Jónsmessuna er
enn ekki oltið út af
klukkan sex að morgni og
syngur hundrað og ellefu
sinnum: Langa bolta,
langa bolta á Bengt. Þetta
er fótboltahvatningar-
söngur. Svíar voru enn á
uppleið í Evrópumeist-
arakeppninni og enginn
gat gengið yfir götu í
landinu án þess að vera
minntur á fótbolta.
Af fótboltahasar
Tveim dögum seinna heyri ég
af ungum strák sem hafði farið
á ágæta leiksýningu í Kvívík á
Skáni. I hlénu var hann spurður
að því hvernig leikar stæðu
milli Svía og Þjóðverja. Hvaða
máli skiptir það núna? spurði
hann - enda hafði hann hugann
við leikritið, hugvitssamlega
sýningu um þann fágæta pöru-
pilt Bombí Bitt. Og við í menn-
ingarmafiunni, við látum hugg-
ast: ckki eru allir unglingar
gengnir inn í heiðnaberg fót-
boltans þar sem mcnn villast og
tryllast og brjóta rúður og
mannabein.
Áb flýta sér
á slysstað
Þcgar hcil lönd og álfur eru
hcltcknar af fótbolta þá er vita-
skuld mikil freisting að reyna
að átta sig á því hvernig á því
stendur. Og allt í einu kemur
áttræð sænsk kona, fyrrum út-
varpsrýnir hjá Dagens nyheter,
vel að sér og framsækin í jafn-
réttismálum, með svar sem
gatnan cr að velta fyrir sér.
Hún hcitir Lena Persson og
hcfur sjálf feiknagaman af því
að fylgjast mcð íþróttum og
sleppir aldrci góðum leik eða
merkilcgu frjálsíþróttamóti í
sjónvarpinu. Hvers vcgna?
Þcssi árátta, scgir hún, cr
skyld þcirri ómótstæðilegu
löngun scm grípur fólk til að
fara á slysstaði og vcrða vitni
að ógæfu annarra cða þá fögn-
uði þcirra scm sluppu. Hér cr
um að ræða fciknastcrka freist-
ingu til að taka cinltvcrn bcinan
þátt í átakanlegum atburðum.
Lcna Pcrsson tclur bersýni-
lega aö sú spenna scm íþróttum
fylgir sé aö því lcyti af hinu
góða aö hún lciði í „ásættanleg-
an“ farvcg stcmmningafíkn
fólks. Að horfa á kapplcik, seg-
ir hún, cr mcira alvörumál en
að lcsa spennandi skáldsögu,
það cr ntikið undir lagt, en samt
cr cnn ekki tclft upp á líf og
dauða.
Blóð eftir slóö
Með ööruni orðum: Evrópu-
mcistaramótið í fótbolta (svo
við höldum okkur við síðustu
daga) er lifandi drama inn í
hvers manns stofu, en samt ekki
eins grimmt og til dæmis
skylmingalcikir til foma, þar
scm mcnn börðust í raun og
veru upp á líf og dauða. Og
áhorfendur réðu því með því að
rétta fingur upp eða niður hvort
sá fallni skyldi tóra eða ekki.
Nokkuð til í því. En nú er á
hitt að líta, að munurinn á
íþróttum og „skylmingaleikj-
um“ hefur minnkað, eins og
blóðug saga enskra fótboltavina
síðustu missera minnir okkur á.
Og þegar verið er að keppa í
sænskum borgum þessa daga,
þá er allt í hers höndum í bók-
staflegum skilningi. Smalað er
saman mörg þúsund Iögreglu-
mönnum úr allri Svíþjóð til að
reyna að koma í veg fyrir að
þeir sem landsliðunum fylgja
drcpi hver annan eða leggi mið-
borgir Malmö, Gautaborgar og
Stokkhólms í rúst. Enginn veit
hvað slíkt útboð kostar í pen-
ingum - hitt vita menn að um
Jónsmessuna fórust 23 í um-
ferðaslysum eða helmingi fleiri
Bergmann skrifar
en venjulcga - m.a. vegna þcss
að ökufantar vissu að lögreglan
var hvergi nærri, hún var að
passa fótboltann. Svo mikið er
víst að cf menn færu að reikna
saman stríðskostnaðinn af fót-
boltanum, þá líður senn að því
að jafnvel ríkt samfélag cins og
það sænska hefur ekki efni á
því lengur að halda stórmeist-
aramót.
Mikið vill meira
Fólk sækir til fótboltans þá
spennu sem leyfir því að finnast
að það sé eins og með í stórum
atburðum. Eins og Lena Pers-
son segir. En stcmmningafiknin
cr eins og hvcr önnur fíkn - hún
á erfitt með að ncma staðar. Sá
sem henni ánctjast þarf stærri
og stærri skammta. Einhver
hluti þeirra sem elta fótbolta-
dramað komast í þann ham að
þeir vilja halda áfram að vera í
hasarnum miðjum sem lengst
og búa hann þá til sjálfir - með
aðstoð lögreglu og mcðhalds-
ntanna annarra liða, sem verða
fyrir þeim á berserkjagangi.
Áb vera, eiga
og hata
Og svo fellur allt saman líka
inn í hcildarmynstur í samfé-
laginu: í því sjá menn greini-
lega stöðuga framsókn ofbeldis,
sem vitaskuld er ekki endilega í
tengslum við íþróttahasar.
Flokkar ungra manna fara í
hópum, þeir berja hver á öðrum
eða á þeim sem tilviljunin send-
ir þeim, kveikja í bílum, leggja
búðir í rúst og þar fram eftir
götum.
Margir rekja þennan ófognuð
til atvinnuleysis meðal ungs
fólks: það er að hefna sín á
samfélaginu sem ekkert vill af
því vita. Nokkuð til í þeirri
skýringu, en ekki nærri allt. At-
huganir á ofbeldisgengjum sem
gjarna hafa uppi fasísk eða
hálffasísk vígorð í garð „hinna“
(ekki síst innflytjenda), sýna að
þar er einatt um unga menn að
ræða sem hafa vinnu og komast
þokkalega af. Þeir eru ekki að
bregðast við skorti í venjuleg-
um skilningi þess orðs. En þeir
eru líka að bregðast við aðstæð-
um í samfélaginu á sinn hátt:
Neysluþjóðfélagið kyndir undir
meiri væntingar hjá hverjum og
einum en hægt er að verða við.
Og til að „vera“ maður með
mönnum þá halda menn sig
þurfa að láta öllum illum látum.
Um þetta segir á þessa leið í
nýlegri þýskri athugun á of-
beldisgengjum: Það er ekki
langt skref á milli einkunnar-
orða millistéttarinnar „Hast du
was, dann bist du was“ (Ef þú
átt eitthvað þá ertu eitthvað) og
heróps þeirra fóla sem kallast
skinnhöfðar: Hasst du was,
dann bist du was“ (Ef þú hatar
eitthvað, þá ertu eitthvað).
Þetta er rétt athugað. I báðum
dæmum er um það að ræða, að
menn vilja bæta sér það upp
sem á vantar til að þeir „fili sig
og fúngeri" í samfélaginu - með
einhverjum ráðum sem koma
mannlegum verðleikum ekki
við. Með því til dæmis að geta
keypt sér helstu stöðutákn
hvers tíma - eða, ef fé skortir,
með því að ganga í skrokk á
öðru fólki með þeirri fólsku
sem fylgir hópsefjun innan
gengisins.
Og ef til víðara samhengis er
litið þá er þetta þróun sem teng-
ist svokallaðri hægrisveiflu í
pólitík. Hún slítur æ stærri göt í
það sem kallað er félagslegt ör-
yggisnet og grefur undan
mennskri samstöðu undir göml-
um og nýjum vígorðum um að
hver sé sjálfum sér næstur og
sekur sá einn sem tapar.
Nú kann mörgum að sýnast
að við séum komnir ansi langt
frá löngum boltum á Bengt og
öðru fótboltajukki. En ekki ep
allt sem sýnist..
Föstudagurinn 26. júní