Dagblaðið - 06.07.1976, Blaðsíða 11

DA(iBLAÐIf) — ÞRIDJUDACUK 6. JUI.t lt)7(i.
hrakar. Hann missir úr og get-
ur ekki alltaf haft stjórn á
hugsun sinni.
Hann er hræöRega svart-
sýnn. Hann er gáfaður maður
en gáfur hans fá ekki að njóta
sin í fangelsinu. Hann vinnur í
átta tíma á dag við að sortéra
óhreint tau og skrifar bréf I
frítíma sínum."
Lisa bætir við: ..Jafnvel þótt
hann sé ekki í fangelsi þar sem
öryggisgæzla er ströng, þá er
honum neitað um ákveðna hluti
sem hann ætti að hafa aðgang
að. Fangelsið er lika langt frá
þar sem börn hans búa.
Hann hefur misst allt samband
við yngsta barnið sitt."
21 ár hjá CIA
Everetta Howard Hunt, sem
nú er 56 ára gamall, vann í
tuttugu og eitt ár fyrir banda-
risku leyniþjónustuna CIA.
Har.n afplánar nú átta ára fang-
elsisdóm — sem í upphafi var
raunar þrjátíu og fimm ár —
f.vrir hlutverk sitt í skipulagn-
ingu innbrotsins í höfuðstöðvar
Demókrataflokksins í Water-
gatebyggingunni í Washington.
Dóttir hans heldur því nú
fram að hanr. hafi verið gerður
að „syndabukk" f.vrir Water-
gate. Hún segir að hann og fjöl-
skylda hans hafi þjáðst nóg.
Lisa Hunt hitti föður sinn
síðast í desember sl., þegar hún
og eignmaður hennar óku
fyrra líf hans í þjónustu CIA og
I hvert sinn dregur úr líkunum
á því að hann veðri látinn laus
— og von fjölskyldunnar á því
að geta byrjað nýtt líf.
Það hefur gert Lisu Hunt
Kyle bitra að vera dóttir E.
Howards Hunts. Þegar Water-
gate-málið var í algleymingi
vildi hún helzt fara úr landi og
afsala sér bandarískum ríkis-
borgararétti.
„Ég missti marga vini á
Watergate-tímabilinu. Ég var
rekin úr vinnunni. Fólk fór að
skrifa mér hatursbréf. Ég fékk
undarleg símtöl.
Allt þetta breytti mér. Það
herti mig. Ég missti alla þá
virðingu sem ég kann að hafa
haft fyrir stjórnarfari okkar.
Ég vildi skipta um ríkisfang en
þá gat ég ekki ákveðið í hvaða
landi ég gæti verið borgari, svo
ég hætti við það og varð kyrr.“
Binda vonir við
Jimmy Carter
Hún býr nú I einangrun á
simalausum sveitabæ I norðan-
verðu Wisconsin-fylki. Næsti
nágranni er í mílu fjarlægð.
Gestir þar vita, að hvorki hún
né maður hennar myndu fara
út úr húsinu væri það ekki til
að frelsa Howard Hunt.
En þau hafa ekki mikla von
og sýnist allt benda til þess að
Howard verði neitað um náðun
til reynslu þegar það verður
fræðilega mögulegt I janúar á
næsta ári.
Samt telja þau ekki alla von
úti. Þau gera sér vonir um að ef
Jimmy Carter verði kjörinn for-
seti þá muni hann náða Water-
gate-sakamennina á sama hátt
og hann hefur sagzt ætla að
náða þá er ekki vildu gegna
herþjónustu I Víetnam-
striðinu.
Á meðan koma þau fram I
sjónvarps- og útvarpsþáttum,
klemmd á milli sérfræðinga um
sekt og sýknu, og berjast fyrir
málstað E. Howards Hunts.
þangað mörg hundruð kíló-
metra leið. Fyrir nokkrum dög-
um sá hún hann í sjónvarpi.
Þá sat hún með manni sinum
í NBC-stúdíóinu í New York og
talaði við föður sinn í síma í
fangelsið í Florida með aðstoð
fréttamanns.
„Við fengum ekki að tala við
málinu var hann að fara eftir
skipunum æðstu manna þjóðar-
innar og honum var sagt að
flokksstjórn Demókrataflokks-
ins þægi peninga frá kommún-
istum á Kúbu. Hann var hinn
mesti föðurlandsvinur.ekki
innbrotsþjófur."
Lisa Hunt er þeirrar
vörn sinni hafi verið eyðilögð
af fyrrum háttsettum embættis-
mönnum.
Skjöl hans og pappírar, sem
hvort tveggja er geymt í skjala-
skáp í skrifstofu lögfræðings
hans í Hvíta húsinu, eru oft
nefnd pólitískt dýnamít.
Lisa segir að faðir sinn hafi
„Þeir stóru“ sluppu. Myndin eraf John Mitchell fyrrum dómsmálaráðherra og Maurice Stans fýrrum
viðskiptaráðherra, þegar þeir höfðu verið sýknaðir af ákæru um að hafa aflað ólöglegs fjár i
kosningasjóði Nixons. Mitchell á yfir höfði sér fangeisisdóm fyrir þátttökuna í Watergate.
hann beint, aðeins fréttamaður-
inn. I auglýsingahléum var
sambandinu við hann slitið.
Hann leit hræðilega út, hendur
hans skulfu.
Hann er alls ekki gangster-
inn, sem fólk segir hann vera.
Fólk gerir sér almennt ekki
grein fyrir því að I Watergate-
skoðunar að faðir hennar líði
nú um of vegna þess að hann
einn hafi haft verulegt sam-
starf við stjórnvöld þegar upp
komst.
Hún telur einnig að hann
hafi verið sviptur réttindum
sínum og bendir á að ýmis gögn
sem hann hefði getað notað I
aldrei sagt sér hvað standi I
þessum gögnum. Hún hefur
heldur aldrei spurt.
Dularfullur njósnari
E. Howard Hunt er mjög
dularfullur maður í augum
flestra Bandarlkjamanna. Af
og til eru birtar nýjar sögur um
Þoð sem er oð ske
LYSTREISE
og andre islandske noveller.
Til norsk ved Helga Kress og Idar Stegane.
Pax forlag, Oslo 1 976. 1 Í8 bls.
Á seinni árum hefur verið
nokkuð um það að út kæmu
ljóðaþýðingar úr islensku á
norðurlandamálum. Eg man í
svip eftir einum þremur, fjór-
um Ijóðasöfnum einstakra
skálda og alltaf tveirour,
þremur safnritum íslenskra
nútímaljóða i norrænum þýð-
ingum. Þótt öðru hverju komi
út ein og ein saga eftir íslensk-
an höfund á norðurlandamál-
um hefur verið miklu minna
um það að höfundar í lausu
máli væru kynntir með viðlíka
móti. Þó er eins og mig minni
að út hafi komið á sænsku fyrir
skemmstu safn íslenskra smá-
sagna eftir nútimahöfunda, eða
sé rétt ókomið.
Og fyrir skemmstu kom inn
úr dyrunum bók sem hér skal
lauslega getið: tíu nýlegar
sögur eftir fjóra höfur.da,
valdar og þýddar á norsku af
Helgu Kress og Idar Stegane.
Slík samvinna íslenskra og er-
lerídra manna um þýðingar er
raunar hyggileg bæði fyrir val
efnis og tryggan frágang
textans. Hitt er best að segja
strax að ég treysti mér ekki til
að hafa svo sem neina skoðun á
stílshætti sagnanna á nýnorsku
þeirri sem þau Helga og Idar
Stegane rita.
Safnrit sem þessi, hvort
heldur er ljóða eða sagna, eru
jafnan hálfgildings bókmennta-
kynnir.g. ()g þótt þeint sé ekki
al' útgefendum fyrirhugað neitt
slikt hlutverk er hætt við að
lesandi geri engu að síður slika
kröfu til þeirra. Af kynningar-
ástæðum er líka algengt að í
slík safnrit veljist allmikill
fjöldi höfunda, fáein Ijóð eða
ein saga eftir hvern þeirra, og
er þá ætlast til að höfunda- og
efnisvalið veiti einhvers lags
„þverskurð" úr bókmenntum
þeim sem ætlunin er að
„kynna." Þessari aðferð hafnar
Ilelga Kress í eftirmála sinum
við Lystreise. telur að efnisval
yrði þá of sundurleilt og auk
þess hætt við að það gæfi til
kynna að betur væri ástatt um
bókmenntirnar en raunin sé.
Þess í stað hafa þau Idar
Stegane kosið að þýða sögur
eftir fáa höfunda, en ætla
hverjum þeirra þeim mun
meira rúm.
I bókinni eru sögur eftir
Jakobínu Sigurðardóttur,
Svövu Jakobsdóttur, Guðberg
Bergsson og Thor Vilhálmsson,
þrjár sögur eftir þrjú hin fyrst-
nefndu, en ein saga eftir Thor,
þriðja skýrsla, Skemmtiferð, úr
Foldu. Það held ég að fáir geri
ágreir.ing við útgefendurna um
það að þessir höfundar teljist
allir í hópi okkar helstu
nútíma-höfunda, hinnar mið-
■aldra kynslóðar íslenskra
nútímabókmennta. Þar fyrir
getur mönnum að sjálfsögðu
sýnst sitt á hvað um það hversu
skýra hugmynd bókin með
þessu móti veiti af bókmennt-
um samtíðarinnar almennt, eða
hversu vel takist að kynna
hvern og einn höfund í bókinni.
I eftirmálanum víkur Helga
einnig nokkrum orðum að við-
tökum íslenskra bókmennta á
Norðurlöndum, að því leyti sem
þær berast þangað í þýðingum,
og finnst lítið til koma áhuga
norrænna forlaga, gagnrýn-
enda, leser.da á íslenskum
nútíðarbókmenntum, fáar
bækurgefnar út, endur-útgáfur
þeirra fjarska fátíðar, þær
bækur sem þö eru útgefnar
lítið lesnar. Þetta heldur Helga
að stafi meðal annars af
úreltum fornaldarhugmyndum
norðurlandabúa, og norðmanna
þá ekki síst, um ísland og
> íslendinga. Áhuginn beinist að
nafnir.u til að fortiðinni,
draumnum unt sögueyjuna, en
enginn skeyti neitt unt íslenska
samtíð. Þvíumlik viðhorf birt-
ast einatt í blaðadómum um
islenskar bækur, hlálegu skjalli
urn þær á meira og minna
skökkum forsendum, og þvílíkt
skrutn er síður en svo fallið til
að vekja áhuga venjulegra les-
enda á bókunum. segir Helga
ennl'remur. og segir hún það
gullsatt. Hver sem les norræna
blaðadóma upp og ofan um til-
fallandi íslenskar bækur mun
kannast við það hlálega sam-
blandvanþekkingarog afsláttar
í mati sem einatt auðkennir þá.
Það er nú líklegt að þessar
forsendur hafi haft eitthvað að
segja um efnisval í bók þeirra
Helgu Kress og Idars'Steganes:
að þau hafi freistað þess að
velja í bókina efni sem sumpart
væri til frásagnar af íslenskri
samtíð, og sumpart nýstárlegt-
að formi og frásagnarhætti.
Höfundarnir í bókinni hygg ég
líka að allir séu góðir og gegnir
fulltrúar þess „nýja raunsæis“
sem hér hefur verið að ryðja
sér til rúms í sagnagerð. Sögur
þeirra í bókinni bera allar með
einu eða öðru móti vitni um
gagnrýna afstöðu, allt að ádeilu
á samfélagshætti og viðtekin
frásagnarform. Og slík afstaða
er vissulega einn meginþáttur i
okkar nýju sagnagerð.
I eftirmálanum nefnir Helga
Kress ennfremur tvö megin-
minni sem mikið gæti I sagna-
gerð samtíðarinnar: fólksflutn-
ínga úr byggð í borg og herset-
una í Keflavík. Og „staða kon-
unnar" sé efni sem fjallað sé
um í vaxandi mæli — I og með
að konur ryðji sér til rúms í
bókmenntunum, svo sem Svava
og Jakobína, og vaxandi áhugi
þeinist að nútímaborgarlífi í
skáldskap. Taka má eftir þvi að
áhugi á kvennamálunum
virðist hafa ráðið miklu um
efnikvalið: Það má segja að
konur séu „aðalpersónur" í
öllum sögunum, og sögur Svövu
og Jakobir.u snúast beinlínis
um kvenlýsingar.
Höfundarnir í bókinni eru
vel valdir, sögur þeirra allténd
til marks um ýmsa nýbreytni í
frásagnarhætti og frásagnar-
efnum. En hvernig hefur þá
tekist að „k.vnna" þessa
höfunda sjálfa og þeirra verð-
leika tneð þessum hætti? Það er
óneitanlega þetta sem sker úr
gildi bókarinnar fyrir sina til-
ætluðu lesendur: að tekist hafi
að velja nógu göðar sögur sem
um leið séu til þess fallnar að
vekja áhuga beirra á að lesa
meira. Ég sé ekkert á móti því
að þetta megi takast. En hinu
er ekki að neita að I sagna-
valinu finnst mér óneitanlega
koma fram ansi hreint þröng og
einhæf sjónarmið.
Áreiðanlega veita sögurnar
þrjár eftir Jakobínu Sigurðar-
dóttur ófullnægjandi mynd af
hennar raunverulegu verð-
leikum. Ein þeirra, Maður uppi
í staur, er að vísu meistara-
stykki I frásagnarhætti sem
heita má dæmigerður fyrir
Jakobínu: einræða I lstu
persónu sem um leið miðlar
gagnrýninni mannlýsingu. En
hinar sögurnar I bókinni,
Konkordía og Lífshætta, úr Sjö
vindur gráar, eru sagðar með
sama hætti, efnislega fjarska
fábreyttar, önnur um herinn,
hin um konumál. Það félags-
lega og sálfræðilega raunsæi,
undirstaða virkrar ádeilu sem
er meginstyrkur og auðkenni
höfundarins, nýtur sín í raun
miklu betur í öðrum, lengri og
raunsæislegri sögum hennar,
ég nefni til dæmis Elías Elías-
son úr Sjö vindur gráar og
Stellu úr Punktur á skökkum
stað.
Svipað má segja um sögur
Guðbergs Bergssonar, að þær
veita of einhliða mynd af
höfundinum, en auðvelt væri
að velja sögur sem lýstu betur
verðleikum hans. Hela og Idar
hafa af einhverjum ástæðum
tekið ástfóstri við hinar myrku
sögur hans í Hvað er eldi guðs?
og velja tvær þeirra i bókina
ásamt einni af „þjóðsögum
Tómasar Jónssonar" úr Ástum
samlyndra hjóna. Sú saga. Hin
útvalda. er að vísu afbragðs
dæmi urn furðusögur Guðbergs.
En hér vantar, að mér finnst.
gleggra dænti unt beint raunsæi
Guðbergs — ég nefni sögur
eins og Nöldur úr I.eikföng
leiðans, eða kannski Sögu um
sökkullista eða Faríseana úr
Astum samlyndra hjóna, en
annars er af nógu að taka hjá
Guðbergi.
Ef til vill hefur tekist best að
velja úr sögum Svövu Jakobs-
dóttur — Krabbadýr, brúð-
kaup, andlát, Saga handa
börnum, Kona með spegil, allar
úr Veislu undir grjótvegg, allt
réttnefndar furðursögur. En af
hverju ekki eitthvert dæmi
hversdagsraunsæis, eins og
það tíðkast hjá Svövu, til dæmis
titilsagan í Veislu undir grjót-
vegg? Einmitt vegna hins sam-
félagslega áhuga og ádeilu sem
útgefendur telja að auðkenni
bókmenntirnar er tilfinnanlegt
að ekki skuli vera i bókinni
skýrari dæmi um raunsæislega
hversdagslýsingu fólks og sam-
félags eins og þessir höfundar
tíðka þær, sannindamerki um
félagslegt ,,jarðsamband“
þeirra.
Verst kemur efnisvalið niður
á Thor Vilhjálmssyni:
Skemmtiferð er alls ekki
fullnægjandi dæmi fyrir
ókunnuga lesendur um rithátt
og frásagnarlist hans. Nú er
Thor ekki réttnefndur smá-
söguhöfundur, og varla hægt að
halda því frarn að félagsleg efni
séu í neinu fyrirrúmi í ritum
hans. En betur hygg ég að
tekist hefði að veita hugm.vnd
um Thor með því að velja aðra
hvora hina „skýrsluna" úr
Foldu i þessa bók. Hrakninga
eða Sendiför. En þær eru auð-
vitað lengri.
Þannig má auðvitað eins og
endranær gera smekkságrein-
ing um efnisval og útgerð þess-
arar bókar. Það breytir ekki þvi
sem inestu skiptir. að hún
virðist allvel til þess fallin að
vekja eftirtekt ókunnugra les-
enda á því sem raunverulega er
að gerast i íslenskum bók-
menntum um þessar tnundir.