Dagblaðið - 22.11.1976, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MANUDAGUR 22. NÖVEMBER 1976.
11
■N
Nú er Matti Bjarna kominn
úr slipp og stendur til að senda
hann á linu.
Útgerðin er búin að auglýsa
eftir áhöfn á bátinn fyrir fleiri
þúsund i útvarpinu ert enginn
kemur.
Menn eru mjög óánægðir
með skiptaprósentuna og reikn-
ar útgerðarmaður Matta Bjarna
með að erfitt verði að fá menn
til starfa á vertiðinni út af
bráðabirgðalögum. Sjómenn
iáta sem sé ekki skrá sig um
áramót út af þessum lögum.
En hafa menn nokkurn tíma
hugleitt óréttlætið sem ríkir i
samningum sjómanna?
Fyrsta dæmið sem ég ætla að
reyna að sýna er einmitt samn-
ingar á linubátum.
Það er algild regla og stendur
fyrir neðan allar klausur samn-
ingsgreina, að aldrei skuli skipt
i fleiri staði en mennirnir eru á
skipinu. Svo er nú það.
En hvað er gert?
Þegar ekki var hægt að fá
beitingamenn, en það eru menn
sem beita linuna (til glöggvun-
ar þeim sem málið þekkja
ekki), var farið út á þá braut að
greiða mönnum ákveðið f.vrir
hvern beittan bala, sem sagt
akkorðsbeiting, og hún á fylli-
lega rétt á sér, þvi þetta er
erfiðisvinna og þyrfti að borga
hærra verð f.vrir en gert er.
En hefur reglunni sem ég
minntist á i upphafi verið
fylgt? Nei og aftur nei.
Akkorðsmaðurinn i landi á hlut
I aflanum og finnst mörgum
skritið.
Matti Bjarna er 100 tonna
bátur og segir i samningum að
ellefu menn skuli vera á, eða
skipt i ellefu staði; og er þvi átt
við áhafnarstærð. Ahafnar-
stærð er sá fjöldi sem er skráð-
ur á hvert skip.
Ef útgerðarmaður væri að
láta byggja t.d. fiskverkun-
í línuróður á
m/b Matta Biama IS
arhús og hefði þrjá smiði i þvi
og þeir ynnu i akkorði við bygg-
inguna, ættu þeir jafnmikinn
rétt á hlut á Matta Bjarna og
beitingamennirnir. Sem sagt,
útgerðarmaðurinn getur tekið
hlut af afla til greiðslu upp í
akkorðsvinnuna, og meira.
Hvernig er hægt að skrá
landmann á bát, mann á allt
öðrum samningum en hásetinn
er?
Dæmið lítur svona út, ef ég
reyni að auðvelda skýringu:
Við hugsum okkur meðalfisk-
verð, óháð verðlagsráöi. sem
þverbrotið hefur allar reglur
gagnvart sjómönnum.
1 róður. Róið með 40 bala og
sex menn um borð. Greiddar
eru nú 1.600.00 kr. fyrir hvern
beittan bala, sem sagt 5 beit-
ingamenn beita 8 bala hver.
Átta balar á mann. Dagurinn: 1
maður 12.800 kr.
Matti Bjarna fór frá Keflavik
kl. 24.00 (fyrirtækið Flotkrón-
an h/f er með hann á leigu) og
var búinn að leggja linuna kl.
04.00. Byrjað að draga kl. 07.30.
Hæfilegt þykir að draga 4
bala á klsl. Tiu timar fóru i að
draga og reyndist aflinn vera 4
tonn, blandaður fiskur, meðal-
verð 50 kr. Átján klst. fóru I
róðurinn
Fjögur tonn af fiski á 50 kr.
= 200 þús. kr. Samkvæmt
bráðabirgðalögunum er skipta-
prósenta 28,5%. Skipt er I 11
staði. Prósenta á háseta 2,6%,
Kjállarinn
Björn Ingólfsson
2,6% af 200 þús. = 5.200 kr.
Hásetinn hafði 5.200 kr. fyrir
róðurinn en beitingamaðurinn
12.800, útgerðarmaður hefur
5.200 kr. upp i akkorðið.
En ef reglum væri beitt og
farið væri eftir samningum liti
þetta svona út.
Akkorðsmaður átta balar á
1.600 = 12.800, en 4 tonn fiskur
á 50 pr/kg = 200 þús. Skipta-
prósenta sú sama.
28,5 á sex menn gera 9,500
kr., og svona á þetta að vera ef
gera á rétt upp.
Útgerðarmenn þyrftu ekki að
auglýsa eftir mönnum á bátana
ef svona væri gert upp. En það
er óréttlæti á fleiri sviðum
Þeir sem landa úr togurum
hafa á einum degi það sem tog-
arasjómenn hafa úr 'A túr og þá
meðaltúr og getur sá timi verið
5-6 dagar. Þetta er óréttlæti.
Hásetinn á Matta Bjarna fær
sem sagt ekki eina einustu
krónu fyrir að landa fiskinum.
Hásetar á netabátum fá held-
ur enga greiðslu fyrir að landa
sinunt afla.
Hásetar á togbátum fá
helmingi minna fyrir að landa
sinum afla heldur en menn úr
landi. Það má lengi telja.
En skyldi það ekki vera hag-
ur einkabræðslunnar i landinu,
að það skuli renna mjöl i sjóinn
fyrir 48 milljónir á mánuði mið-
að við meðalafköst hjá SR á
Siglufirði?
Já, mjöl i sjóinn fyrir 48
milljónir á mánuði. Upplagt að
hafa lekann til að ná verðinu
niður gagnvart sjómönnum.
Það má lengi telja en ef þetta
verður ekki lagað mælist ég til
þess að útgerðarmenn fái tim-
ann hans Ingólfs Stefánssonar
á morgnana til þess eins aö aug-
lýsa eftir mönnum. Þeir horfa
ekki í peninginn sem fer í það.
En þeir tima ekki að borga
þeim sem ef til vill kynni að
ráða sig eftir auglýsingu.
Eg óska Óskari Vigfússyni til
hamingju með forsetaembætt-
ið. Eg veit að sjómenn bera
traust til hans. En þeir verða að
vera þolinmóðir, því að hann
breytir ekki vatni i vín á einni
nóttu.
Og ég er hreykinn af ykkur,
sem ekki fóruð i veizluna
frægu, og ég held að nú þurfi að
fara að dusta rykið af hinum
ýmsu félögum og ryksuga vel.
Dæmið mitt hér á undan tal-
ar sínu máli um hvernig hefur
verið haldið á ntálum sjó-
manna. Fór vel á þvi að bannað
var að taka myndir i veizlunni
frægu enda hópurinn ekki frið-
ur.
Vonandi er að rofa til og ef
það tekst að hefja sjómanns-
starfið til vegs og virðingar aft-
ur er þjóðinni borgið.
Skilningsleysi almennings á
sinn þátt í því hvernig komið
er, þvi að margir halda að
sjávarútvegur sé baggi á hinni
islenzku þjóð og, ef svo er, ber
að leggja hann niður.
Núna eiga sjómenn visan
stuðningsmann i röðum sjálf-
stæðismanna, en hann heitir
Eykon, og ef hann snýr vörn i
sókn með okkur er lambið fætt,
því að ekki var hann að berjast
fyrir sínum hagsmunum fyrir
norðan um daginn, nei nei,
hann var að hjálpa bændum,
hann er svo mjög á móti rang-
læti og valdniðslu. Enda vel á
málum haldið hjá honum.
Þeir hótuðu að skjóta á Bret-
ann, og svo var hótað að skjóta
hrút.
Og nú er kominn timi til
breytinga þegar sjómenn eiga
að fara að hirða lifur á frivakt-
inni og fer það vel ef fiskurinn
verður skotinn í hnakkann áð-
ur.
Það væri hægt að skrifa fleiri
og fleiri siður um óréttlæti sjó-
manna.
Björn Ingólfsson
skipstjóri
Sandgerði.
Bretar höfðu verið
gersigraðir á miðunum
Eg hefi nú beðið í nokkra
rnánuði með að skrifa þennan
dálk því mér hefði fundizt eðli-
legt að ýmsir gerðu grein fyrir
hvernig átökin i 3. þorskastríð-
inu gengu f.vrir sig og gæfu
þjóðinni tækifæri til að kynnast
því, eða þótt ekki væri nema
fvrir seinni tima söguritara.
Þar sem þessi bið hefur orðið
árangurslaus ætla ég að gefa
nokkurt yfirlit yfir gang stríðs-
ins og hvernig Bretar voru í
lokin gjörsigraðir, einnig gjör-
sigraðir í hernaðarlegu tilliti.
Þegar Bretar ákváðu að
senda herskip sín til íslands til
þess að ná því með hernaðarof-
heldi, sem ekki náðist við samn-
ingaborðið, voru það 20.000
tonn sem á milli bar. Hattersiey
heimtaði 85.000 tonn en ís-
lenzki forsætisráðherrann var
búinn að bjóða 65.000. Rétt er
hér að gera sér ljósa stærðina
20.000 tonn af fiski svo skilið
verði hversu fáránlegt
hernaðarhlaup Breta var.
20.000 tonn af fiski er hægt aö
kaupa á heimsmarkaði fyrir ea
10 milljónir dollara. 10 milljón
dollarar eru ekki 10% af árleg-
um rekstri herstöðvarinnar í
Keflavík. En annað og meira.
Til þess að skilja magnið skal
það borið saman við ársfram-
leiðslu Sovétrikjanna' á fiski.
Gert er ráð fyrir að ársafli
þeirra hafi á síðastliðnu ári
numið um 10 milljónum lesta.
100.000 tonn eru ekki nema 1%
af 10 milljónum. 20.000 tonn
eru því ekki nema 1/5 úr einu
prósenti af ársframleiðslu
Sovétríkjanna i einni atvinnu-
grein. Hvaða lifandi manni
hefði getað dottið í hug að hinn
konunglegi brezki floti yrði
sendur á hendur annarri vopn-
lausri NATO-smáþjóð til þess
að gera tilraun til að ná í aðra
eins óveru og 1/5 úr .1 prósenti
af ársframleiðslu Sovétríkj-
anna á fiski? Hér eru á feróinni
slík smámenni að eigi verður af
okkur skilið að þau geti haft í
höndum sér ákvörðunarvald í
samskiptum við aðrar þjóðir
fyrir iiönd brezku þjóöarinnar.
Hvaða endaleysu gera þessir
menn þá á öðrum sviðum? Á
það skal einnig bent hér að
Bretar áttu að vita það af fyrri
reynslu að ekki er hægl að fiska
með árangri undir herskipa-
vernd, eingöngu vegna þeirrar
einföldu staðreyndar að undir
herskipaverndinni verða togar-
arnir að hnappa sig saman á
litlum afmörkuðum svæðum.
sem þýðir stórminnkaðan afla á
togtíma. Enda fcll togtímaafl-
inn hjá Bretum niður unt 40%
meðan á 3. þorsk-astríðinu stóð.
Bretar máttu einnig vita að
beiting flotans þýddi ntikla
andstöðu innan NATO og álits-
hnekki alþjóðlega. Þróun er
orðin sú að upptaka 200 mílna
efnahagslögsögu er orðin stað-
reynd innan sjónmáls á alþjóða-
vísu. Samt var ganað út í fenið
eins og hugsunarlaust hross
með bundið fyrir bæði augu.
Hver var svö herstyrkur
Breta til átakanna við lsland?
Einu tækin. sem Bretar gátu
notað við aðgerðir sínar. voru
freigátur. Engin önnur tæki
voru til irtnan brezka flotans lil
þess að takast á við Islendinga
þar sem yfirburða ganghraði
þurlti að koma til. Bretar hiifðu
tiltækar í byrjun þorska-
stríðsins 32 slíkar. en þeir
höfðu ýmis önnur verkefni
handa þeim en að framfylgja
hernaðarofbeldinu við ísland.
F.vrst skal telja hafnbann á
Rhodesíu sem krafðist 6 til 8
freigátna, ýmis störf við eigin
strendur kröfðust 2 til 4. Ef
tekið er meðaltalið má minnka
töluna úr 32 niður í 22. Til þess
að geta haldið 1 freigátu á
miðunum við ísland þurfli 3
til 4 þar sem ferðalög á milli
landanna tóku tíma, viðgerðir
og viðhald tóku sinn tíma, svo
og áhafnahvíld. meðaltal 3,5
fyrir hverja eina við Island.
Þvi lá fyrir sem staðreynd að
Bretar gátu sem hámark haft
hér við land mest 6 freigátur að
staðaldri, og það eingöngu fram
á vor þvi brezki flotinn þurfti
að senda freigátur til Banda-
ríkjanna í tilefni 200 ára af-
mælis þeirra, fylgja drottning-
unni á ólympiuleikana, heini-
sækja Leningrad, Rúmeniu og
Búlgaríu, svo nokkuð sé nefnt.
Því hefðu Bretar ekki megnað
að hafa hér síðastliðið sumar
einu sinni 6 freigátur.
Nú var algjört lágmark af
Bretum að tefla fram skipi á
Kjallarinn
Pétur Guöjónsson
móti skipi. Islendingar áttu í
byrjun stríðsins 4 m.vndarleg
varðskip. Þegar þau voru ekki
fleiri og af annarri gerð, og
sjaldnast beitt öllum i Cinu á
átakasvæðunum, háði skipa-
kosturinn Bretum ekki alvar-
lega. Þó reyndist Bretum ekki
mögulegt að gæta brezku togar-
anna og þessi fáu íslenzku varð-
skip náðu hvað eítir annað að
komast inn í brezka togarahóp-
inn og skera veiðarfærin aftán
úr. Málin snúast ekki virkilega
íslendingum í vil fyrr en sú
hugmynd Auðuns Auðunssonar
skipsljóra, að taka til gæzlu-
starfa ákveðna pólskb.vggða
skuttogara, nær fram að ganga.
Þessi skip höfðu 4. þúsund
heslafla vélar. skrokklag mjög
fallið til gangs og skiluðu undir
öllu vélarálagi um 17 mílna
ganghraða, jafnframt því að
vera með mjög sterkan skrokk
og yfirstyrktan afturenda
vegna styrkleikaþarfar skuttog-
ara fyrir sérstyrkingu aftur-
enda skrokks. Baldur og síðar
Ver eru teknir til starfa i Land-
helgisgæzlunni. Þegar Islend-
ingar geta svo svarað Brefum
með stigmögnun og eiga skip á
móti skipi gefst brezki flotinn
upp við beina vernd brezku
togaranna og snýr verndinni
upp i að gefa brezku togurun-
um upp eingöngu staðarákvarð-
anir íslenzku varðskipanna.
P'ram að þessu höfðu brezku
freigáturnar látið sér nægja að
revna að gera íslenzku varð-
skipin óstarfhæf með því að
sigla þau uppi á miklum hraða
og slá svo í þau skutnum.
Arangur af þessu varð harla
litill. nokkrar bevglur ofanþilja
en ekkert alvarlegt tjón á
skrokki skipanna. Staðan gjör-
brevtist þegar skuttogararnir
koma í Gæzluna því auk st.vrk-
leika á skut voru þeir með
skiirp afturhorn. Var ekki að
sökum að spyrja er brezk frei-
gáta ætlaði að leika gamla leik-
inn gegn Baldli; um leið og
freigátan beygir frá honum til
að slá skutnum í beýgði Baldur
einnig þannig að afturhornið á
Baldri lenti á síðu freigátunnar
og risti hana upp. Það var þá
sem myndin af drottningunni
féll í sjóinn út um gatið.
Þegar hér er komið gripur
örvænting brezka flotann. Er
þá tekið til við að beita stefnum
freigátnanna á íslenz.ku skipin.
á Baldur. á Tý og Ver. en ávallt
með þeini afleiðingum að
freigáturnar missa stóra hluta
úr stefnum sinum. verða ósjó-
færar og verða að snúa stórlask-
aðar heim til Bretlands. Er
þessa.r freigátur komu svona út-
lítandi til Bretlands ofbauð al-
menningi og þingmönnum.
Krafizt var upplýsinga í brezka
þinginu um viðgerðarkostnað,
sem re.vndist slíkur að brezkur
vararáðherra. sem fyrir svörum
varð, varð að grípa til ósann-
inda og er sakaður af flokks-
bróður sínum um ósannindi.
Það er orðin spenna innanlands
í Bretlandi þegar svona at-
burðir koma fyrir í brezka þing-
,inu. Stjórnin lá undir daglegum
árásurn fjölmiðla fyrir stefnu
sína í fiskveiðimálum og vegna
þorskastríðsins við Islendinga.
Allir fjölntiðlar að BBC
undanskildum kröfðust loka
þorskastríðsins. Það var orðinn
almennur skilningur í Bret-
landi á þeírri landfræðilegu
staðreynd að Bretland er ev-
ríki, með stór og mikil land-
grunn sem í og yfir voru miklar
auðlindir og fiskistofnar, og því
hlutu þjóðarhagsntunir Bret-
lands að byggjast á stórri iand-
helgi en ekki lítilli. Brezkar
ríkisstjórnir undanfarandi ára-
tuga höfðu rekið snarvitlausa
og óþjóðlega stefnu í land-
helgismálum. Bretland sem
eyríki hlaut að eiga þjóðarhag í
stórri landhelgi en ekki litilíi.
Þegar hér við bættist að það
varð á almennings vitorði að
Bretlandseyjar eiga 56% af
öllu landgrunni í Efnahags-
bandalaginu, sent opnað hafði
verið fyrir hinunt EBE-
þjóðunum, og að Bretar sjálfir
tóku aðeins þriðja hvern fisk
sjálfir af þeim fiski, sem
fiskaður var við Bretland. eg
jafnvel kommúnistarnir í
Austur-Evrópu jafnmikið. að
Bretar nýttu sjálfir auðlindir út
á 213 mílna fjarlægð frá strönd-
um sínum, stóð brezka stjórnin
uppi sem óþjóðleg. hræsnisfull
ofbeldisstjórn sem almenn-
ingur skammaðist sin fyrir. Er
freigáturnar komu nú nef-
lausar frá Islandsmiðum og
ekki gat leikið lengur nokkur
vafi á að allar tilkynningar
flotamálaráðunevtisins á sigl-
ingar islenzku varðskipanna á
brezku freigáturnar voru hrein
ósannindi. skildí almenningur í
Bretlandi að brezki flotinn
hafði verið notaður til níðings-
verka sent dylja átti nteð ósann-
indunt. Heimavigstöðvarnar
brezku voru brostnar. I höfuð-
stöðvum NATO mættu Bretar
orðið daglega háði og spotti.
Pétur Guð.jónsson
forstjóri
j