Dagblaðið - 11.01.1979, Blaðsíða 9

9
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 11. JANÚAR 1979^____
Oddvitinn steypti
neimskautsbauginn fastan
— svo það væri ekki eilíft hringl á honum
Grímsey er lygileg byggð. Og um
hana ganga margar kynjasögur, eins
og þær að heimskautsbaugurinn liggi
gegnum hjónarúmið á prestssetrinu og
samkomuhúsið sé byggt fyrir ágóðann
af hvítabjarnarfeldum. Og þegar
maður kemur þangað verður maður
steinhissa á þvi, hvað eyjan er flöt og
lítil, aðeins rúmir fimm ferkílómetrar.
Enda var allt útlit fyrir, að hún
mundi Ieggjast í eyði upp úr 1950.
Ibúunum fækkaði og fækkaði, voru
ekki orðnir nema 57.
En það hafði fyrr syrt i álinn á þess-
um slóðum. Kannske aldrei eins
óhugnanlega og árið 1793, þegar átta
karlmenn dóu úr taksótt í eyjunni.
Þeir sex, sem eftir voru, fóru i land á
báti til að sækja karla í stað hinna, en
drukknuðu sjálfir á leiðinni. Var þá
enginn karlmaður eftir í eyjunni nema
presturinn.
En Grimseyingar réttu við eftir það
áfall, og enn virðast þeir fjarri því að
gefa sig. í staðinn fyrir að leggjast i
eyði, eins og urðu örlög ýmissa byggð-
arlaga á Hornströndum, þá er
Grímsey að byggjast upp. Fyrir
nokkrum árum var allur matur þar
eldaður á kolavélum, ljós fengið af
steinolíulömpum og vatn sótt í
brunna. En nú er tæknivæðing þar
ekkert síðri en á meginlandinu.
Smábátaútgerðin blómstrar. Nærri
allar fjölskyldurnar hafa sinn eigin
bát, nema kaupfélagsstjórinn, kennar-
inn, verkstjórinn í frystihúsinu og odd-
vitinn. Alls eru bátamir fimmtán;
fjórir þeirra tólf tonna.
Aðeins örfáir Grímseyinga eru yfir
sextugt. Flestir þeirra eru ungir og
þeim fæðist mikið af börnum. íbúatal-
an hækkar jafnt og þétt. Það var ágæt
viðbót i fyrra, þegar í eynni fæddust
þríburar. Nú búa þar 98 manns.
Morgun- eða
kvöldroði?
Þegar Robert Jack, skozki knatt-
spyrnuþjálfarinn, sem lærði guðfræði
og gerðist prestur I Grimsey, fluttist til
Kanada árið 1953, var söfnuðurinn,
sem þá var orðinn mjög fámennur,
lagður undir Akureyrarprestakall.
Séra Pétur Sigurgeirsson hefur síðan
farið þangað nokkrum sinnum á ári til
að messa. Honum er hlýtt til þessara
afskekktu sóknarbarna sinna og hefur
skrifað fróðlega og skemmtilega bók
um Grímsey. Sóknarbörnin að sínu
Sigurður Aðalsteinsson flugmaður, al-
búinn I Grfmseyjarflug.
leyti færðu séra Pétri og konu hans (afi
hennar, Matthias Eggertsson, var
prestur i eynni í 42 ár) að gjöf veglegt
litasjónvarp i fyrra, þegar hann kom i
hundraðasta sinn að blessa þá.
Blaðamaður DB var svo heppinn að
fá að fljóta með, þegar séra Pétur
flaug norður í eyna á þriðja í jólum til
að messa. Með i förinni voru tónlistar-
mennirnir Áskell Jónsson organisti og
Jón Hlöðver skólastjóri og hugðust
lyfta athöfninni með því að flytja stól-
vers á orgel og flautu og aðstoða kór-
inn. Ennfremur skyldi Jón ræða við
eyjarmenn í sambandi við óskir þeirra
um örlítið útibú frá Tónlistarskóla
Akureyrar.
Það var óskaplega fallegt þennan
örstutta dag. Fjöllin við Eyjafjörðinn
voru eins og risastórir skaflar. Um það
bil sem við beygðum frá honum inn
Hvalavatnsfjörð benti flugmaðurinn á
nokkur hús við sjóinn, hálfsokkin i
hvíta fönnina. „Grenivík,” sagði
hann. „Nei, er það svona lítill bær,”
datt upp úr mér. „Það er gott þeir
heyra ekki til þín!” sagði hann.
Loks yfirgáfum við meginlandið ná-
lægt Þönglabakka.
Yfir opnu hafinu létti til. Framund-
an var Grímsey og yfir henni hvildi
rósrautt ský! Klukkan var tuttugu
minútur yfir eitt. Var þetta kvöldroði
svosnemma?
En Sigurður flugmaður sagði, að
vísindalega rétt klukka væri nákvæm-
lega tólf á hádegi. Vetrartíminn er
klukkustund á undan og lengdarbaug-
urinn, sem Grimsey — og Akureyri —
liggja á, er vegna hnattstöðunnar
tuttugu mínútum þar á undan. Bleika
skýið — var það þá ekki morgunroði
og aftanskin í einu lagi. Og samskeytin
ósýnileg?
Okkur bar óðfluga nær og lentum
mjúklega á flugvellinum. Hann liggur
við Bása, nyrzta bæ á íslandi. Á aðra
hönd er vegvísir, staðsettur á heim-
skautsbaugnum, og segir til um fjar-
lægðina til Parisar, Rómar og New
York. Á hina hönd kemur eini billinn,
sem er i eyjunni, og út úr honum
stekkur oddvitinn, Alfreð Jónsson á
Básum, og virðist ekki kulvís, er á
skyrtunni. Hann heilsar okkur, sem öll
erum kappklædd, með mestu virktum.
„Hann hastaði
á vindinn"
Allir bæirnir í Grímsey standa i ein-
faldri röð meðfram ströndinni að vest-
an. Það var rökkvað, þótt um hádag
væri. Snjór var litill, drefjar hér og
hvar. Aðeins þjóðvegurinn liðaðist
eins og hvitur dregill eftir klettabrún-
unum framan við bæina, fáa faðma
frá svörtum bergþiljunum, sem ganga
þverhníptar niður i freyðandi hafið.
Og eftir þessari kynngimögnuðu land-
ræmu kom gangandi fólk, tvennt og
þrennt saman, og var á leið í jólamess-.
una sína.
Kirkjugestir voru 92, næstum hvert
mannsbarn nema litlu þríburarnir og
einn maður sem í grundvallarþánka
sínum er andvigur kirkjusókn og sat
heima og las morðsögu, meðan séra
Pétur messaði.
En hinir sátu þétt, eins og ein stór
fjölskylda, í gömlu rekaviðarkirkjunni
(hún er reist fyrir hundrað og ellefu
árum), margir með börnin sín á hnján-
um. Þrengslin og krakkarnir gáfu at-
höfninni alveg sérstakan og mjög hlý-
legan blæ — gagnstætt guðsþjónust-
um þar sem nokkrar háaldraðar mann-
eskjur sitja í hálftómu gímaldi, en
presturinn þrumar úr prédikunarstó!
langtfyrirofan þær.
Stóllinn í Grímseyjarkirkju er lágur
og einfaldur, gerður af Einari Einars-
syni. Hann hefur einnig skorið á
kirkjuhurðina hvernig Jesús lægir öld-
urnar á Genesaret-vatni. „Hann
vaknaði og hastaði á vindinn” stendur
undir og hæfir vel á hafkirkjunni.
Einar var vígður djákni 1961, þá sá
fyrsti í 400 ár (sumir halda, að djákn-
inn á Myrká hafi fælt menn frá), en
hann er nú fluttur suður í Hveragerði.
Eyjarbúar óska eindregið eftir því, að
Grímsey verði aftur gerð að sérstöku
prestakalli og gjarna veitt einhverjum,
sem jafnframt getur verið kennari.
Ópalá
heimskautsbaug
Eftir messu fengum við kaffi hjá
kaupfélagsstjóranum, Steinunni Sigur-
björnsdóttur. Steinunn er mjög huggu-
leg kona, fædd í eynni, var síðan
iþróttakennari i Reykjavik og á Akur-
eyri í ein tíu ár, giftist Guðmundi
Jónssyni íþróttamanni. 1957 fluttust
þau út í Grímsey, og hún tók þar við
kaupfélaginu. Þá fór fólki sifækkandi í
eyjunni, og vinirnir sögðu, að það tæki
því ekki að kveðja þau. Það mundi
ekki líða á löngu áður en þau kæmu
aftur.
En upp úr þvi fór þróunin að snúast
við. Hin góðu fiskimið höfðu þrátt
fyrir allt ómótstæðilega töfra. Og allur
fiskaflinn, á þessu ári um 7—800
tonn, fer um hendur kaupfélagsins,
sem jafnframt sér fyrir nær allri þjón-
ustu.
Og framkvæmdir hreppsfélagsins
aukast sí og æ. Það er oddvitinn og
flugmálastjórinn, Alfreð Jónsson, sem
sér um þær. Síðastliðið sumar var
höfnin endurbætt fyrir 50 milljónir.
Og aðalgatan í eynni var raflýst og
flugvöliurinn fékk Ijós, sem eykur
mjög notagildi hans í skammdeginu.
Það er annars ekki sérlega snjallt að
heimsækja Grimsey á einum af styztu
dögum ársins, því þarna er svo ævin-
týralegt að vera að áreiðanlega veitti
ekki af viku. Þessi litla eyja er svo
hrikalega berskjölduð fyrir náttúruöfl-
unum að maður verður ekkert hissa,
þegar Steinunn segir: „Ég mundi fá
hræðilega innilokunarkennd i blokk!
Mér finnst svo gott að geta séð yfir allt
umhverfi mitt.”
Hún segist aldrei finna til einangr-
unar, en dýrðlegust sé eyjan á vorin,
þegar nóttin verður björt.
Á þennan þriðja jóladag er nóttin
hins vegar kolsvört og skellur á meðan
fólk er að drekka eftirmiðdagskaffið.
Okkur er ekki til setunnar boðið og
drífum okkur út að flugvél. Og þar í
þreifandi myrkrinu minnumst við
þess, hálfskjálfandi af kulda, að við
stöndum á heimskautsbaugnum.
Þegar siglt er yfir miðbaug er oft
drukkið kampavin — en ekki hafði
mér hugkvæmzt að hafa það í vega-
nesti — og hvorki mundum við hafa
fengið þarna þurrt né vott, hefði ekki
Áskell organisti dregið tvo ópal-pakka
upp úr vasa sínum. Og á þessum litlu
svörtu töflum hresstum við okkur á
hátíðlegri stund.
Síðan flugum við brott frá þessari
merkilegu eyju.
En um heimskautsbauginn er það
annars að segja, að hann flyzt um
fjórtán metra á ári í norðurátt — að
því visindamenn herma. Hann er
löngu kominn út úr hjónarúminu á
Miðgörðum, prestssetrinu gamla, og
uppfyriralla bæi.
Á sama tíma færist Grimsey ögn
sunnar, og verið er að gizka á, að með
tíð og tíma hefðum við öll endað í hita-
beltinu, ef oddvitinn í eynni hefði ekki
tekið í taumana. Honum fannst þessi
sífellda hreyfing á baugnum svo óþol-
andi, að hann tók sig til og steypti
hann fastan.
Eða svo segir sagan. -IHH-
Kaupfélagið I vetrarveðri. 1 Grimsey er þessa stundina einn bfll, en traktorar eru
aðalfarar- og flutningstæki heimamanna.
Hvitabjörninn, sem felldur var I Grimsey fyrir nokkrum árum, var seldur og ágóð-
inn settur I byggingu samkomuhússins. Það heitir Múli og er myndskreytt af
Frakkanum Robert Guillemette.
Gamla og yndislega rekaviðarkirkjan þeirra Grimseyinga verður of Util handa
þeim — ef þeim heldur áfram að fjölga. Vonandi fsr hún samt að standa önnur
hundrað árin.
Höfnin var endurbætt fyrir 50 milljónir siðasta sumar og verður þvi verki haldið áfram.
Myndin Borgþór Kjærnested, Visir o.fl.