Dagblaðið - 07.03.1980, Qupperneq 10

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 7. MARZ 1980.
WMBIMW
fijálst, áháð dagblað
litgafandi: Dagblaðlfl hf.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. EyjóHsson. Riutjóri: Jónas Kristjánsson.
RitstjórnarfuNtrúi: Haukur Helgason. Fréttastjóri: ómar Vaidimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
iþróttir: Hallur Sfmonarson. Menning: Aöalsteinn Ingólfsson. Aöstoðarfróttastjóri: JÖnas Haraldsson.
Handrit: Asgrímur Pólsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaöamenn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Asgeir TómassoftTBrag^
Sigurösson, Dóra Stafánsdóttir, EHn Atoertsdóttir, Gissur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, ólafur;
Geirsson, Siguröur Sverrisson. I
Ljósmyndir: Ami Páll Jóhannsson, Bjamleifur BjamleHsson, Höröur Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurös-
son, Sveinn Pormóðsson. Safn: Jón Sœvar Baldvinsson.
Skrifstofustjóri: ólafur Eyjótfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorlerfsson. Sökistjóri: Ingvar Sveinsson. Drerfing
arstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjórn Síðumúia 12. Afgreiösla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aöalslmi blaösins er 27022 (10 linur).
Setning og umbrot: Dagblaöið hf., SMumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Siðumúla 12. Prentun
Arvakur hf., SkeHunni 10.
Askriftarverð á mánuöi kr. 4500. Verö í lausasölu kr. 230 eintakið.
Þeir tala og við hlustum
Vandi Ingvars Gíslasonar mennta-
málaráðherra í norræna sjónvarps-
þættinum á þr.ðjudaginn endurspeglar
vanda íslendinga almennt í norrænni
samvinnu og á ekkert skylt við meinta
ást íslendinga á engilsaxnesku máli og
menningu.
Ingvar sagði fátt í þættinum og sagði það hægt.
Hann lagði lítið til málanna annað en að taka undir
sjónarmið hinna. Hann varð utanveltu í umræðunum,
beinlínis af því að hann varð að tala annað mál en
móðurmálið.
í norrænu samstarfi hafa Danir, Norðmenn og
Svíar orðið. Þeir tala sitt móðurmál og tala það hratt.
Smám saman fer umræðan framhjá íslendingum og
mörgum Finnum, sem ekki eru jafn flugfærir í
skandinavisku og móðurmálinu.
Við slíkar aðstæður hefur komið fyrir, að
íslendingar og Finnar hafi óskað eftir, að enska yrði
notuð í stað skandinavisku. Með þessu eru þeir aðeins
að biðja um að geta tekið þátt í norrænum umræðum
á jafnréttisgrundvelli.
Þegar enska er notuð i norrænum umræðum, verða
allir að tala hægt, líka Danir, Norðmenn og Svíar.
Þannig kemur hraði umræðunnar í þann farveg, að
Finnar og íslendingar geta tekið þátt án minnimáttar-
kenndar.
Enska er nokkurn veginn hlutlaust mál á
Norðurlöndunum. Þar með er ekki sagt, að hún sé
hlutlaus í evrópsku eða víðtækara samhengi. Það er
einmitt oft áberandi, hvernig enskumælandi menn
ráða ferðinni í alþjóðlegum umræðum.
Ef til vill þurfum við á að halda esperanto eða
latínu, svo að umræðumenn úr öllum heimshornum
hafi jafnrétti á við engilsaxa í alþjóðlegu ráðstefnulífi.
En á Norðurlöndum út af fyrir sig getur enskan dugað.
Þegar Danir, Norðmenn og Svíar heyra íslendinga
halda slíkum skoðunum fram, telja sér gjarnan trú um,
að við séum að sogast hættulega mikið burt frá
norrænni menningu inn í engilsaxneska menningu.
í umræddum sjónvarpsþætti var greinilegt, að bæði
norski og sænski ráðherrann voru úti að aka á þessu
sviði. Sá sænski kvartaði um, að hér vildi fólkið á
götunni fremur tala við sig ensku en skandinavisku.
Gaman hefði verið, ef Ingvar hefði sagt honum, að
fólkið á götunni í Stokkhólmi vildi heldur tala við sig á
ensku en íslenzku! Frændur vorir mega nefnilega gæta
sin ofurlítið á hinum svonefnda stórskandinavisma.
Norski ráðherrann virtist dauðhræddur um, að
íslenzk menning væri að líða undir lok og nefndi það
sérstaklega, að íslendingar væru farnir að tala ensku!
Svona er nú þekkingin á íslandi hjá nágrönnum okkar.
íslenzk dægurlög í útvarpinu eru þó í minna mæli
með enskum textum en hliðstæð lög nágranna okkar á
Norðurlöndum. Við köllum ,,teve” sjónvarp og
,,radio” útvarp. Daglegt mál okkar er minna
enskuskotið en danska, norska og sænska.
Þegar sænski ráðherrann í sjónvarpinu talar um, að
stjórnmálamenn verði að hafa „courage”, talar
Ingvar Gíslason um, að þeir verði að hafa hugrekki.
Jafnvel árið 1980 varðveitum við okkar mál betur en
þeir sitt.
Það setur íslendinga að óþörfu upp á móti norrænu
samstarfi, að ráðamenn menningarmála í nágranna-
löndunum skuli vera jafn fullir af fordómum í garð
íslendinga og sjónvarpsþátturinn bar vitni um.
Þessir fordómar eru sumpart afleiðing af einhliða
ráðstefnum, þar sem þeir tala og við hlustum.
......
Fiskveiðiævintýri áratugarins:
Smárækjuveiéar
f Suður-íshafi
— hugmyndir Norðmanna að fara með móðurskip með
bræðslu og tfu stór veiðiskip eftir þrjú til fjögur ár
Um miðjan níunda áratuginn
munu hefjast mikilfenglegustu
fiskveiðar okkar tíma. Þar er átt við
svif- og smárækjuveiðar (á norsku
krill) í Suður-ishafinu. Samkvæmt
rannsóknum má gera ráð fyrir að
hver togari muni geta veitt um það
bil 150 tonn af smárækju á sólar-
hring. Samkvæmt rannsóknum
sovézkra og vestur-þýzkra skipa
hefur veiðin leikið frá 139 tonnum og
allt upp i 292 tonn. Ekki er full-
kunnugt um hvers konar skip er hér
um að ræða en einnig má vísa til
niðurstaðna af athugunum Pólverja
sem fullyrða að vænta megi 150
tonna meðalafla á dag við veiðar á
smárækjunni.
Norðmenn ætla sér að taka fullan
þátt i' þessu væntanlega
veiðiævintýri og telja sig að þrennu
leyti vel til þess búna og jafnvel betur
en flestir aðrir. Kemur þetta fram i
norska blaðinu Fiskaren hinn 29.
febrúar síðastliðinn.
í fyrsta lagi mundu Norðmenn
byggja á fyrri reynslu af hvalveiðum i
Suðurhöfum, í öðru lagi hafa norskir
fiskimenn lært hina réttu veiðitækni
við flotvörpuveiðar sinar á kol-
munna. Og t þriðja lagi eiga
Norðmenn heppilegustu veiðiskipin
sem þekkjast til smárækjuveiðanna.
Er þá átt við skip sem jafnt geta
stundað veiðar með botnvörpu, flot-
vörpu og hringnót.
Norðmenn hafa látið kanna hvort
nokkrir tæknilegir og fjárhagslegir
vankantar séu á þvi að hefja innan
tíðar veiðar á smárækjunni i Suður-
íshafinu. Hafa þeir bæði gert eigin
rannsóknir og einnig byggt á
rannsóknum annarra þjóða eins og
Sovétmanna, Vestur-Þjóðverja og
Pólverja. Engin þeirra vandamála,
sem upp hafa komið við könnunina
eru sögð vera svo stór að ekki megi
finna á þeim lausn innan nokkurra
ára.
Könnunin var gerð við Norska
tækniháskólann og var í meginat-
riðum framkvæmd á árunum 1978og
1979. Var þar einn nemendanna að
verki. Byggði hann meðal annars á
niðurstöðum tveggja vestur-þýzkra
rannsóknarskipa sem farið höfðu
suðurá bóginn.
Samkvæmt þeirri niðurstöðu sem
komizt er að í norsku könnuninni þá
mundi smárækjan og svifin verða
nýtt í fiskimjöl, I það minnsta í
fyrstu. Talið er að Norðmenn gætu
dregið mikla lærdóma af skipulagi
hvalveiðileiðangranna áður fyrr til
Suðurhafa.
Norskur leiðangur suður á bóginn
til að veiða smárækju og svif mundi
samanstanda af einu móðurskipi og
um það bil tíu veiðiskipum. Móður-
skipið mætti gjarnan vera endur-
byggt flutningaskip á milli tuttugu og
þrjátíu þúsund tonn. Þar um borð
T ollalögin taka
,hundabörn’ fram
yfir mannabörn
V
Fyrir stuttu komu til mín nokkrar
ungar vinkonur, sem áttu það sam-
eiginlegt að þær eiga allar ung börn.
Allar voru mjög sárar vegna hins háa
verðs á barnamjólkurdufti og verðs á
öðrum tegundum barnamatar.'
Útgjöld þeirra voru um 2000—3000
krónur á viku fyrir mjólkurduft fyrir
börn á öðrum mánuði. Ákvað ég þvi
aðkynnamérmálin.
Lengur á brjósti
sem deyr undir 1 árs aldri og fjölda lif-
andi fæddra barna á einu almanaksári.
1871—75, eða fyrir öld, dóu 21,9%
allra barna. Nú, 1976 dóu
aðeins 0,77 , þ.e.a.s. minna en eitt
barn af 100 lifandi fæddum börnum.
Er staða Islands þá bezt samanborið
við hin Norðurlöndin o.fl. Sýnir það
greinilega, að meðferð barna er mjög
góð og einnig barnafæði.
Allir barnalæknar eru sammála um
að móðurmjólkin er bezt handa ung-
bömum. Þvi miður geta mæðurnar
ekki haft börnin á brjósti eins lengi og
bezt væri. Hve lengi bömin eru á
brjósti er mismunandi. Skv. upplýsing-
um frá Halldóri Hansen, yfirlækni i
Barnadeild Heilsuverndarstöðvarinn-
ar, reyna íslenzkar mæður að hafa
börnin á brjósti lengur en áður, en
þetta þýðir í einn eða tvo mánuði. þó
nokkrar lengur. Þá er það nauðsynlegt
aðfinna aðra mjólk.
Skv. upplýsingum frá Halldóri Han-
Heilsa íslenzkra ungbarna er mjög
góð. 1 Fréttabréfi um heilbrigðismál í
júní 1979 var sýnt línurit og tafla um
ungbarnadauða. Hugtakið „ungbarna-
dauði" er samanburður á fjölda barna.
,Lúxustollur er lagöur á barnamjókur-
duftiö.”