Dagblaðið - 02.04.1981, Blaðsíða 12

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 2. APRÍL 1981.
MMBUmÐ
hjálsl, úháð daghlað
Útgefandi: Dagbiaðifl hf.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Aðstoðarritstjóri: Haukur Helgason. Fróttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
íþróttir: Hallur Símonarson. Menning: Aflalsteinn Ingólfsson. Aflstoflarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrímur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karlsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urðsson, Dóra Stefánsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gísli Svan Einarsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga
Huld Hákonardóttir, Kristján Már Unnarsson, Sigurflur Sverrisson.
Ljósmyndir: Bjarnleifur Bjarnleifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurflsson, Siguröur Porri Sigurðsson
og Sveinn Þormóösson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Auglýsingastjóri: Már E.M. Halldórs-
son.Dreifingarstjóri: Valgerflur H. Sveinsdóttir.
Ritstjórn; Síðumúla 12. Aígreiðsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur: Þverholti 11.
Aðalsími hlnðsins er 27022 (10 Knur).
Sotning og umbrot: Dugbl^ðið hf., Síöumúla 12. Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf., Síðumúla 12. Prentun:
Árvakur hf., Skeifunni 10.
Áskrif tarverð á mánuði kr. 70,00. Verfl (lausasölu kr. 4,00.
Öskhyggjan nægir ekki
Ólafur Jóhannesson utanríkis-
ráðherra lagði skýrslu sína um utan-
ríkismál fram hinn 30. marz, líklega til
að undirstrika staðfestu sína f utanríkis-
og varnarmálum.
Skýrslan er með hinum betri, sem
frá utanríkisráðherrum hafa komið.
Ólafur færir skýr rök fyrir því, að nú er sízt slíkt
heimsástand, að gæfulegt væri að láta óskhyggju í
utanríkismálum ráða ferðinni.
Kaldir vindar næða að nýju. Stríðsótti fer vaxandi.
„Ákvörðun okkar um þátttöku í Atlantshafsbanda-
laginu var tekin, vegna þess að þróun heimsmála ára-
tuginn fyrir stofnun þess hafði fært okkur heim
sanninn um það, að fengnu sjálfstæði er auðvelt að
glata. Því tókum við þá ákvörðun að tryggja öryggi
okkar með samstarfi við þær lýðræðisþjóðir, sem
okkur standa næst,” sagði Ólafur. ,,Sú ákvörðun
hefur reynzt okkur heilladrjúg, og er okkur hollt að
minnast þess, þegar aðrar þjóðir í álfu okkar eiga í
alvarlegum erfiðleikum vegna óska sinna um, að lítil-
lega verði losað um þá hlekki, sem á þeim hvíla. Við
megum þá einnig í þessu sambandi minnast örlaga
smáþjóða við Eystrasalt, sem fengu fullveldi sitt sama
ár og íslendingar en hurfu síðan úr tölu sjálfstæðra
þjóða fyrir tilverknað sterkari aðila.”
Ólafur kvaðst rifja þetta upp, því að umræður um
styrjaldarhættuna hefðu færzt í aukana og menn hug-
leiddu hvað verða mætti til að bægja þessari hættu frá
dyrum íslendinga. ,,í þeim umræðum hefur ýmsum
þótt það helzt til bjargar íslenzkri þjóð, að við snerum
baki við bandalagsþjóðum okkar og hyrfum aftur til
óvopnaðs hlutleysis í þeirri von, að með því mættum
við sjálfir komast hjá öllum hættum.”
,,Ég hygg, að okkur sé hollast að vera raunsæir í
þessum málum sem öðrum,” sagði Ólafur. „Við skul-
um líta á kort af heimsbyggðinni og hugleiða jafn-
framt, hvaða hernaðartæki það eru, sem risaveldin
hafa lagt höfuðáherzlu á að koma sér upp á undan-
förnum árum, hverjar loftleiðirnar eru og hverjar leiðir
þarf að fara á sjó og neðansjávar, ef einhvern tíma á að
beita þessum tækjum. Okkur verður þá væntanlega
ljóst, að ekki aðeins erum við íslendingar ekki einir í
heiminum, heldur er land okkar vegna legu sinnar
orðið mjög skýr hluti af þeirri herfræðilegu heims-
mynd, sem við risaveldunum blasir í dag. Því miður
þarf meira en óskhyggjuna eina til að breyta þeirri
mynd og því tel ég það höfuðatriði í öryggismálum
okkar, að við tökum þátt í starfsemi Atlantshafs-
bandalagsins og leggjum með því fram okkar skerf til
að komið verði í veg fyrir, að styrjöld geti nokkru sinni
brotizt út í okkar heimshluta.”
Svonefndum hernámsandstæðingum mun reynast
örðugt að svara skýrum rökum utanríkisráðherra. Nú
er sízt sá tími, að íslendingar ættu að ýta undir út-
þenslustefnu Sovétríkjanna með daðri við hlutleysis-
stefnu.
Tími slökunarstefnunnar er liðinn, að minnsta kosti
að sinni. Innrás Sovétríkjanna í Afganistan batt enda
á það tímabil.
Nú bíða menn óttaslegnir eftir, hvert verði næsta
högg, sem ríður. Innrás í Pólland gæti orðið á hverri
stundu.
Við eigum ekki kost á að færa ísland úr stað á
hnettinum. Og vegna legu landsins verður allt tal um
hlutleysi i hugsanlegum átökum jafnfráleitt og hlut-
leysishugmyndir sumra þeirra þjóða voru, sem
Þjóðverjar lögðu undir sig í heimsstyrjöldinni.
HVERSU FRJÁLS ER
ÍSLENZK VERKA-
LÝÐSHREYFING?
Barátta pólskrar verkalýðshreyf-
ingar fyrir frelsi sínrf og sjálfstæði
hefur verið ofarlega á dagskrá í fjöl-
miðlum að iindanförnu. En hvað
felst í orðinu frelsi og hvernig er þess-
um málum háttað hér hjá okkur? Að
hvað miklu leyti eru samskipti verka-
lýðshreyfingarinnar og atvinnurek-
enda ákvörðuð í frjálsum samning-
um?
Þau eru gamalkunnug þau um-
mæli stjórnmálamannanna að kaup
og kjör eigi að ákvarðast í frjálsum
samningum atvinnurekenda og laun-
þega. Þó er varla búið að ganga frá
samningum milli þessara aðila og
blekið naumast þornað á undirskrift-
um er ríkisstjórnirnar eru farnar að
rifta þeim samningum sem gerðir
hafa verið. Þann leik hafa nær allar
ef ekki allar ríkisstjórnir leikið,
reyndar með mismunandi harkaleg-
um aðgerðum þó. Það er því ekki úr
vegi að velta fyrir sér í hverju frelsi ís-
lenzkrar verkalýðshreyfingar sé
fólgið.
Ekki kylfur lengur
Það er Ijóst að verkalýðshreyfingin
hefur fullt frelsi til að setja fram
kröfur og að fylgja þeim eftir með
verkföllum og öðrum löglegum að-
gerðum og að semja við vinnuveit-
endur um kjör sín. Þessi réttur er
tryggður með lögum nr. 80 um
stéttarfélög og vinnudeilur frá árinu
1938. Þessi lög hafa í daglegu tali
verið kölluð atvinnulöggjöfin og
fjalla um þær leikreglur sem gilda
milli aðila vinnumarkaðarins. Ef flett
er gömlum dagblöðum frá upphafs-
árum verkatýðshreyfingarinnar getur
að líta fréttir af hörðum átökum og
jafnvel blóðugum bardögum þar sem
kylfuvæddu lögregluliði var beitt í
átökum við verkafólk. Þar hefur
orðið mikil breyting á og þessir tímar
nú löngu liðnir. önnur vinnubrögð
hafa verið tekin upp til þess^að gera
að litlu kröfur launþegasamtakanna.
Það er Ijóst að öflug verkalýðshreyf-
ing er og á að vera það afl sem knýr á
um þjóðfélagsumbætur og framfarir
í atvinnulífinu njóti hún til þess
frelsis. Því eru þær aðferðir ríkis-
valdsins að ráðast sífellt á þá samn-
inga, sem tekizt hafa milli aðila
vinnumarkaðarins, afar varhuga-
verðar og miða að því að gera at-
vinnurekendur óábyrga í samskiptum
þeirra við launþega og létta af þeim
þeirri skyldu að gæta hagsýni og
fyrirhyggju við rekstur fyrirtækj-
anna.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, einkanlega í iðnaði, hversu al-
gengt er að fluttar séu til landsins
gamlar, slitnar og úreltar vélar og
tæki, sem þykja orðið ónothæf í
nágrannalöndunum okkar. Hér á
landi virðast gilda önnur lögmál en í
nágrannalöndunum. í stað þess að
fylgjast með þeirri þróun sem átt
hefur sér stað hefur íslenzkur at-
vinnurekstur treyst á ríkisvaldið sér
til fulltingis til að skerða þau kjör
sem umsamin voru og halda þar með
niðri lífskjörum almennings.
Nú í seinni tíð er þó farið að örla á
breyttri afstöðu atvinnurekenda í
þessum efnum. Menn eru að byrja að
átta sig á að ef íslenzkt atvinnulíf á að
geta staðizt samkeppni þess erlenda
þá þarf að fylgjast með og taka upp
þá fullkomnustu tækni sem völ er á
og auk tækninnar þarf að hafa vak-
andi auga með því bezta í hag-
ræðingu sem leiðir til aukinnar fram-
leiðni vinnuveitendum og launþegum
til hagsbóta. Þó ríkisstjórnir hver
eftir aðra hafi fellt gengið, sett
skerðingar- og kaupránslög hefur
verkalýðshreyfingin þó náð fram
stórsigrum í samskiptum sínum við
sumar ríkisstjórnir. Þau atriði sem
með þeim hætti hafa náð fram að
ganga hafa nú i seinni tíð verið kall-
aðir félagsmálapakkar. Verkalýðs-
hreyfingin þarf i náinni framtíð að
fylgjast með og láta til sín taka í
ákvörðunum stjómvalda í efnahags-
P „Önnur vinnubrögð hafa verið tekin
upp til þess að gera að litlu kröfur laun-
þegasam takanna. ’ ’
GUSTUR AFT-
AN ÚR ÖLDUM
„Gustur aftan úr öldum” —
„Konum mikill ógreiði gerður” —
sagði lagaprófessorinn. — „Fáranleg
tillaga” „Vill ekki lögfesta misrétti”
— „Brot á stjórnarskránni” er haft
eftir nokkrum þingmönnum í
dagblaði. „Frv. brot á jafnréttis-
lögunum” (Mbl. 24.3).
Þetta eru örfá sýnishorn af þeim
viðbrögðum, sem frata hafa komið
vegna frumvarps sem lagt hefur verið
fyrir Alþingi sem felur í sér eftirfar-
andi: „Þegar um er að ræða starf
sem frekar hafa valist til karlar en
konur, skal konunni að öðru jöfnu
veitt starfið”. Ákvæði þetta skal
endurskoðað að 5 árum liðnum.
Góflar til síns brúks:
Þessir sleggjudómar minna óneit-
anlega nokkuð á þau viðbrögð sem
urðu á Alþingi fyrir nokkrum áratug-
um þegar til umræðu var frv. um rétt
kvenna til embætta og kosningarétt
og kjörgengi kvenna.
Einn þingmanna sagði þá: „Ég et
svo sannfærður sem maður getur
verið — að öll þessi svonefnda kven-
réttindahreyfing, sem nú er að ná
yfirtökunum er óheillaspor er hlýtur
að leiða til lífskvalar, — sem þó
mun varla vera á bætandi.” Haft er
eftir öðrum þingmanni, „að þótt
konur væru guðsgjöf og góðar til síns
brúks, — þá væru þær ekki færar í
embætti, sem karlmönnum væri sér-
staklega ætluð.” — Og annar þing-
maður óttaðist yfirráð kvenna í
öllum hreppsnefndum og sagði að
Um það geta karlmenn að vísu
best dæmt sjálfir hvort þeir hafi liðið
kvalir fyrir réttindi kvenna, — en ég
vil vona að svo illa hafi réttindi
kvenna ekki leikið karlmenn að þeir
hafi liðið lífskvalir fyrir.
Það má því eins vel segja að við-
brögð sumra nú sé eins og gustur
aftan úr öldum, því að ekki verður
séð að þeir sem eru stóryrtir vegna
þessa máls hafi kynnt sér hvers vegna
nauðsynlegt hefur nú þótt að flytja
málið inn á Alþingi með þeim hætti
sem nú er gert.
Ég ætla ekki í þessari grein að
fjalla um aðdraganda þess hvers
vegna tillaga er nú gerð um nýjar
leiðir til að tryggja jafnrétti kvenna
og karla. — Því hef ég gert skil fyrir
nokkru hér í Dagblaðinu.
Þess í stað vil ég svara nokkuð
þeim sleggjudómum, sem birst hafa í
ýmsum myndum í garð þessa máls.
Jóhanna Sigurðardóttir Gustur aftan úr öidum
svo gæti farið að t.a.m. í hrepps-
nefnd yrðu eintómar konur.
Sennilega geta allir verið sammála
um það í dag að þessir fordómar
hafi ekki átt við rök að styðjast.
Ekki hafa konur yfirtekið öll sæti
í hreppsnefndum, bæjarstjórnum eða
á Alþingi nema síður væri.
1 fjölmiðlum hefur lagaprófessor
sagt að þetta ákvæði gangi gegn
þeirri grundvallarstefnu sem felst í
stjórnarskránni. — Og að ákvæðið sé
eins og gustur aftan úr öldum — og
fleira í þeim dúr og vitnar þar i á-
kvæði stjórnarskrárinnar. Segir laga-
prófessorinn að þó það sé ekki berum
orðum tekið þar fram að þar skuli
ríkja jafnréttishugsjón, þá séu reynd-