Sunnudagur fylgirit Þjóðviljans - 19.04.1964, Qupperneq 4

S JOTUGUR
RITSTJÓRI

JtJenedikt Sveinsson
Einar Arnórsson
vissu þegar hann svarar
Bpurningunni um uppruna
sinn:
„Ég er nú bara götustrák-
ur úr Reykjavík".
„Hannes á Litla kaffi“
heitir réttu nafni Hannes
Kristinsson og það kemur á
daginn að hann fæddist ekki
réttu megin við „Lækinn“
heldur á Brjánsstöðum á
Skeiðum 8. apríl 1894, sonur
Ólafíu Sigríðar Jónsdóttur og
Kristins Ásgrímssonar frá
Reykjum í Ölvesi Jakobsson-
ar Snorrasonar galdraklerks
á Húsafelli. Hannes er einn
af þeim sem varð Reykvík-
ingur fyrir 1900 og því er
hann í Reykvíkingafélaginu,
enda er hann sannanlega einn
af þeim sem „byggðu þessa
borg“. Hann býr í Miðstræti
8 a.
Tveimur ánim eftir að
hann fæddist man Hannes
fyrst eftir sér í veröldinni:
þegar hann var réttur í sæng
útum baðstofugluggann —
það var í jarðskjálftunum
1806. Það sumar eignaðist
hann litla systur í tuskutjaldi
úti á túni.
Samsumars týndi hann
guði sínum, og ekki löngu
seinna Móru sinni, einu kind-
inni sem hann átti — og hef-
ur hvorki fundið guð sinn
aftur né eignazt kind til
þessa dags. En guðinn var
fögur mynd af Brahmaglasi.
Götustrákur —
Blaðastrákur
Pjárpestir i kjölfar fallins
bæjar og hruninna húsa urðu
þess valdandi að 1898 vaknar
Hannes upp hjá foreldrum
sínum á Vesturgötunni, og
„Sdðan hef ég verið götu-
strákur og blaðastrákur í
Reykjavík", segir Hannes.
— Blaðastrákur segir þú,
voru þeir til þá.
— Já, ég bar út fjölda
blaða, aðallega 1908. Þú held-
ur kannski að það hafi ekki
verið til blöð þá! Eg bar út
Kirkjublaðið, Skólablaðið,
sem Thorfhildur Hólm gaf út
— henni hefur víst þótt ég
þunnt klæddur því hún gaf
mér kuldahúfu — Lögréttu,
Þjóðólf, Verziunarblaðið,
Ingólf, Fjallkonuna, Reykja-
víkina, Huginn, sem Einar
Gunnarsson gaf út Lögbirting
og Kvennablaðið, Bríet Bjarn-
héðinsdóttir var með það og
hún gaf mér Alþingisrímurn-
ar.
Blaðamenn
— Þú hefur þá þekkt
blaðamenn þeirra tima?
— Já, í sjón þekkti ég þá,
Skúla Thoroddsen og Jón
Ólafsson, en sem blaðastrák-
ur talaði ég ekki við þá. En
ég talað vð prentarana. Þjóð-
v'ljaprentsmiðjan var þá í
Vonarstræti 12, í einhvers-
konar skálabyggingu í norð-
urendanum. Þá var pressan
handsnúin og Magnús Jóns-
son á Lambhól var þá að
sveitast við að snúa press-
unni. Þarna var líka Haraldur
Jónsson og prentsmiðjustjóri
var Haraldur Gunnarsson.
Það var 1908 sem ég sá
Pál Melsteð sagnfræðing. álp-
aðist upp á loft í Thorvald-
senstræti 2 þar sem hann lá
í rúmi sínu, þá 96 ái-a, fædd-
ur 1812. Þetta var Kvenna-
skólahúsið, Þóra kona hans
og Páll byggðu það Þar er
nú „Sjálfstæðishúsið".
— Þekktir þú Þorstein
Erlingsson ?
— Já í sjón. Þegar ég sá
Þorstein fyrst — hann bjó þá
hjá Bríet í Þingholtsstræti
18, varð ég strax hrifinn af
honum. Þetta mun hafa ver-
ið 1907. En þá talaði ég ekki
við hann, hann var finn mað-
ur með skegg en ég blaða-
strákur. Mér þótti hann fal-
legur maður og gleymi hon-
um aldrei eins og ég sá hann
þá — en sem götustrákur og
blaðastrákur ávarpaði ég
hann vitanlega ekki.
Landvarnarmenn og
Söluturninn
— Þegar ég bar út blöðin
var ég í Söluturninum, sem
enn er hinn sami, en stóð þá
á Lækjartorgi þar sem sím-
inn er nú. Þá drakk ég í mig
andúðina á Dönum þegar ég
heyrði Landvarnannenn vera
að tala saman. Þeir komu þar
oft, Benedikt Sveinsson,
Bjarni frá Vogi, Einar Arn-
órsson, og Þorlákur Johnsen
staulaðist þangað oft fullur
af áhuga. Eg hafði gaman af
að hlusta á Landvarnarmenn-
ina og teygaði í mig rök
þeirra. Mér virtist Benedikt
Sveinsson likastur því sem ég
hugði Jón forseta hafa verið:
snjall sögumaður, stjórnmála-
maður og glæsilegur á velli.
E'nar Gunnarsson átti Sölu-
turninn, en verzlunarstjóri
var Júlíus Ólafsson, bróður-
sonur Björns Jónssonar Isa-
foldarritstjóra, — Júlíus var
faðir Játvarðs Jökuls bónda
á Miðjanesi í Reykhólasveit.
Björn Jónsson, Skúli Thor-
oddsen og Hannes Þorsteins-
son komu ekki í turninn og
Heimastjórnarmenn sáust þar
sjaldan.
Rúðuborgarför
Skúla
— Þegar við bárum út
fengum við 2—3 blöð fram-
yfir og það var hvorki leyft
né bannað að selja þau, en
eitt blað kostaði 10 aura, sem
jafngiltu mjólkurglasi og vín-
arbrauði.
Það hefði verið gott að
hafa mörg aukablöð þegar
Skúli Thoroddsen var fulltrúi
Islands í Rúðuborg á 1000
ára minningu þess er Göngu-
Hrólfur braut Normandí und-
ir sig. Andstæðingar Skúla
sögðu að hann hefði aldrei til
Rúðuborgar komið, en Skúli
birti þá í Þjóðviljanum lýs-
ingu á hátíðahöldunum og lét
auk þess gera myndamót af
reikningum frá dvöl sinni í
Rúðuborg, svo andstæðing-
arnir urðu að éta lýgina ofan
í sig. Þá hefði verið hægt að
fá mörg mjólkurglösin og
vinarbrauðin því margur
vildi kaupa Þjóðviljann þá!
Þá voru blaðastrákarnir
flestir Landvarnarmenn. En
ég missti allan stjórnmálaá-
huga þegar flokkur Björns
Jónssonar brást honum og
vantraustið var samþykkt á
hann. Þá kom dr. Forni sér
hjá því að greiða atkvæði
vegna þess að það var svo
mikill „dragsúgur í deildinni",
sem frægt varð.
Svo kom Grútur og Bræð-
ingur, Opingáttarstefna og
Innilokunarstefna, Þversum
og Langsum — og ég fylgd-
ekki með pólitíkinni í nokkur
ár — fyrr en Ólafur Friðriks-
son fór að gefa út Dagsbrún.
Eg þekkti ekki gamla AI-
þýðublaðið, sem Pétur Guð-
mundsson gaf út, þá var ég
svo ungur.
Eg gerðist fylgismaður
Ólafs Friðrikssonar. Hann
hvatti verkafólk til að rétta
sig úr kútnum og gera kröfu
til að hafa í sig og á. j
136 — SUNNUDAGUR