Vísbending - 03.08.1983, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
2
Tór Einarsson: Peningamál og verðbólga.
Áherslur í efnahagsmálum.
Verðbólgan hefur verið með arg-
sömustu úrlausnarefnum stjórn-
valda á undanförnum árum. Svo-
nefnd verðbólgumarkmið hafa
mjög verið í sviðsljósi, en með
þeim eru sett ákveðin mörk um
hjöðnun verðbólgu hverju sinni.
Markmið þessi hafa oftar en ekki
verið tengd beinum aðgerðum í
launa- og gengismálum. Pen-
ingamál hafa á stundum komið
hér við sögu, en í framkvæmd
hafa þau fremur dvaliö forsælis.
Hér verða leidd að því rök, að sú
röð markmiða sem að ofan
greinir sé í aðalatriðum röng.
Ekki er nóg að hafa skýra stefnu
í peningamálum, heldur þarf að
snúa áhersluröðinni við. í stað
fyrirmæla um þróun verðlags og
launa ættu að koma kennileiti um
peningastærðir, sem vísa veg-
inn nokkuð langt fram í tímann,
t.d. nokkur ár. Og leggja ber
áherslu á, að slík kennileiti munu
því aðeins varða veginn til kyrru
í verðlagsmálum, að almenning-
ur sé sannfærður um ásetning
stjórnvalda í því efni. Markmiðin
verða að vera trúverðug.
Þrjár peningastærðir á undan-
förnum árum: Grunnfé, pen-
ingamagn (M3) og peningaút-
streymi.
Á línuritinu er dregin upp mynd
af þróun þriggja peningastærða
síðan á öndverðu ári 1980. Línur
sýna ávallt hlutfallslegar breyt-
ingar síðustu 12 mánuði. Sem
dæmi má taka, að grunnfé var í
lok fyrsta ársfjórðungs 1980
rúmlega 40% meira en á sama
tíma árið 1979. Greinilegt er að
bæði grunnfé og peningamagn
jukust með vaxandi hraða árin
1980 og 1981. Athygli vekur hin
gífurlega þensla grunnfjár á
þeim tíma, en það næstum tvö-
faldaðist milli þriðja ársfjórðungs
1980 og jafnlengdar 1981. Ekki
eru tök á að rekja rætur þessara
sviptibylja til neinnar hlítar að
þessu sinni, en benda máá mikl-
ar lántökur í útlöndum auk upp-
gripa í útflutningi og uppfærslna
vegna vaxta og gengisbreytinga.
Nokkuð hægir um á árinu 1982.
Á seinni hluta ársins er grunnfjár-
þenslan „komin niður í“ um
50% úr 80-100% aukningu árið
áður. Peningamagnið 'sýnir um
55% aukningu á þriðja ársfjórð-
ungi 1982 í stað 75% aukningar
um svipað leyti 1981. Hér veldur
aflabrestur miklu um, þar sem
halli á utanríkisviðskiptum varð
meiri en tíðkast hefur um nokk-
urt árabil. Þrátt fyrir þetta hefur
aukningin á báðum ofangreind-
um stærðum verið um og yfir
50% miðað við heilt ár og fátt
bendir til þess að úr henni muni
draga á næstunni.
Peningaútstreymið, sem reikna
má með því að leggja saman
gjaldeyrissölu og breytingar
peningamagns (M3), hefur sýnt
nokkuð aðra hegðun en hinar
stærðirnar tvær. Peningaút-
streymi jókst ekki í hátt við
grunnfé og peningamagn á
árunum 1980-1981, en hefur
hins vegar vaxið nær stöðugt
síðan í ársbyrjun 1982. Nokkru
veldur um þennan mun, að mikill
viðskiptahalli hefur áhrif á grunn-
fé og peningamagn en ekki á
peningaútstreymi.
Peningastærðir, verðbólga
og atvinna.
En hverju skiptir vöxtur grunn-
fjár, peningamagns og peninga-
streymis? Nýklassísk hagfræði
kennir, að ákvarðanir manna um
framleiðslu, vinnu, vörukaup og
viðskipti af öðru tagi miðast við
svonefnd verðhlutföll, þeas.
hversu mikils vara er metin
mióaö við önnur gæði sem á boð-
stólum eru. Verð vöru í pening-
um segir í sjálfu sér ekkert um
hvort hún er dýr eða ódýr.
Af þessu leiðir, að almennt
verðlag, t.d. framfærsluvísitala,
getur því aðeins haldist'stöðugt
til langframa að framboð peninga
sé eigi aukið meir en hagvöxtur
gefur tilefni til. Rétt er að taka
fram að samband peninga-
magns og grunnfjár og hag-
stærða á borð við verðlag og
þjóðarframleiðslu er mjög flókið
sé til skamms tíma litið. Er utan
ramma þessa pistils að gera því
skil. Rétt er þó að vekja athygli á
einu viðvíkjandi breytingum
Grunnfé, peningamagn og peningaútstreymi 1980-1983.
% Breytingar síðustu 12mánuöi.