Vísbending - 03.08.1983, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
Gengi ísíensku krónunnar.
peningastærða og áhrifum þeirra
á verðbólgu.
Á miklu veltur hvort slík breyting
er álitin varanleg eða tímabundin.
Dæmi um hið síðarnefnda er
samdráttur (eða hægari aukning
en áður) í peningamyndun
vegna útflutningsbrests. f því
dæmi er jafnan um tímabundinn
samdrátt að ræða sem varla
verður talinn fyrirboði varanlegr-
ar verðbólguhjöðnunar, þótt
sveiflur í verðlagi geti vissulega
hlotist af. Ef grunnfé er hins
vegar dregið saman með því að
minnka halla á ríkissjóði eða
með því að skera niður erlendar
lántökur, er líklegra að menn líti
svo á, að um stefnubreytingu í
peningamálastjórn sé að ræða.
Þá mun fara að sljákka í verð-
bólgunni. Almennt má telja, að
því varanlegri sem aðgerðir í
pen'ingamálum eru taldar af al-
menningi, þeim mun snarpari
verði áhrifin á verðbólgu. Að
sama skapi er síður hætta á að
efnahagsstarfsemi yfirleitt, t.d.
framleiðsla og atvinna, raskist.
Tór Einarsson hefur lokið prófi frá við-
skiptadeild Háskóla Islands og MA prófi i
hagfræði frá háskólanum i Essex i Eng-
landi. Hann vinnur nú að doktorsritgerð i
hagfræði við sama skóla.
31.12. 82 1.6. 83 29.7. 83
us$ 16.65 27.24 27.85
63.60 2.24 67.27
UK pund 26.83 43.33 42.37
61.47 -2.21 57.90
Kanada $ 13.51 22.14 22.59
63.88 2.04 67.22
DKR 1.99 3.00 2.93
51.08 -2.36 47.50
NKR 2.36 3.80 3.77
61.23 -0.65 60.19
SKR 2.28 3.60 3.60
58.39 -0.20 58.07
Finnskt mark 3.15 4.94 4.95
57.10 0.19 57.39
Fr. franki 2.47 3.58 3.51
44.98 -2.06 42.00
Bel. franki 0.36 0.54 0.53
51.11 -1.99 48.10
Svi. franki 8.34 12.93 13.09
55.18 1.18 57.01
Holl. gyllini 6.34 9.55 9.43
50.67 -1.24 48.80
DEM 7.00 10.74 10.54
53.34 -1.89 50.42
ítölsk líra 0.01 0.02 0.02
48.81 -1.60 46.4*2
Aust. sch. 1.00 1.53 1.50
53.25 i -1.6/ 50.69
Port. escudo 0.19 0.27 0.23
46.00 -14.37 25.03
Sp. peseti 0.13 0.19 0.19
45.93 -3.88 40.27
Jap. yen 0.07 0.11 0.12
60.66 1.32 62.77
írskt pund 23.22 33.93 33.30
46.09 -1.86 43.38
SDR 18.36 29.20 29.42
58.99 0.77 60.21
Skilgreiningar:
Grunnfé, peningamagn og
peningaútstreymi.
Grunnfé er sá „grunnur", sem aðrar
peningastærðir bankakerfisins eru
reistar á ef svo má segja. Grunnfé er
uppspretta peninga í bankakerfinu.
Hana má lesa af efnahagsyfirliti
Seðlabankans. Sé litið á eignahlið
efnahagsyfirlitsins eru þessir liðir
helstir:
1. Erlendir liðir.
2. Lán til rfkissjóðs og ríkisstofn-
ana.
3. Kröfur a innlánsstofnanir (eink-
um afurðalán).
4. Innstæður sjóða ( opinberri
vörslu (þar meö talinn Verðjöfn-
unarsjóður fiskiðnaðarins).
i breytingum á „erlendum liðum"
endurspeglast bæði viðskiptahalli
eða -afgangur og áhrif erlendra lána.
í þessu felst m.a. að við búhnykk af
völdum verðhækkana á útflutnings-
markaði bætist við grunnféð, vegna
þess að útflutningstekjum er jafn-
harðan skipt í krónur vegna skila-
skyldu á gjaldeyristekjum. Á sama
hátt veldur lántaka erlendis grunn-
fjárþenslu, nema allri upphæðinni
sé varið til greiðslu á innflutningi - til
dæmis á skipi eða vélum til virkjana.
Greiðsluhalli á ríkissjóði er önnur
uppspretta grunnfjár, sé honum
mætt með yfirdrætti í Seðlabanka.
Enn eitt dæmi um breytingu grunn-
fjár er þegar greitt er I Verðjöfnunar-
sjóð fiskiðnaðarins. Þá er dregið fé úr
umferð og er því hér f rauninni um
skuldalið að ræða. Úrgreiðslur auka
viðgrunnféðað samaskapi. Hérskal
á það bent, að árangurs I stjórn pen-
ingamála er ekki að vænta nema
taumhald sé haft á grunnfénu.
Peningamagn er hér notað í víðri
merkingu. Auk veltiinnlána, seðlaog
myntar er allt sparifé talið með (M3).
Tengslin við grunnféð eru í stuttu
máli þau að við inngjöf á kerfið - sem
stafar t.d. af auknum útflutningi -
gefurSeðlabankinn útfleiri krónuren
áður. Þessar viðbótarkrónur hafna
síðan hjá einhverri innlánsstofnun
(banka eða sparisjóði), sem þvínæst
lánar út hluta fjárhæðarinnar. Láns-
féð skilar sér síðan til bankans í
mynd innlána, sem enn eru lánuð út
að hluta. Þannig gengur þetta koll af
kolli. Sá hluti innlánsaukningar sem
ekki er lánaður út er annaðhvort
geymdur hjá Seðlabankanum vegna
bindiskyldu eða í formi varasjóðs hjá
viðskiptabönkunum sjálfum. Orða
má þetta svo að grunnféð verði
smám saman að peningamagni
vegna þeirra margfaldaraáhrifa sem
að verki eru. Áhrift.d. ríkissjóðshalla
á peningamagn eru því óbein.
Peningaútstreymi. Gagnstætt grunn-
fé og peningamagni er peningaút-
streymið flæðistærð, sem líkja má
við vatnsfall. Hinar tvær eru stöðu-
stærðir, sem þá má líkja við stöðu-
vötn. Peningaútstreymið má skjl-
greina sem breytingar á peninga-
magni að viðbættri gjaldeyrissölu,
möo. ekki ertekið tillittil þess „leka"
úr peningakerfinu sem stafar af inn-
flutningi og annarri gjaldeyrissölu.