Vísbending - 09.11.1983, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
2
Tór Einarsson:
Fjárlög í Ijósi opinberrar lánsþarfar
Fjárlagafrumvarp og
lánsfjáráætlun
Fjárlagafrumvarp og lánsfjár-
áætlun fyrir áriö 1984 voru lögð
fram nýlega. Hvort tveggja er
árlegur viðburður. Fjárlaga-
frumvarp er lagt fyrir Alþingi í
þingbyrjun ár hvert en lánsfjár-
áætlun hefur birzt á ýmsum
tímum vetrar, þótt jafnan hafi
verið að því stefnt að kynna
þessi mál samhliða. Að þessu
sinni hefur það tekizt og er það
mjög til eftirbreytni, þar sem
fjárlagafrumvarpið (og fjárlögin
þá afgreidd eru) eitt sér er ófull-
komin lýsing á ríkisbúskapnum
svo sem oft hefur verið tæpt á
hér í Vísbendingu, og reyndar
víðar.
Bæði eru þessi plögg yfirgrips-
mikil, þar er hafsjór af tölum. Af
þeim má margt ráða og ýmsar
ályktanir draga. í 14. tbl. Vís-
bendingar voru raktar helztu
forsendur þær um hagþróun,
sem liggja fjárlagafrumvarpinu
til grundvallar. Lánsfjáráætlunin
styðst við sömu forsendur. Hér
er ætlunin að meta þessi gögn
með „opinbera lánsþörf“ í
huga, svo vísað sé til hugtaks
sem kynnt var í 10. tbl. Vís-
bendingar. Um.leið er dregin
upp endurskoðuð mynd af
lánsþörf hins opinbera 1971-
1982, áætlaðri útkomu í ár og
þeirri lánsþörf á næsta ári sem
ráðin verður af ofangreindum
plöggum.
Niðurstaðan er sýnd á mynd 1.
Opinber lánsþörf endurmetin
Til upprifjunar er rétt að minna
á hvernig hin opinbera lánsþörf
er fundin, sem er þannig:
Opinber lánsþörf =
Tekjuhalli ríkissjóðs
+ opinberar lántökur í útlöndum
- afborganir af fyrri lánum
+ lántökur fjárfestingarlánasj. í
útlöndum
- afborganiraf fyrri lánum þeirra
- innflutningurtil virkjana
Þessi upptalning er frábrugðin
hinni fyrri í því, að við bætast
hreinar lántökur fjárfestingar-
lánasjóða í útlöndum. Á undan-
förnum árum hefurverið haldið
æ lengra á þeirri braut að afla
fjár til sumra sjóða með lána-
sláttu erlendis, samtímis því að
dregið hefur úr ríkisframlögum
- a.m.k. að tiltölu við umsvif
sjóðanna. Þrýstingurinn á pen-
ingakerfið hefur sízt minnkað
fyrir bragðið. Því hefur þótt eðli-
legt að bæta við þessum lið.
Samanburður á mynd 1 og
þeirri sem birtist í 10. tbl. þessa
rits (bls. 2.) sýnir, að höfuð-
drættir þróunarinnar eru hinir
sömu, en lánsþörfin er jafnan
ívið meiri samkvæmt nýju skil-
greiningunni. Miklu munar þó
árið 1982.
Horft fram á veginn
Eins og mynd 1 sýnir, er gert
ráð fyrir að árið 1984 verði opin-
ber lánsþörf - eða öllu heldur
áhrif hennar á peningakerfið -
sem svarar röskum fjórðungi af
grunnfé um áramótin næstu.
Því er um þetta fjallað hér, að
ekki verður stemmt stigu fyrir
verðbólgu til lengdar, án þess
að stórminnka lánsþörfina frá
því sem verið hefur mörg
undanfarin ár.
Varla leikur á tveim tungum, að
fjárlagafrumvarp það sem nú
liggur fyrir Alþingi er „aðhalds-
frumvarp". Sama má segja um
lánsfjáráætlunina með nokkr-
um rétti. í fjárlagafrumvarpinu
er gert ráð fyrir að skattheimta
lækki í hlutfalli við þjóðartekjur.
Þar sem því er spáð að þær
rýrni, er Ijóst, að fjárlagahall-
anum á að eyða með veruleg-
um niðurskurði útgjalda. Þegar
reynt er að meta áhrif þeirra
fyrirætlana sem birtast í téðum
plöggum, verður að huga að
því HVERNIG skorið er niður.
Dæmi um niðurskurð sem
staðizt gæti til frambúðar væru
minnkandi niðurgreiðslur og
útflutningsbætur, knappari