Vísbending - 14.03.1984, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
segja að hið gagnstæða hafi
gerst hér á landi, vegna þess
að erlend lán hafa verið tekin í
stórum stíl á undanförnum
árum. Hafa þau án efa valdið
aukinni verðbólgu og trúlega
einnig lægri raunvöxtum en
annars hefðu ríkt.
Vextir kynnu þó að hækka
hér á næstunni vegna umsvifa
ríkisins. í síðustu útgáfu verð-
tryggðra sþariskírteina hækk-
uðu vextir umfram verðbólgu úr
4,16% áári í 5,08% (þannigað
tvöföldunartími styttist úr 17
árum í 14 ár) og hefur sú
hækkun vafalaust áhrif á
ávöxtunarkröfu spariskírteina
á frjálsum markaði. Framund-
an er einnig útboð ríkisvíxla á
frjálsum markaði sem einnig
gæti leitt til einhverrar vaxta-
hækkunar. Vextir hér á landi
eru enn mun lægri en víðast
hvar á Vesturlöndum og því er
nauðsynlegt að hækka þá í
baráttunni við verðbólguna. En
rlkið getur tæplega sjálft haft
forgöngu í að bjóða hærri vexti
á innlendum markaði og haldið
almennum bankavöxtum niðri
um leið.
Hallinn í janúar og febrúar
Það skyldi engan undra að
opinber lánsþörf sé mikil í
árferði eins og nú ríkir. Varan-
legur árangur í baráttunni við
verðbólguna er undir því kom-
inn hvort gerlegt verður að
Opinber lánsþörf gæti numið
5—7% af þjóðartekjum 1984
minnka svo lánsþörf hins opin-
bera á næstu árum að hún
valdi ekki þenslu í peningakerf-
inu. Mikið fé hefur jafnan
streymt úr Seðlabankanum á
fyrri hluta ársins vegna þess að
gjöld ríkissjóðs hafa verið meiri
en tekjurnar á þeim tíma. ( síð-
ustu viku kom fram að skulda-
söfnun hins opinbera hjá
Seðlabanka í janúar og febrúar
s.l. hafi numið um 850 milljón-
um króna. Reynslan sýnir að
sú peningaþensla sem slíkt
útstreymi veldur verður sjaldn-
ast aftur tekin, jafnvel þótt
afkoma ríkissjóðs lagist á síð-
ari hluta ársins.
Sparnaður í ríkisrekstri
Eins og fram kom í grein
Tórs Einarssonar má skipta
sparnaði í opinberum rekstri í
tvennt eftir því hvort sparað er
til langs tíma eða aðeins um
stundarsakir (sjá Vísbendingu
9. nóv. s.l.). Dæmi um varan-
legan sparnað eru lækkun á
útflutningsbótum og niður-
greiðslum, minni framlög til
fjárfestingarlánasjóða, o.þ.h.
Tímabundinn sparnaður felst
Minni þensla vegna fjárlaga-
hallans í ár en oft áður
hins vegar í þeirri útgjalda-
lækkun sem næst með minnk-
andi kaupmætti launa ríkis-
starfsmanna og rýrnandi trygg-
ingabótum. En búast má við að
þessir útgjaldaliðir fari aftur
hækkandi er þjóðarhagurinn
vænkast á nýjan leik.
Horfurnar næstu árin
Segja má að meginþungi
hagstjórnar á Bretlandi undan-
farin ár hafi beinst að því að ná
tökum á opinþerri lánsþörf þar
í landi. Peningaþenslan sem
stafar af umframeyðslu ríkisins
veldur því að vonlaust er að
stíla upp á 10 til 20% verð-
bólgu hér á landi ef ekki tekst
að hemja umframeyðsluna.
Breska stjórnin hefur lagt drög
að fjárlagaáætlun til nokkurra
ára og hafa þau verið til
umræðu frá því í haust. Þannig
gefst þeim sem láta sig málið
einhverju skipta færi á að
kynna ,sér hvað framundan er
að dómi stjórnarinnar. Það
voru því góð tíðindi þegar
Albert Guðmundsson, fjár-
málaráðherra, tilkynnti í síð-
ustu viku að hann hefði
Áætiun um ríkisfjármál þrjú
ár fram í tímann er mikilvægt
skref í baráttunni við
verðbólguna
ákveðið að láta kanna fjármál
ríkisins út kjörtímabilið með
skipulegum hætti.
Slík milliskeiðsáætlun er að
mörgu leyti erfiðari hér en ann-
ars staðar vegna þess hve
þjóðarframleiðslan breytist
mikið frá ári til árs. Það breytir
þó ekki því að líklegt er að
niðurstaðan verði svipuð og
fram kemur í slíkum áætlunum
hjá öðrum ríkjum. Þess konar
kannanir leiða oft í Ijós að um
þrálátan halla á ríkisrekstri
verði að ræða á reikningstíma-
bilinu. Endar náist ekki saman
nema með meiri skattheimtu
en menn almennt sætta sig við
eða með meiri niðurskurði
útgjalda ríkisins en hægt er að
koma við á fáeinum árum.
Það er því æskilegt að slík
könnun áfjárhagi ríkissjóðs fari
fram hér á landi svo að stefna
stjórnvalda í fjármálum komi
fram með skýrari hætti en unnt
er að boða í hefðbundnum fjár-
lögum. Með því að birta stefnu
sína í fjármálum fram í tímann
stigju stjórnvöld fyrsta skrefið í
þá átt að móta í hugum fólks
þá verðbólgu sem það getur
búist við næstu árin. Næsta
skrefið er að sýna almenningi
fram á að stjórnvöld hviki ekki
frá markaðri stefnu. Þetta eru
hinar raunhæfu aðgerðir í bar-
áttunni við verðbólguna.