Vísbending - 04.04.1984, Blaðsíða 3

VISBENDING
3
Hvar fá bankarnir peninga?
Áhrif af framlengingum lána
Skuldakreppa þróunarlanda og
frammlengingar á lánum þeirra hafa
dregið nokkuð úr því svigrúmi sem
bankar nutu í viðskiptum sýnum á
alþjóðlegum fjármagnsmarkaði.
Þegar í boði var þátttaka í sam-
steypuláni gat hver banki látið ráðast
af aðstæðum hverju sinni hvort hann
var með eða ekki. Framlengingar
lána eru taldar miklu vandasamari
fyrir bankana. Ef skuldugt ríki kemst
í greiðsluþrot hefur bankinn venju-
lega ekki um neitt að velja; hann
verður að framlengja lánið. Til þess
þarf bankinn viðbótarfjármuni og
vextir þurfa að vera viðunandi til
þess að bankinn geti haldið vaxta-
mun sínum. Framlengingarnar
(„rescheduling") hafa þannig valdið
nokkrum breytingum, bæði á Euro-
skuldabréfamarkaði (Eurobonds) og
CD-markaði (Certificates of Depos-
its).
Vaxtaskipti
Sú aðferð sem mikið tíðkaðist í
fyrra er eftirfarandi: Banki sem þarf
að framlengja lán gefur út Eurodoll-
araskuldabréf með föstum vöxtum
með rétti til vaxtaskipta. Áætluð
útgáfa skuldabréfa með rétti til
vaxtaskipta í fyrra nam 10 milljörð-
um dollara). Markaður fyrir skulda-
bréf með föstum vöxtum er þannig
að útgefendur sem njóta mikils
trausts geta selt skuldabréf með 2-3
lægri vöxtum en þeir sem minna
trausts njóta. Á markaði fyrir skulda-
bréf með breytilegum vöxtum er
þessi vaxtamunur mun minni, ef til
vill 1%. (Oft er talað um t.d. 100
grunnpunkta, eða 60 eða 200, en
með því er átt við 1%, 0,6% eða
2%).
Á móti skuldabréfaútgáfu bank-
ans gefur eitthvert fyrirtæki, t.d. með
lánstraustinu BBB,út skuldabréf með
breytilegum vöxtum. Lánstraustið
BBB nægir ekki til að fyrirtækið geti
gefið út skuldabréf með hagstæðum
föstum vöxtum. Bankinn og BBB-
fyrirtækið semja síðan um að skipta
á vaxtagreiðslum - fyrirtækið tekur
að sér lága, fasta vexti bankans og
bankinn greiðir breytilegu vextina.
Fyrirtækið fær því lán á föstum
vöxtum, jafnvel 2-3% lægri en það
hefði ella þurft að greiða. Til að
bankinn fái líka eitthvað fyrir sinn
snúð verður fyrirtækið að skipta
vaxtamuninum á milli sín og
bankans. Lokaniðurstaðan er því oft
sú að bankinn fær fjármagn á vöxt-
um sem eru t.d. V6% lægri en
LIBOR-vextir og fyrirtækið fær lán
meðt.d. 12%föstumvöxtumaukt.d.
%% álags, þannig að báðir aðilar
mega vel við una.
Breytilegir vextir skuldabréfa
Vaxandi samkeppni á lánamark-
aðnum hefur orðið til þess að
skuldabréf með föstum vöxtum og
vaxtaskipti eru nú ekki talin eins hag-
kvæm og þau voru í fyrra. Euro-
skuldabréf með breytilegum vöxtum
eru nú orðin nokkurn veginn eins
hagkvæmt fyrir bankana, enda hefur
útgáfa á slíkum skuldabréfum aukist
mikið síðustu mánuðina. Bankarnir
hafa þannig getað gefið út skulda-
bréf án nokkurs álags á LIBOR-vexti
og meö því að láta ábyrgðir fylgja
hafa jafnvel verið seld bréf með
lægri vöxtum en LIBOR.
Innlánsbréf (CD)
Þriðja leið bankanna til afla fjár er
svokallaður CD-markaður (innláns-
bréf, sjá bls. 4). Innlánsbréfin eru
bankainnlán til skamms tíma og
ganga bréfin auðveldlega kaupum
og sölum eftir að þau hafa verið gefin
út. Þannig höfða þau til margra sem
þurfa að stýra lausafjárstöðu sinni,
t.d. til viðskiptabanka, stórra fyrir-
tækja og seðlabanka ýmissa landa.
Áhrif dollarastreymis á fjármagnsmarkað
Bandaríkin hafa löngum verið
mikil uppspretta fjár fyrir erlendan
fjármagnsmarkað. Á tímabilinu frá
1980 til fyrsta ársfjórðungs 1983
streymdu gífurlegir fjármunir frá
Bandaríkjunum, og nam nettó
útstreymi allt að 70 milljörðum doll-
ara á fyrsta ársfjórðungi 1983. Þessi
þróun breyttist með snöggum hætti
á öðrum ársfjórðungi í fyrra og á
þriðja ársfjórðungi í fyrra nam inn-
streymi fjár til Bandaríkjanna frá
öðrum löndum um 40 milljörðum
dollara (sjá mynd).
Dollarar streyma frá Bandaríkjun-
um einkum af þremur ástæðum.
Vegna viðskiptahalla Bandaríkj-
anna, vegna þess að viðskiptahalli
annarra landa er fjármagnaður með
dollurum, og vegna fjárfestinga
Bandaríkjamanna í útlöndum. Ljóst
er að um er að ræða gífurlega fjár-
muni og hafa þeir afdrifarík áhrif á
álþjóðlegan fjármagnsmarkað en
einnig, að því er talið er, veruleg
áhrif á gengi dollarans. Álitið er að
fjárstraumar sem fram koma í tölum
„Bank for International Settlements"
(BIS) geti skýrt hækkandi gengi doll-
arans í fyrra og varpað nokkru Ijósi
á þróun dollaragengis í ár - ef unnt
væri að áætla dollarastreymið.
Slíkar áætlanir eru þó taldar afar
óöruggar og því ekki taldar bæta
fyrir spár um dollaragengið mikið.
Hagfræðingar verðbréfafyrirtæk-
isins Philips og Drews hafa að sögn
„The Economist" áætlað að við-
skiptahalli Bandaríkjanna aukist í
um 40 milljarða dollara í ár úr um 30
milljörðum í fyrra eftir að tillit hefur
verið tekið til vanmatinna útflutn-
ingstekna. (OECD telur að viðskipta-
halli Bandaríkjamanna verði 82 millj-
arðar dollara í ár en tekur ekki tillit til
vanmats á útflutningstekjum).
Önnur ástæða dollarastreymis, við-
skiptahalli annarra ríkja sem fjár-
magnaður er með dollurum, er ekki
talin valda meiri háttar straumum;
viðskiptahalli OECD-ríkja er að
hverfa svo að fjármunir losna og
geta runnið til OPEC-landa og
fátækra ríkja. Þá er eftir þriðji þáttur-
inn, fjárfestingar bandarískra fyrir-
tækja í útlöndum - og á móti, fjár-
festingar útlendra fyrirtækja, einkum
japanskra, í Bandaríkjunum.
Eins og fyrr segir eru áætlanir um
fjárstreymi milli landa svo óöruggar
að þær eru taldar bæta litlum upplýs-
ingum við þær spár sem fyrir eru um
gengi gjaldmiðla. Áætlanir eða
ágiskanir um dollarastreymi í ár eru
þó heldur taldar styrkja fyrri spár um
að gengi dollarans hljóti að veikjast
eitthvað - eins og raunar er þegar
komið fram að hluta.
Fjárstraumar til og frá
Bandaríkjunum^
.Árlegar hreyfingar í
milljörðum dollara
frá Bandaríkjunumi
1975 77 79 81 1983*
Ársf|órðungstölur umreiknaðar lil árstalna
Heimild: Ðankfor Intemational Settlements, The
Economist