Vísbending - 26.04.1984, Page 1

VISBENDING
VIKURIT UM ERLEND VIÐSKIPTI OG EFNAHAGSMÁL
16.2
26. APRÍL1984
Vextir í Bandaríkjunum_________________
Nokkur óvissa er um horfur í vaxtamálum
Forvextir og grunnvextir hækka
Enginn vafi leikur á aö vextir í
Bandaríkjunum og Eurodollaravextir
skipta meira máli fyrir íslenskan þjóð-
arbúskap en aörir erlendir vextir. Liö-
lega 60% af erlendum skuldum þjóðar-
innar eru í dollurum en að vísu er hluti
skuldanna lán meö föstum vöxtum
sem ekki eru háð skammtímabreyting-
um vaxta. En framlengingar lána og
nýjar lántökur miðast við þá vexti sem
gilda á hverjum tíma. Til marks um
mikilvægi dollaravaxta fyrir íslenskan
þjóðarbúskap mætti nefna að 1%
vaxtahækkun á öllum dollaralánum yki
vaxtagreiðslur um (1200x0,60x0,01x29)
209 milljónir á ári.
Grunnvextir (Prime Rate) hækkuðu
í síðasta mánuði úr 11% í 11,5% í
Bandaríkjunum og í fyrstu viku apríl
hækkuðu grunnvextir aftur í 12%. Á
sama tíma hækkuðu forvextir banda-
ríska seðlabankans um 0,5% í 9%.
Þessar formlegu vaxtahækkanir eru
aðeins staðfesting á þeim vaxtahækk-
unum sem orðið hafa undanfarið á
frjálsum markaði og eru ekki stefnu-
markandi. Að vextirnir skulu hafa
verið hækkaðir aðeins um 0,5% og
ekki um 1% er tekið sem vísbending
um að bæði bankarnir, sem ráða
grunnvöxtum, og seðlabankinn, sem
ákveðurforvexti, telji horfur í vaxtamál-
um óljósar á næstunni og óvíst hvort af
frekari hækkun vaxta verður í bráð.
Telja sumir að vextir muni heldur fara
lækkandi á næstunni en hækka aftur
undir lok ársins.
Frjálsir vextir
Ríkisskuldabréf til langs tíma bera
nú hærri vexti í Bandaríkjunum en
samsvarandi bréf í Bretlandi og er það
aðeins í þriðja sinn á öldinni sem það
gerist. Að frátöldu árinu 1982 þarf að
leita allt aftur til ársins 1923 til að finna
12 mánaða tímabil þar sem langtíma-
skuldabréf í Bandaríkjunum báru
hærri vexti en slík bréf í Bretlandi. Al-
gengasta skýringin á háum vöxtum í
Bandaríkjunum um þessar mundir er
fjárlagahallinn og lánsþörf hins opin-
bera en ýmislegt fléira kemur til. Ekki
síst að lög og reglugerðir um starfsemi
banka og fjármálafyrirtækja hafa verið
rýmkaðar til muna á síðustu árum og
einnig hafa orðið skattalagabreytingar
sem tryggja að bæði fyrirtæki og fjöl-
skyldurgeta komistvelaf þráttfyrirafar
háa vexti. Þessar breytingar kunna að
hafa valdið því að Bandaríkin eru orðin
fjármagnsinnflytjandi í fyrsta sinn
síðan á árinu 1914.
Á árunum 1933-1978 ríktu lög og
reglur um ákvarðanir vaxta á margvís-
legum bandarískum fjárskuldbinding-
um. Síðustu fimm árin hafa vextir að
mestu leyti verið gefnir frjálsir svo að
segja má að vextir ráðist að mestu af
framboði og eftirspurn á fjármagns-
markaði - en frjálsir vextir höfðu ekki
ríkt í Bandaríkjunum síðan í kreppunni
miklu. Fyrir 1978 var lánamarkaði í
reynd stýrt með því móti að takmarka
fjármagn til íbúðabygginga, en eins og
kunnugt er er bandarískt efnahagslíf
afar viðkvæmt fyrir viðgangi í þeirri
atvinnugrein. I stað takmarkana á
lánum tll húsbygginga eru nú í boði
fasteignatryggð lán með breytilegum
vöxtum. Um helmingurallrafasteigna-
lána í Bandaríkjunum er með breyti-
legum vöxtum nú en fyrir fimm árum
voru aðeins 5% þessara lána með
breytilegum vöxtum.
Breytingar á skattalögum
Vaxtagreiðslur hafa alltaf verið frá-
dráttarbærar frá skatti í Bandaríkj-
unum en verðbólgan á árunum 1979 til
1982 jók gildi þeirra hlutfallslega svo
að nú er enn hagkvæmara að skulda
en áður. Auknar fyrningar hjá fyrirtækj-
um og aðrar skattaívilnanir Reagan-
stjórnarinnar hafa vegið á móti hærri
vaxtagreiðslum fyrirtækja og þannig
hafa hærri vextir ekki orðið til að draga
úr fjárfestingu ( atvinnulífinu eins og
búast mætti við. Afskriftir fyrirtækja eru
nú um 50 milljörðum dollara umfram
áætlaðan endurnýjunarkostnað, en á
árinu 1979 vantaði um 20 milljarða til
að afskriftir nægðu fyrir áætlaðri
endurnýjun. Þannig geta bandarísk
fyrirtæki aukið fjárfestingu sína í ár án
þess að taka mikið fé að láni á almenn-
um markaði. Á sama tíma og breska
stjórnin hefur leitast við að einfalda
skattaálögur í atvinnurekstri hefur
stjórn Reagans stefnt ( þveröfuga átt.
Breska stjórnin hefur dregið úr ýmsum
skattaívilnunum sem áttu að hvetja til
fjárfestingar en lækkað stórlega skatt-
prósentur í staðinn. í Bandaríkjunum
hafa skattaívilnanir verið stórlega
auknar eins og fyrr segir.
Samband skatta og vaxta
Flestir eru á eitt sáttir um að veruleg
lækkun á hallarekstri hins opinbera í
Bandaríkjunum hefði í för með sér
nokkra lækkun vaxta. En vegna skatta-
laganna er talið líklegt að eftirspurn
fyrirtækja eftir lánsfé muni stórlega
aukast svo að fjármunir þeir sem ríkið
tekur nú að láni renni til atvinnulífsins -
Efni:
Vextir í Bandaríkjunum 1
Vaxtaskipti og myntskipti 2
Framboðshagfræði og skattar 3
Töflur:
Gengi helstu gjaidmiðia 4
Gengi íslensku krónunnar 4