Vísbending - 09.05.1984, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
Erlendar lántökur_________________________________
Lágir vextir og lítil áhætta fara sjaldnast saman
Að vega saman kostnað og
áhættu
Erlendar lántökur hafa verið ofar-
lega á baugi undanfarið vegna auk-
innar lánsþarfar hins opinbera. Kann
að fara svo að ríkið þurfi að taka um
tveimur milljörðum hærri fjárhæð að
láni í útlöndum en áður var áætlað auk
milljarðs sem vantar á til að endar nái
saman í lánsfjáráætlun.
Þegar lán eru tekin í annarri mynt en
gjaldmiðli heimalandsins þarf að gæta
að tvennu við valið á milli erlendra
gjaldmiðlaog lánsforma. Annarsvegar
þarf að bera saman áætlaðan kostnað
vegna þeirra lána sem í boði eru út
lánstímann. Hér er átt við bæði vaxta-
kostnað og kostnað vegna gengis-
breytinga. Hins vegar þarf að meta þá
áhættu sem hverjum kosti fylgir.
Áhættu mætti skilgreina á marga vegu
en til dæmis mætti tengja áhættu því
hve áætlaður kostnaður er talinn verða
stöðugur eða óstöðugur á lánstíman-
um. Að kostnaður sé óstöðugur merkir
að raunvirði vaxta og afborgana af lán-
inu breytist mikið í hvert sinn sem greitt
er. Þannig þarf að jafna saman kostn-
aði og áhættu og velja þann kostinn
sem hagkvæmastur virðist. Algengt er
að lítil áhætta og hár kostnaður fari
saman og öfugt. Hagkvæmast er að
sjálfsögðu að velja lán með lágum
vöxtum og lltilli áhættu. En menn eru
mismunandi áhættuglaðir og sumir
vilja heldur borga aðeins hærri kostnað
og taka minni áhættu. Hafa verður í
huga að „áætlaður" kostnaður byggist
á spám um gengi viðkomandi gjald-
miðla og vexti og óvissuna í þessum
spám verður einnig að taka með í
reikninginn - hún eykur á áhættuna.
Myntkörfur
Eftir að gengi helstu gjaldmiðla tók
að fljóta og ráðast á frjálsum markaði
hafa, eins og kunnugt er, orðið veru-
legar sveiflur í gengi á gjaldeyrismark-
aði. Þá hafa vextir einnig verið gefnir
frjálsir í auknum mæli víða um lönd
síðustu árin og við það hafa vaxta-
breytingar orðið tlðari. Því eru eðlileg
viðbrögð fyrirtækja og annarra lántak-
enda að leita leiða til að draga úr
áhættu.
Algengasta aðfgerðin til að draga úr
áhættu í erlendum lántökum er að taka
lánin í fleiri en einni mynt. Þetta er
hægt annað hvort með því að miða
hvert lán við fleiri en einn gjaldmiðil,
einkum ef lán eru fá, eða með því að
reyna að ná hagkvæmri samsetningu
mynta með mörgum lánum - hvert um
sig í einni mynt. Samsettu myntirnar,
SDR og ECU, hafa átt sívaxandi vin-
sældum að fagna. ECU-viðmiðun í
Evrópu hefur breiðst mjög út og ertalið
að þessi reikningsmynt sé nú um það
bil að verða að sjálfstæðri mynt ef svo
mætti segja.
Dreifing áhættu
Tilgangurinn með því að miða lán
við fleiri en eina mynt er að dreifa
áhættu og til að dreifa áhættu verður
að velja saman myntir sem breytast í
gagnstæðar áttir þegartil gengisbreyt-
inga kemur-t.d. dollara og þýsk mörk
svo að algengasta dæmið sé tekið.
Áhætta í fjármálum minnkar næstum
alltaf þegar miðað er við fleiri en eina
mynt, bæði í lántökum og fjárfesting-
um, og einnig er minni áhætta tekin
þegar samningar um kaup eða sölu
eru miðaðir við myntkörfur. Einn kostur
við ECU til viðbótar þeim sem að ofan
eru taldir er að 8 af 9 myntum í ECU eru
í evrópska gjaldeyriskerfinu, EMS, og
það eykur á stöðugleikann, a.m.k. í
bráð, vegna þess að gengisbreyting-
um myntanna í EMS verður að halda
innan settra marka.
Hagkvæmustu hlutföll lána
eftir myntum
Þar sem lágir vextir og lítil áhætta
fara venjulega ekki saman er hugsan-
legt að finna þannig samsetningu lána
eftir myntum að lánin beri ekki hærri
vexti en lán í einhverri einni mynt en
minni áhættu. Þannig er hægt að finna
hagkvæmustu hlutföll mynta, bæði í
lántökum og í fjárfestingum. Hag-
kvæmustu hlutföll mynta í erlendum
lánum eru þau hlutföll sem gefa lægsta
áhættu m.v. einhverja tiltekna vexti.
Hagfræðideild Bank of America f
London hefur reiknað vaxtakostnað og
áhættu á árabilinu 1984 til 1991 vegna
lántakanda á Italíu. Hluti af niðurstöð-
unum er sýndur í töflunni.
Vextir og áhætta miðast við spár bank-
ans fyrir tímabilið 1984 til 1991 og mið-
ast við vexti af Euroláni í myntunum
sem koma fyrir í töflunni auk þýskra
marka og flórína. Spáin um gengi
ítölsku lírunnar gagnvart þessum
myntum vegur því augljóslega þungt.
í töflunni koma skýrt í Ijós kostir ECU
sem samsettrar myntar. ECU kemur
ekki fyrir í töflunni þar sem áhætta er
mikil og vextir lægstir en eftir því sem
áhætta lækkar, að vísu með auknum
vaxtakostnaði, vegur ECU æ þyngra.
Vextir og áhættafyrir lántakaá Ítalíu á árunum 1984 til 1991.
Hlutföll mynta
Vextir, % Áhætta $ SF FF Stg. Yen ECU
10,4 361 0 0 0 100 0 0
10,8 189 0 28 0 72 0 0
11,1 118 0 38 0 45 8 9
11,3 96 0 32 0 38 8 22
11,7 60 0 18 0 23 8 51
11,8 46 0 11 0 16 8 65
12,0 34 0 5 0 9 8 78
12,4 22 0 0 9 0 5 86
12,8 19 0 0 32 0 3 65
13,0 19 3 0 48 0 1 48