Vísbending - 11.07.1984, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
2
Gjaldeyrisstýring_____________________________
í hvaöa myntum er best að taka erlend lán?
Tekjur, vextir, gengisáhætta
Erlendir lántakendur hér á landi
þurfa í sífellu að spyrja sig þeirrar
spurningar í hvaða gjaldmiðli skuli taka
lánin. Hvaða gjaldmiðlar eru hag-
kvæmastir?
Það eru einkum þrír þættir sem hafa
verður í huga þegar valið er á milli
gjaldmiðla vegna lántöku í útlöndum.
Þegar lántakinn hefurtekjur í útlöndum
eða á erlenaar eiynir er jafnan hægt að
minnka áhættu vegna gengisbreytinga
með því að jafna saman tekjum og
gjöldum, eignum og skuldum eftir
gjaldmiðlum - eða erlendum tekjum
og greiðslum vegna afborgana og
vaxta af erlendum lánum. Fyrirtæki
með tekjur i dollurum gæti því réttlætt
hátt hlutfall af lánum í dollurum til að
lækka gengisáhættu. í öðru lagi þarf
að halda vaxtakostnaði eins lágum og
unnt er, og í þriðja lagi þarf að leitast
við að lágmarka tap vegna gengisbreyt-
inga.
Vextir í Bandaríkjunum og á Bret-
landi hafa löngum verið háir. Bæði
nafnvextir og raunvextir í þessum
löndum eru aö jafnaði hærri en í
Þýskalandi, Sviss, Hollandi og Japan,
svo að dæmi séu tekin. Ástæður eru
einkum taldar tvær. í Bretlandi og
Bandaríkjunum hefur verðbólgan
löngum verið meiri en í síðarnefndu
löndunum og einnig breytilegri. í vöxt-
unum felst því vafalaust áhættuþáttur
vegna óvæntra verðhækkana. Þá á mis-
munandi skattmeðferð vaxtagjalda og
vaxtatekna án efe. þátt í því að raun-
vextir eru misháir í hinum ýmsu lönd-
um.
Ekki er hægt að gefa neinar almenn-
ar reglur um bestu samsetningu
erlendra lána eftir myntum; til að reikna
hagkvæmustu samsetningu verður að
notast við líkur um gengisbreytingar.
Vegna hárra vaxta á lánum í dollurum
virðist óhagkvæmt fyrir fyrirtæki án
tekna í dollurum að hlutfall dollaralána
sé hærra en 35—45% af erlendum
lánum' samtals. Hér er þó aðeins um
grófa viðmiðun að ræða. Einnig þarf að
hafa í huga að ekki er alltaf hægt að fá
lán í þeim gjaldmiðli sem lántakinn vill
helst hverju sinni. Engu að síður virðist
skjóta skökku við að hlutfall dollara-
lána í erlendum lánum hins opinbera
er yfir 60% þrátt fyrir að íslenska ríkið,
fyrirtæki þess eða stofnanir, hafi hverf-
andi tekjur í dollurum.
Hversu góö eru yenalánin?
Nafnvextir og raunvextir í Japan eru
fremur lágir í samanburði við vexti í
öðrum löndum. Það er vilji stjórnvalda
þar, eins og raunar víðast hvar annars
staðar, að halda vöxtum lágum; en það
hefur einnig sín áhrif að vaxtagjöld
munu ekki frádráttarbær til skatts í
Japan og vaxtatekjur munu að mestu
skattfrjálsar. Slíkt fyrirkomulag stuðlar
að því að jafnvægi myndist á fjár-
magnsmarkaði við lægra vaxtastig en
í löndum þar sem vaxtagjöld eru frá-
dráttarbær. Ekki verður því annað séð
en að lán í yenum geti verið hagkvæm
ásamt lánum í þýskum mörkum, holl-
enskum flórínum og svissneskum
frönkum í körfu á móti dollaralánum.
Rétt er að taka fram að dollaralánin
verða að vera meðí körfunni þótt þau
séu dýr vegna gengisáhættunnar -
jafnvel hjá fyrirtækjum sem engar
tekjur hafa í dollurum.
Sjá einnig grein um Japan, bls. 1.
Japan
ár. Til samanburðar má nefna að at-
vinnuleysi að meðaltali í löndum
OECD var 9% i fyrra og búist er við
svipuðu hlutfalli i ár. Á árinu 1984 er
búist við um 4-4,5% hagvexti og að-
eins um 1,5% verðbólgu eins og í
fyrra. Viðskiptajöfnuður Japana er
jákvæður og hefur verið það um nokk-
urt skeið.
Það hefur verið stefna japönsku
rikisstjórnarinnar að halda vöxtum
eins lágum og unnt er. Á árunum 1982
og '83 var munurinn á raunvöxtum í
Bandaríkjunum og Japan á bilinu 0-
2% en með vaxtahækkunum í Banda-
ríkjunum á þessu ári hefur vaxtamun-
urinn aukist nokkuð og þannig aðeins
veikt stöðu yensins. Talið er að fjár-
magnsstreymi sé sú stærð sem rnest
áhrif muni hafa á gengi yensins á
næstunni. Háirvextir í Bandaríkjunum
hafa mikið aðdráttarafl í augum stjórn-
enda jaþanskra fyrirtækja og sjóða.
Því hefur verið verulegt fjárstreymi frá
Japan til Bandaríkjanna. Japanska
stjórnin hefur smám saman aukið frelsi
áfjármagnsmarkaði, m.a. vegnaáhrifa
frá Bandaríkjastjórn. Japanir hafa þó
farið afar varlega í þessar breytingar
og ekki er talið að áhrifin muni verða
skýr á einn veg eða annan á næstunni.
Sparnaður í Japan er óvenjulega hár
miðað við önnur lönd og hefur hann
m.a. þau áhrif að digrir sjóðir myndast
sem að hluta renna í erlenda fjár-
festingu, aðallega í Bandaríkjunum.
Aukiö frelsi á fjármagnsmarkaöi
I flestum spám um gengi japanska
yensins hefur verið litið þannig á að
sterk staða japanska þjóðarbúsins og
minni höft á fjármagnsmarkaði þar
gætu orðið til að styrkja gengi yensins
gagnvart öðrum gjaldmiðlum. Svipuð
sjónarmið ríktu reyndar íyrir einu og
hálfu ári en þá var einnig spáð að gengi
yensins færi hækkandi. Þær spár
gengu þó ekki eftir. Á árinu 1983 var
útstreymi fjár frá Japan jafnvirði tæp-
lega 18 milljarða Bandaríkjadollara og
á fyrstu þremur mánuðum á árinu 1984
nam fjárstreymið 6 milljörðum Banda-
ríkjadollara. Talið er að þær ráðstaf-
anir sem gerðar hafa verið til að auka
frelsi á fjármagnsmarkaði muni hafa
afar lítil áhrif a.m.k. í bráð. Heimildirtil
framvirkra viðskipta hafa verið rýmk-
aðar og ná nú til fleiri en vöruinnflytj-
enda og -útflytjenda en framvirk við-
skipti hafa þó ekkert aukist við þessa
breytingu. Meðal annarra breytinga
má nefna að nú er hægt að kaupa yen
fyrir hærri fjárhæðir í öðrum myntum
en áður, takmörkunum á yenalánum til
útlendinga hefur verið aflétt, bankabréf
(Certificates of Deposits, CD) eru nú í
minni einingum en áðurog heimildirtil
skuldabréfaútgáfu hafa verið auknar
nokkuð. Hins vegar er 20% skattur á
arðgreiðslur til útlendinga (Withholding
Tax) og hefur hann veruleg áhrif á
kaup útlendinga á japönskum skulda-
bréfum.
Ef svo fer sem horfir að vaxtamunur-
inn milli Bandaríkjanna og Japans fari
heldur vaxandi á árinu og ef ekki tekst
að auka innstreymi fjár til Japans með
því að auka frelsi á fjármagnsmarkaði
gæti farið svo að gengi yensins yrði
ekki eins sterkt og margir höfðu áður
ætlað. Heildargreiðslujöfnuður Japana
í ár gæti orðið neikvæður og gengi
yensins gæti leikið á bilinu 230-238
yen/dollara það sem eftir er af árinu.
Sjá einnig „Hversugóð eru yenalánin"
í grein um gjaldeyrisstýringu.