Vísbending - 11.07.1984, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
Innflutningur________________________________
Nokkurt misvægi að myndast í utanríkisviöskiptum
Vaxandi halli í viðskiptum við
útlönd
í ágripi Þjóðhagsstofnunar úr
þjóðarbúskapnum, nr. 2, júlí 1984,
sem nýlega kom út er bent á að innflutn-
ingur hafi farið ört vaxandi á fyrstu
fimm mánuðum ársins. Varað er við að
nú stefni í meiri halla í viðskiptum við
útlönd en áður var spáð vegna mikils
innflutnings. Viðskiptahallinn sem hlut-
fall af vergri þjóðarframleiðslu var 10%
árið 1982 og 2,4% í fyrra. í þjóðhags-
áætlun 1984 frá síðasta hausti var
stefnt að því að enginn halli yrði á við-
skiptum við útlönd í ár, en í janúar sl.
var talið að hallinn gæti orðið um 1 % af
VÞF. í nýendurskoðaðri þjóðhagsspá
hefur sú áætlun verið hækkuð í 4%.
Mikil aukning innflutnings
Á myndunum er sýnd þróun innflutn-
ingsverðmætis á föstu verði síðan í
nóvember 1983 og byggjast reikning-
arnir á gögnum um innflutning, innflutn-
ingsverð og gengi allt frá desember
1981. Heilu línurnarsýna breytingará
verðmæti heildarinnflutnings en brotnu
línurnar sýna innflutning án málmgrýt-
is, olíu og skipa og flugvéla. Reikhing-
arnir eru best skýrðir með dæmi. í árs-
lok 1983 var reiknað innflutningsverð-
mæti janúar-desember 1983 og 1982,
og október-desember 1983 og 1982,
á verðlagi og gengi í desember 1983.
Þannig er hægt að reikna breytingu
innflutnings síðustu tólf mánuði og síð-
ustu þrjá mánuði borið saman við sam-
svarandi tfmabil tólf mánuðum áður.
Slíkir reikningar eru síðan endurteknir
mánuð fyrir mánuð.
Myndirnar sýna að innflutningur
hefur verið vaxandi a.m.k. allt frá nóv-
ember 1983. Á tólf mánuðunum til apríl
sl. var innflutningur svipaður að verð-
mæti og á tólf mánuðunum til apríl
1983, en á tímabilinu júní 1983 til maí
1984 er innflutningur um 3% meiri en
frájúní 1982tilmaí 1983. Þriggjamán-
aða tölurnar, sem eðlilega eru næmari
fyrir breytingum, sýna enn meiri breyt-
ingar. Til dæmis hefur innflutningur
mánuðina mars til maí í ár verið um
13% meiri en sömu mánuði í fyrra. I
fyrrnefndu riti Þjóðhagsstofnunar
kemur fram að innflutningur mánuðina
janúar-maí 1984 er talinn 16,5% meiri
en á sömu mánuðum í fyrra.
Helstu skýringar
í „Ágripi úr þjóðarbúskapnum" er
Breytingar á verðmæti innflutnings á föstu verði .....Innflutningur ánolíu, málmgrýtis og skipa og flugvéla Síðustu 3 mánuðir

...

90
• sie us u 2 ná iue ir

fy

19f M 33 3 J F 4 ýl 19í J J Á S 0 N 34
bent á þrjár hugsanlegar skýringar á
vaxandi innflutningseftirspurn. Tekjur
einstaklinga og umsvif fyrirtækja gætu
hafa aukist meira en fyrirliggjandi tölur
gefa til kynna, útlánaaukning banka-
kerfisins gæti hafa aukið á innflutnings-
eftirspurn og einnig kynni að vera um
endurnýjun á innflutningsbirgðum að
ræða.
Ljóst er að stjórnvöld hafa teflt á
tæpasta vaðið við stjórn gengismála á
þessu ári. Meðalverð á erlendum
gjaldeyri hefur aðeins hækkað um 4-
5% síðustu tólf mánuðina en breyting
lánskjaravísitölu frájúlí 1983 til júní íár
var 28,3%. Talið er að erlendar verð-
breytingar á innflutningi séu hverfandi
á þessum tíma. Erlendar vörur hafa
því hækkað mun minna í verði en inn-
lendar vörur og þjónusta og því auð-
skilið að eftirspurn eftir innfluttum
vörum hafi aukist.
Jafnvægi á peningamarkaði
Hin hefðbundna keynsíska greining
á innflutningseftirspurn byggist á tekj-
um og verðteygni innflutnings en tekur
ekkert tillit til áhrif af peningamálum,
hvað þá væntingu. Verðgildi krón-
unnar síðustu tólf mánuðina hefur
lækkað um 4-5% gagnvart öðrum
myntum að meðaltali. Hins vegarhefur
krónufjöldinn í umferð aukist verulega
á þessum tíma, ef til vill um 40-50%.
Framleiðsla í landinu síðustu tólf
mánuðinahefurtæplegaaukist mikið
og hugsanlega dregist saman. Þvi er
eðlilegt að álykta að raunverulegt verð-
gildi krónunnar hafi rýrnað þótt ekki
hafi komið fram í gengisskráningu
Seðlabankans enn. Við slíkar
aðstæður telur fólk að senn dragi að
lækkun á gengi krónunnar og reynir að
koma peningalegum eigum (þ.e. krón-
um) sínum á annað form.
Óheimilt er að skipta krónum fyrir er-
lenda gjaldmiðla í bönkum og einnig
er óheimilt að kaupa erlend verðbréf
og önnur fjármálaleg verðmæti. Hins
vegar er vöruinnflutningur að mestu
frjáls og því eykst eftirspurn eftir inn-
fluttum vörum og þjónustu við aðstæð-
ur eins og nú ríkja.
Hvað er til ráða?
Þótt raunverulegt verðmæti krón-
unnar hafi rýrnað verulega síðan í júní
í fyrra er ekki þar með sagt að hafna
beri gengisstefnu stjórnvalda. Flestum
var Ijóst að föstu gengi og launastefnu
yrði að fylgja afar hart aðhald í pen-
inga- og ríkisfjármálum. Ekki kemur
með öllu á óvart að meiri þensla í pen-
ingamálum en að var stefnt hafi komið
fram í auknum innflutningi (og senni-
lega launaskriði). Stjórnvöld hafa hins
vegar brugðist seint við. í útvarpsvið-
tali nýlega kom fram að forsætisráð-
herra er þeirrar skoðunar að hækka
þurfi vexti til að efla innlendan sparnað.
Ekki virðist hafa náðst samstaða um
vaxtahækkun.
Nú munu ráðgerðar viðræður
stjórnarflokkanna eftir fjórar til fimm
vikur.Við núverandi aðstæður virðist
þó þörf ákvarðana strax. Stjórnvöld
þurfa að beita sér fyrir stórauknum
sparnaði til að draga úr neyslu og
minnka erlendar lántökur. Bæði þarf
að hækka vexti og bjóða upp á ný
sparnaðarform sem höfða til almenn-
ings og fyrirtækja. Jafnframt þarf að
beita tiltækum úrræðum til að hægja á
útlánum bankakerfisins. Breytingar á
tekjuskatti hafa lengst af verið óvirkt
stjórntæki hér á landi. Við álagningu
tekjuskatts fyrir árið 1983 verður þó lík-
lega um nokkra hækkun tekjuskatts að
ræða og kemur hún á sinn hátt á réttum
tíma til að draga úr almennri eftirspurn
í landinu.