Vísbending - 08.08.1984, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
Fjármögnun fyrirtækja_________
Háir vextir setja svip á afkomuna
Lækkandi hagnaöarhlutfall í
tvo áratugi
Meö vaxandi framleiöslu og aukinni
eftirspurn á síöustu misserum hefur
afkoma fyrirtækja víöa um heim
batnaö mikiö frá því sem var á árunum
1980-1982. Fyrirtæki hafa því í vax-
andi mæli getað fjármagnaö fjárfest-
ingu af eigin fé, en eftirsþurn eftir
lánsfé hefur þó mjög farið vaxandi.
Samkvæmt nýrri áætlun Financial
Times hefur hagnaður fyrirtækja síö-
asta áriö (þ.e. 1983 eöa 1983/4) aukist
30 til 40% í Bandaríkjunum og um 15
til 20% í Japan og Þýskalandi. Hér þarf
þó að hafa vissan fyrirvara á vegna
venjulegra vandkvæöa í milliríkjasam-
anburði, svo sem gengismála, skatta-
mála og mismunandi bókhaldsvenja.
Hagnaður fyrirtækja á Vesturlönd-
um þyrfti aö hækka mikið til að bæta
upp hnignandi afkomu síðustu ára.
Hagnaöur sem hlutfall af fastafjármun-
um hefur lækkaö frá öndverðum sjötta
áratugnum úr um 20% í 12-14% í
Bandaríkjunum og Japan. I sumum
Evrópulöndum, t.d. Bretlandi og Frakk-
landi, hefur þróunin oröiö enn verri:
lækkun úr um 12% i 5-6% á síðustu
tveimur áratugum.
Árin 1960-1980
Á sjöunda áratugnum var stöðugur
hagvöxtur í vestrænum ríkjum og
veröbólga lítil. Áttundi áratugurinn var
stormasamari, eins og kunnugt er. Á
árunum 1972 til 1982 voru tvö sam-
dráttarskeið, 1974-75 og 1980-82.
Raunverð á olíu fjórfaldaöist og verö-
bólga og atvinnuleysi urðu helstu ein-
kenni þessa skeiös.
Meö vaxandi veröbólgu hækkuöu
vextir einnig á samdráttarskeiöunum
tveimur. Vextir hafa aö vísu lækkað til
muna frá árunum 1980-82 með lækk-
andi verðbólgu en enn eru þeir þó háir.
Síðustu tvö til þrjú árin hafa raunvextir
í viðskiptalöndunum löngum verið á
bilinu 4-8% en hæst fóru þeir allt í
10% í Bandaríkjunum.
Á afkomu fyrirtækja í nágrannalönd-
unum sjást enn glögg merki þessa
tímabils. Sé reiknað á föstu veröi er
hagnaður fyrirtækja í Þýskalandi og
Frakklandi enn lægri en hann var á
öndverðum sjötta áratugnum og í
Bandaríkjunum er afkoman svipuð og
á árunum 1978-79. Vegna hárra vaxta
hefur æ hærra hlutfall af tekjum farið í
fjármagnskostnað. Þannig hefur
minna verið eftir til að fjármagna fjár-
festingu og því hafa fyrirtæki í vaxandi
mæli þurft að taka meira fé að láni eða
auka hlutafé. Háir vextir hafa þó haft í
för með sér að vaxtatekjur af lausu fé
hafa hækkað. Jafnframt hafa vextirnir
breytt birgðahaldi fyrirtækja, en vegna
fjármagnskostnaðarins er mikið komið
undir hagræðingu birgða.
Spamaöarvenjur
Á Bretlandi og í Bandaríkjunum hafa
fyrirtæki jafnan aflað mikils fjár með út-
gáfu nýrra hlutabréfa á frjálsum mark-
aði. Hlutaféfyrirtækja í Bandaríkjunum
mun nú nema um 60% af því fé sem
bundið er í fyrirtækjum. Samsvarandi
hlutfall í Japan er aðeins um 17% og
stafar munurinn m.a. af því að sparn-
aður fer um annan farveg í Japan, af
skattamálum og mismunandi aðferð-
um við útgáfu hlutabréfa. í Þýskalandi
er hlutfall hlutafjár af eignum fyrirtækja
um 40%, f Frakklandi um 29% og á
Ítalíu um 26%.
Sparnaðarhneigð Japana er óvenju-
lega miki: í samanburði við aðrar þjóðir
en sparnaður einstaklinga af tekjum í
Japan er hátt í 20%. Taflan sýnir
samanburð á sparnaði einstaklinga í
fimm helstu ríkjum OECD.
Hefðbundinn sparnaður Japana
hefur runnið í gegnum bankakerfið til
að fjármagna fyrirtæki fremur en um
hlutabréfamarkað eins og t.d. í Banda-
ríkjunum og Bretlandi. Japönsk fyrir-
tæki eru því fjármögnuð að miklu
stærri hluta með lánum en hlutafé og
erlendra lána gætir í vaxandi mæli: Ný
hlutabréfaútboð hafa þó aukist mikið
síðustu árin. Taflan sýnir langtíma-
skuldir sem hlutfall af hlutafé fyrirtækja
að meðaltaii í fimm ríkjum OECD.
Að þessu leyti svipar fjármögnun
fyrirtækja á Islandi nokkuð till fjár-
mögnunar fyrirtækja f Japan. Sá
munur er á fjármögnun með hlutafé og
fjármögnun með lánsfé að jafnan
verður að greiða vexti og afborganir af
lánum sem tekin hafa verið, hvemig
sem afkoman er. Af hlutafé er hins
vegar hægt að greiða mismikinn arð
eftir því hversu vel hefur árað í rekstri
fyrirtækisins.
Spamaður einstaklinga sem hlutfall af tekjum, %
Þýskaland Bretiand Bandarikin Japan Frakkland
1965 . . . . 12,9 9,0 7,1 óþ. óþ.
1970 . . . . 14,7 9,0 8,0 óþ. óþ.
1975 . .. . 16,2 12,5 8,6 óþ. óþ.
1980 . . . . 14,2 14,5 6,0 19,1 14,7
1983 . . . . 12,7 8,5 4,9 18,2 14,8
Heimild: Financial Times, OECD
Langtímalán í hlutfalli við hlutafé, %
Bandaríkin Japan Þýskaland Frakkiand ítalia
1970 . . . 39 óþ. 53 52 69
1975 . . . 31 150 55 57 81
1980 . . . 28 134 50 47 67
1981 . . . 29 135 51 55 93
1982 . . . 32 óþ. 50 óþ. óþ.
Heimild: Financial Times, OECD