Vísbending - 13.11.1985, Qupperneq 3

VISBENDING
3
Útgjaldaskattur eöa ,,eyðsluskattur“ í stað íslenska tekjuskattsins?
Munurinn á útgjaldaskatti
og tekjuskatti
Tekjuöflun ríkisins er meðal við-
kvæmustu viðfangsefna stjórnvalda í
öllum löndum. Meðal þeirra endur-
bóta sem nokkuð var fjallað um á síð-
asta áratug, t.d. í Bandaríkjunum,
Bretlandi og í Svíþjóð, er svonefndur
útgjaldaskattur eða eyðsluskattur
(„expenditure tax“). Heitið er raun-
ar misvísandi vegna þess að hér er
ekki um að ræða nýtt form á söluskatti
eða virðisaukaskatti. Útgjaldaskatt-
urinn er tekjuskattur sem leggst á all-
ar tekjur einstaklinga án nokkurra
undantekninga - nema þann hluta
sem rennur til sparnaðar. Breyting
frá tekjuskatti í útgjaldaskatt hefði
því engin áhrif sérstaklega á álagn-
ingu söluskatts (eða virðisaukaskatts,
verði hann tekinn upp) eða aðflutn-
ingsgjalda. Útgjaldaskattur er frá-
brugðinn núverandi tekjuskatti okkar
að því leyti að skattstofninn er ekki
aðeins atvinnutekjur heldur allar
tekjur, hverju nafni sem þær nefnast,
en á hinn bóginn er sá hluti teknanna
sem sparaður er að fullu frádráttar-
bær. Skattstofninn hjá einstaklingi er
því allt greiðslustreymi til hans-laun,
vextir, greiddur arður, greiðslur
vegna sölu á eignum og tekin lán - en
að frádregnum þeim hluta er ekki
rennur til.neyslu eða gjafa til annarra.
Þannig eru vaxtagreiðslur og greiðsl-
ur af höfuðstóli lána að fullu frádrátt-
arbærar, svo og kaup á hlutabréfum
og skuldabréfum, innlegg á banka-
reikninga o.s.frv.
Þess má geta að útgjaldaskattur í
stað tekjuskatts hefur ekki áhrif á
hugsanleg markmið stjórnvalda til að
beita sköttum til tekjujöfnunar. Út-
gjaldaskattur getur verið stighækk-
andi, þ.e. með skattþrepum, ekki síð-
ur en tekjuskattur. Á hinn bóginn
verða skattar að vera einfaldir og auð-
skildir til að skattheimtan verði hag-
kvæm og skattskilin góð. Af þeim
ástæðum og fleirum sem raktar eru
annars staðar í þessu blaði er æskileg-
ast að útgjaldaskattur eða tekjuskatt-
ur sé ekki stighækkandi þannig að
sama skatthlutfall greiðist af öllum
tekjum.
Skattfrádráttur vegna sparnaðar í
íslenskum skattalögum
í núgildandi lögum um tekjuskatt
má finna a.m.k. fjögur dæmi um skatt-
lagningu og frádrátt sem eru að ein-
hverju leyti hliðstæð útgjaldaskatti.
Lífeyrisgreiðslur eru að fullu frádrátt-
arbærar en lífeyristekjur eru skatt-
lagðar - þ.e. sparnaður er frádráttar-
bær en tekjustreymi inn, hvernig sem
það er til komið, er skattlagt. I öðru
lagi má nefna lög frá því fyrr á þessu
ári um húsnæðissparnaðarreikninga.
Þessi sparnaður gefur rétt til skattaf-
sláttar og nemur frádrátturinn fjórð-
ungi af árlegu innleggi með sérstökum
skilyrðum (Vísbending 10. júlí 1985).
Væri útgjaldaskattur lagður á yrði all-
ur slíkur sparnaður frádráttarbær en
allt fé skattlagt sem tekið væri út af
reikningnum síðar og ráðstafað til
annars en viðurkennds sparnaðar.
Viðurkenndur sparnaður yrði t.d.
bundnir bankareikningar, lífeyris-
sjóðir, skuldabréf og hlutabréf, en
ekki ávísana- og hlaupareikningar og
almennar sparisjóðsbækur. Þriðji vís-
irinn í íslenskum skattalögum að frá-
drætti vegna sparnaðar eru kaup á
hlutabréfum í nokkrum hlutafélögum
sem uppfylla ákveðin skilyrði. I ár
uppfylla þrettán íslensk hlutafélög
skilyrði ríkisskattsstjóra, aðallega um
fjölda hluthafa, lágmark hlutafjár og
það að engar hömlur séu lagðar á við-
skipti með hlutabréf. Frádráttur
vegna hlutabréfakaupa í ár getur mest
numið um kr. 65 þús. fyrir hjón.
Að lokum má nefna að vaxtagjöld
skattkerfið til þess að menn taka að
spara og fjárfesta öðruvísi en þeir
hefðu gert án opinberrar íhlutunar.
Um áhrif skattlagningar á fjárfestingu
og sparnað verður fjallað nánar í Vís-
bendingu í næstu viku.
Tilraunir til að auka sparnað
í Svíþjóð
Eins og fyrr segir hefur útgjalda-
skattur hlotið talsverða umfjöllun í
nokkrum löndum þótt enn sem komið
er hafi ekkert ríki tekið hann upp í
stað hefðbundins tekjuskatts. Bretar,
Bandaríkjamenn, írar og Svíar og
hugsanlega fleiri hafa látið fara fram
víðtækar athuganir á kostum og göll-
um útgjaldaskatts í stað hefðbundins
tekjuskatts. Þótt útgjaldaskattur hafi
ekki verið tekinn upp hafa mörg ríki
reynt að auka sparnað meðjtví að
veita frádrátt frá tekjuskatti umfram
það sem hér er. Nýjasta dæmið er auk-
inn skattafsláttur í Svíþjóð vegna
kaupa á hlutabréfum eða skuldabréf-
um eftir sérstökum reglum. Til þessa
hafa Svíar getað dregið frá skatti sín-
um allt að 800 s.kr. (um kr. 4250) á
mánuði vegna kaupa á verðbréfum
ákveðinna sjóða. Á fyrsta ársfjórð-
ungi næsta árs hækkar fjárhæðin sem
heimilt er að draga frá skatti vegna
verðbréfakaupa um 5000 s.kr.
húsbyggjenda og íbúðakaupenda eru
frádráttarbær eftir ákveðnum reglum.
Fjármagnskostnaður vegna kaupa á
fasteign er vissulega tengdur sparnaði
þótt skattfrádráttar af þessu tagi sé
óheppilegur að ýmsu leyti. Meðþessu
móti er eitt form sparnaðar sett ofar
öðru skattalega séð og þannig verður
Sparnaður einstaklinga hefur farið
minnkandi síðustu árin í Svíþjóð.
Hlutfall peningalegs sparnaðar af
ráðstöfunartekjum var um 3 til 5% á
síðasta áratug. Á árinu 1982 var þetta
sparnaðarhlutfall komið niður í 0,5%
en í fyrra var peningalegur spamaður
einstaklinga að meðaltali enginn.
Skattar á tekjur einstaklinga hjá öðrum þjóðum
Tekjuskattur til ríkisins ásamt launa-
skatti verður rétt um 10% af heildartekjum
rlkissjóðs á naesta ári samkvæmt frum-
varpi til fjárlaga. Þetta hlutfall er óvenju-
lega lágt í samanburði við hlutföll tekju-
skatta hjá öðrum þióðum (ath. tölur frá
öðrum löndum en íslandi eru frá árinu
1983). Sem dæmi má nefna að í Þýska-
landi er um 43% tekna ríkissjóðs aflað
með tekjuskatti og um 19% með launa-
skatti. í Bretlandi er um 32% teknanna
aflað með tekjuskatti ,og um 13% með
launaskatti. I Bandaríkjunum er saman-
lagður tekju- og launaskattur um 65% af
heildartekjum ríkissjóðs. I Japan ersam-
anlagt hlutfall tekju- og launaskatts af
tekjum ríkisins tæpur helmingur, um 54%
i Frakklandi, 59% í Hollandi, um 70% i
Svíþjóð, og um 38% á Italíu. Þótt að
sjálfsögðu séu engar reglur til um það
hver séu ,,réttu“ hlutföllin á milli skatt-
stofna virðist hætta á að tekjuöflun ís-
lenska rikisins þurfi mikillar endurskoð-
unar við í efnahagslegu tilliti. Þess má
geta að beinir skattar alls verða um
10,8% af heildartekjum á næsta ári sam-
kvæmt frumvarþi til fjárlaga. Þetta hlutfall
var tæþlega 18% áriö 1970 og um 16,5%
árið 1980 en hefur síðan farið stiglækk-
andi. í fyrra nam hlutfall beinna skatta
14,6% af heildartekjum og lækkar því
verulega frá 1984 til 1986 samkvæmt
frumvarþi til fjárlaga.