Vísbending - 26.02.1986, Page 2

VISBliNDlNG
2
Olíuverö 1980-1986
Dollarar átunnu
Pund á tunnu
DM á tunnu
Beinn hagnaður OECD-ríkja af 30%
lægra olíuverði er u.þ.b. 0,5% aukn-
ing á framleiðslu en hún nemur nú alls
8.000 milljörðum dollara. Óbeinu
áhrifin eru þó að líkindum margfalt
meiri.
Þegar olíuverð margfaldaðist fyrst
1973-74 og síðan 1979 var tekjutil-
flutningurinn sjálfur frá Vesturlönd-
um til olíuframleiðenda ekki þyngstur
á metunum. Það voru miklu fremur
óbeinu áhrifin af hærra orkuverði sem
fram komu þegar sló í bakseglin í
þjóðarbúskapnum á Vesturlöndum
sem reyndust þung í skauti. Við hvora
hækkun á olíuverði, 1973 og 1979,
fluttust um 2% af heimsframleiðsl-
unni frá olíuinnflytjendum til olíu-
framleiðenda. í fyrstu reyndu OPEC
ríkin að leggja fyrir hátt hlutfall af
umframtekjum sínum og olíuneyt-
endur reyndu eftir mætti að draga úr
útgjöldum, ekki síst eftir síðari olíu-
verðshækkunina á árinu 1979. Pess
vegna hafði hækkun olíuverðs í för
með sér mikinn samdrátt í milliríkja-
verslun og framleiðslu í flestum lönd-
um. Vaxandi verðbólga varð enn til
þess að stjórnvöld margra ríkja
reyndu að hafa hemil á útgjöldum.
Hærra orkuverð leiddi einnig af sér að
ýmis framleiðslutæki urðu tæknilega
úrelt fyrir aldur fram þar sem þau
urðu of dýr í rekstri á nýja orku-
verðinum.
Sumt af þessu snýst vafalaust við
þegar olíuverð hefur tekið að lækka. í
könnunarreikningum OECD vegna
áhrifa af lægra olíuverði er niðurstað-
an sú að 30% Iækkun geti leitt til allt
frá 1,4% aukningar á framleiðslu til
0,5% minnkunar allt eftir því hvernig
stjórnvöld olíuframleiðenda- og olíu-
neytendaþjóða bregðast við. Besta
niðurstaðan fæst þegar gert er ráð
fyrir að auðugu olíuframleiðsluríkin,
t.d. Saudi Arabía og Kúwait, lækki
ekki útgjöld sín þrátt fyrir tækjutapið
heldur gangi á eignirnar. Jafnframt er
þá gert ráð fyrir því að útgjöld hins
opinbera í ríkjum OECD haldist
óbreytt að nafnvirði. Þessar forsend-
ur leiða til þess að mikil aukning
verður á ríkisútgjöldum að raunvirði
þar sem gert er ráð fyrir að verðlag í
OECD löndum hafi lækkað um 3,6%
þremur árum eftir 30% lækkun olíu-
verðs. Þessi hækkun ríkisútgjalda
veldur því einnig að halli hins opin-
bera eykst að raunvirði og sú þensla
sem af honum stafar vegur mun
þyngra en tekjutilfærslan frá olíu-
framleiðendum í upphafi.
Lakasta niðurstaðan fæst þegar
gert er ráð fyrir að opinberum út-
gjöldum sé haldið óbreyttum að raun-
virði, þ.e. að þau verði lækkuð að
nafnvirði með lækkandi verðlagi.
Stefnan í peningamálum yrði þá einn-
ig aðhaldssöm þar sem lækkun vaxta
fylgdi á eftir lækkun verðlags með
nokkurri töf. Jafnframt er í svartsýn-
asta dæminu gert ráð fyrir að OPEC
ríkin dragi úr útgjöldum sínum, að
vísu hægt og hægt, vegna tekju-
missisins. í þessu dæmi kemur fram
mikil lækkun verðlags og nemur hún
um 4,4% eftir þrjú ár. Frá öðru ári
tekur missir útflutningstekna til
OPEC ríkja að vega þyngra en fram-
leiðsluaukningin á Vesturlöndum og
niðurstaðan verður því um 0,5% sam-
dráttur í framleiðslu OECD landa
eftir þrjú ár eins og greinir að framan.
Af þessu má draga þá ályktun að
heildaráhrifin af lækkun olíuverðs eru
ekki síður háð viðbrögðum stjórn-
valda í ríkjum olíuframleiðenda og
neytenda en olíumarkaðinum sjálf-
um.
Stjórnmálalegir óvissuþættir
Ofangreindir könnunarreikningar
voru gerðir á vegum OECD árið 1983
og frá þeim tíma hefur hagur OPEC
ríkjanna farið mjög versnandi. Þriðja
ástæðan fyrir því að menn treysta
varlega á vaxandi velmegun á Vestur-
löndum vegna lægra olíuverðs er
óvissan um viðbrögð stjórnvalda bæði
í ríkjum olíuframleiðenda og -neyt-
enda. Þó er ljóst að mun líklegra er að
olíuframleiðendur bregðist við minni
tekjum með því að minnka útgjöld nú
en það var fyrir þremur árum. Aætlað
er að uppsafnaður olíuauður Saudi
Araba hafi minnkað um helming
síðan á árinu 1982 og viðskiptahalli
þeirra nemur nú 0,3% af þjóðarfram-
leiðslu allra OECD ríkja. Ef Saudi
Arabar brygðust hart við og skæru
niður útgjöld til að verja auðæfi sín
yrði það eitt líklega nægilegt til að
gera framleiðsluaukningu olíuinn-
flytjenda að engu.
Auk þess má ekki gleyma því að
lægra olíuverð kemur til með að auka
eftirspurn. OPEC ríkin framleiða nú
um 45% af olíu í heiminum en vegna
þess að framleiðendur utan OPEC
starfa með fullum afköstum kæmi
aukningin öll í hlut OPEC. OECD
hefur áætlað að varanleg 30% verð-
lækkun á olíu gæti aukið eftirspurn
um 15-25% og þess vegna leitt til
a.m.k. 33% framleiðsiuaukningar
26. febrúar 1986