Vísbending - 25.02.1987, Síða 3

VÍSBENDING
3
sama tíma hefur vald stóru olíufyrir-
tækjanna yfir smærri fyrirtækjum sem
þau áttu viðskipti við á framvirkum
mörkuðum minnkað. Þau fyrirtæki
sem stóru olíufyrirtækin eiga nú við-
skipti við eins og t.d. Morgan Stanley
eru stærri og eru í mun betri aðstöðu
til þess að gera ákveðnar kröfur á
hendur olíufyrirtækjanna vegna þess
hvað samningar milli aðila markaðar-
ins hafa stækkað í sniðum frá því sem
áður var. Þessi svo kölluðu Wall
Street fyrirtæki eru olíufyrirtækjun-
um þess vegna mun erfiðari viðfangs
auk þess sem það hefur reynst ómögu-
legt fyrir þau að spá í fyrirætlanir
Wall Streetfyrirtækjanna. Það síðasta
sem hér verður nefnt sem nýjung á
þessum alþjóðaolíumarkaði er það að
fyrirtæki eins og Morgan Stanley eru
hætt að versla eingöngu með olíu-
samninga en vilja nú einnig fá afhenta
þá olíu sem þau hafa keypt með olíu-
samningunum. Þetta er alger nýlunda
og ekki það sem maður á að venjast
hjá verðbréfafyrirtækjum almennt.
Hafa áhrif OPEC dvínað
undanfarið?
Þeir sérfræðingar eru til í olíuvið-
skiptum sem halda því fram að vald
OPEC ríkja hafi dvínað allverulega
frá því sem áður var þegar samtök-
unum tókst einhliða að ákvarða olíu-
verð eins og kreppa síðasta áratugar-
ins sýndi svo glöggt. Hér má t.d.
benda á sérfræðinga vikuritsins Argus
Petroleum sem er sérrit um alþjóða-
olíuviðskipti. Óneitanlega bendir ol-
íuverðsþróunin á síðasta ári til þess
að eitthvað slíkt hafi gerst þótt vafa-
lítið megi segja að fleiri þættir hafi
ráðið hér um. Þessir aðilar benda á
eftirfarandi staðreyndir í þessu sam-
bandi. í fyrsta lagi þá hafi þrátt fyrir
meira en helmings lækkun húshitun-
arolíu frá janúar til júlí 1986 eftir-
spurn ekki aukist í beinu hlutfalli við
þá lækkun. Vegna þessa þá hafi t.d.
verið til um 2 miljónir tonna af óselj-
anlegri húshitunarolíu þegar verðið
var hvað lægst. í öðru lagi þá benda
þessir sérfræðingar á að bresku raf-
magnsveiturnar ákváðu á síðasta ári
að brenna áfram kolum þrátt fyrir
miklar lækkanir á olíu til húshitunar.
Þetta kom gleggst í ljós þegar raf-
magnsveiturnar gerðu samkomulag
við British Coal í maí á síðasta ári um
áframhaldandi kaup á kolum.
Enda þótt taka megi undir þessi sjón-
armið að hluta til þá eru þessi mál
miklu flóknari en svo að hægt sé að
halda því fram að áhrif OPEC hafi
dvínað mikið. Um það bersamkomu-
lag þeirra frá því í desember síðast-
liðinn öll merki. En frá og með 1.
febrúar síðastliðnum kom til fast verð
á allri hráolíu sem seld er af OPEC
ríkjum. Þetta verð var ákveðið á um-
ræddum fundi og er nú 18 Banda-
ríkjadollarar. Það sem ætla má að
helst ráði um að þetta verð haldist
mestan hluta þessa árs er sú staðreynd
að flestar vestrænar þjóðir virðast
álíta að 18 dollarar sé mun betra þ.e.
æskilegra verð en t.a.m. 15 dollarar.
Framhald á bls. 4
seðlabankar eru að grípa inn á gjald-
eyrismarkaðina með því markmiði að
annað hvort að varna frekara falli eða
frekari hækkun viðkomandi myntar
gagnvart öðrum myntum. í öðru lagi
þá hafa Frakkar kynnt þá tillögu sína
að einhvers konar viðmiðun verði
notuð í gengisskráningu evrópsku
myntanna innan evrópska gjaldeyris-
kerfisins og að sett verði einhver efri
og neðri mörk sem gengi þeirra mynta
fái að valsa milli gagnvart bæði
Bandaríkjadollara og japanska yen-
inu. Hingað tii hafa Bandaríkjamenn
verið algerlega andvígir öllum slíkum
tillögum sem miða að því festa gengi
gjaldmiðla. Nú hins vegar hefur fjár-
málaráðherra Bandaríkjanna J.
Baker látið hafa eftir sér að ef stjórnir
Vestur-Þýskalands og Japans fáist til
þess að örva vöxt efnahagskerfa
þeirra þá muni Bandaríkin fallast á
einhvers konar viðmiðunarbil sem
gengisskráning dollara, marks og yens
skuli miðast við. Hugmyndin er þá sú
að ef gengisskráning myntanna fer að
nálgast efri eða neðri mörkin þá muni
seðlabankar viðkomandi landa hlut-
ast til með það á alþjóðagjaldeyris-
markaði í þeim tilgangi einum að leið-
rétta gengisskráninguna.
En það þarf fleiri til en bara
Bandaríkin og Frakkland til þess að
samkomulag náist. Þannig hafa
stjórnvöld í Vestur- Þýskalandi ekki
talið ráðlegt að örva of mikið inn-
lendan hagvöxt umfram það sem nú
þegar hefur verið gert. Seinni hluta
janúar síðastliðin voru t.a.m. for-
vextir lækkaðir þar í landi auk svo
kallaðra Lombard vaxta um 0,5%.
Varkárni þýskra stjórnvalda endur-
speglar vel niðurstöður síðasta árs en
þá jókst peningamagn í umferð um-
fram það mark sem seðlabankinn setti
fyrir árið. Sú hætta sem slík þennsla
getur skapað, í formi verðbólgu,
veldur ráðamönnum þar í landi lang
mestum áhyggjum og er aðal ástæðan
þess að ekki hefur verið tekið betur
undir kröfu Bandaríkjamanna.
Annars er það athyglisvert að nú
eftir nærri tvö mjög róstursöm ár á
alþjóðagjaldeyrismörkuðum virðist
Ioksins sem tillögur Frakka um stjórn-
un gengis- og gjaldeyrismála almennt
séu nú farnar að fá meiri og betri
undirtektir en áður. Tillögur Frakka
hafa eimitt lengi verið þær að þörf sé á
mun ákveðnari stjórnun á alþjóða-
gjaldeyrismörkuðum. Sá fundur sem
nú er framundan hjá fjármálaráð-
herrum helstu iðnríkja mun án efa
verða afdrifaríkur því óbreytt ástand
er það sem allar þjóðirnar sem hlut
eiga að máli telja að verði að breytast.
Það sem slíkur fundur getur ekki leyst
en má þó ljóst vera að verður að
breytast er það að hallinn á fjárlögum
Bandaríkjanna getur ekki haldist
áfram eins og verið hefur. Þar er tví-
mælalaust breytinga þörf. í annan
stað þá er það einnig umhugsunarefni
hvers vegna óhagstæður viðskipta-
jöfnuður Bandaríkjanna skuli ekki
hafa lagast en hallinn á honum ætti
samkvæmt flestum hagfræðikenning-
um að hafa minnkað með lækkandi
gengi dollarans. Það sem svo hins
vegar er einnig ljóst og rætt hefur
verið um hér í Vísbendingu áður er
það að hallinn á viðskiptum Banda-
ríkjanna er að stórum hluta til ekki
bara við hinar svokölluðu vestrænu
þjóðir heldur einnig svokallaðar
„newly industrializing countries“ sem
margar hverjar hafa kosið að festa
gengisskráningu eigin mynta við
Bandaríkjdollara með þeim afleið-
ingum að sumar þeirra eru allt of lágt
skráðar á alþjóðagjaldeyrismörkuð-
um. Þessi hluti vandans verður ekki
leystur með fundi svokallaðra fimm
eða sjö helstu iðnríkja heims heldur
þarf til að koma nánari samvinna
þeirra ríkja sem hér eiga hlut að máli.
25. febrúar 1987