Vísbending - 02.03.1988, Blaðsíða 3

V1SE3END1NG
3
ísland á ekki margt annað sam-
eiginlegt með þessum löndum. Öll
nema ísrael eru þau fátæk á okkar
mælikvarða, sum bláfátæk (Ghana
og Síerra Leóne í Afríku, Bólivía
og Perú í Suður- Ameríku). Önnur
eru í milliflokki með þjóðartekjur
nálægt meðaltali heimsins alls
(Argentína og Mexíkó). Næstrík-
astir á verðbólgulistanum eru ísra-
elsmenn og eru þó ekki hálfdrætt-
ingar á við íslendinga. Aðrir mæli-
kvarðar á lífskjör, svo sem langlífi,
lestrarkunnátta og orkunotkun,
segja svipaða sögu.
Pað vekur athygli, að engin þjóð-
anna á listanum hefur búið lengi við
stöðugt stjórnarfar og engin þeirra
á sér langa lýðræðishefð, að íslend-
ingum og ísraelsmönnum einum
undanskildum. Allar hinar þjóðirn-
ar hafa þvert á móti búið við
fáræðisstjórn eða jafnvel einræði
annað veifið síðustu áratugi. Flest-
ar þeirra hafa mátt þola miklar
sviptingar í stjórnmálum.
Neikvæður hagvöxtur
Það er líka eftirtektarvert, að
þjóðartekjur á mann drógust sam-
an í öllum löndunum tíu nema ísra-
el þetta tímabil, 1980-85. Þjóðar-
tekjur á mann á íslandi minnkuðu
til dæmis um næstum 1% á ári að
meðaltali þessi ár. Meðalsamdrátt-
ur þjóðartekna á mann í löndunum
tíu var 2,2% ári, en þjóðartekjur á
mann jukust hins vegar um 0,3% á
ári í heiminum öllum að meðaltali á
sama tímabiii. Þetta er mikill
munur.
Nú er þessi samanburður að vísu
ekki óræk sönnun þess, að verð-
bólga hljóti að hafa dregið úr hag-
vexti í þessum löndum. Hagvöxtur
ræðst af mörgum þáttum, ekki að-
eins framleiðsluskilyrðum, heldur
líka veðurfari, stjórnmálaástandi
og mörgu fleira. Mikil verðbólga
getur til dæmis hamlað á móti hag-
vexti með því að draga úr sparnaði
og fjárfestingarafköstum og með
því að auka óvissu og slæva þannig
framkvæmdavilja fyrirtækjanna.
Þannig er hægt að túlka hagvaxtar-
tölurnar í töflunni á þann veg, að
þær renni stoðum undir þá skoðun,
að verðbólga dragi úr hagvexti. Úr
þessu verður þó ekki skorið nema
með vandlegri tölfræðirannsókn,
svo að óyggjandi sé. Það bíður.
Skuldasúpa
Það er ekki síður eftirtektarvert,
að allar verðbólguþjóðirnar eru
stórskuldugar við umheiminn. í
töflunni er að finna þrjú skuldug-
ustu lönd heims (Argentínu, Brasi-
líu og Mexíkó); meira en fjórðung
allra erlendra skulda þróunarlanda
má rekja til þessara þriggja landa.
Hlutfall erlendra skulda Brasilíu og
Mexíkó af landsframleiðslu þeirra
er að vísu ekki langt frá meðaltali
heimsins alls, en þá er þess að gæta,
að útflutningur þessara landa er
mjög lágt hlutfall af þjóðarfram-
leiðslu þeirra. í þessu felst, að
hlutfall erlendra skulda af útflutn-
ingstekjum Brasilíu og Mexíkó er
langt yfir heimsmeðaltali. Skulda-
hlutfall íslands var langt yfir meðal-
tali þriðjaheimsríkjanna í árslok
1985 og er það enn, en fer lækk-
andi.
Er það tilviljun ein, hversu skuldug
verðbólgulöndin eru? Varla. Verð-
bóiga eykur viðskiptahalla og er-
lendar skuldir að öðru jöfnu.
Skuldasöfnun erlendis eykur inn-
streymi fjár til lands og kyndir
þannig undir peningaþenslu og
verðbólgu. Þess vegna hafa verð-
bólga og skuldasöfnun tilhneigingu
til að magna hvor aðra.
Niðurstaða
Tvær höfuðályktanir virðist því
mega draga af reynslu verðbólgu-
landanna tíu, sem lýst er í töflunni:
* Það virðist líklegt, að verð-
bólga hafi dregið verulega úr hag-
vexti í þessum löndum undangeng-
in ár, enda dróst þjóðarframleiðsla
á mann saman 1980-85 alls staðar
nema í ísrael, þótt hún yxi í heim-
inum í heild. Þó er hugsanlegt, að
þessi munur eigi sér aðrar skýring-
ar.
* Verðbólga virðist hafa þyngt
erlenda skuldabyrði eins og vænta
mátti, bæði með því að ýta undir
skuldasöfnun og með því að draga
úr hagvexti, enda eru mörg verð-
bólgulöndin meðal hinna skuldug-
ustu í heimi.
Af þessu hvoru tveggja má ráða,
hvernig varanleg verðbólga ógnar
lífskjörum almennings, þegar frá
líður, og er þá ekkert um það sagt,
hvernig verðbólga raskar tekju- og
eignaskiptingu með ranglátum
afleiðingum.
Reynsla tíu verðbólgulanda 1980-85
Verðbólga Lífskjör Hagvöxtur Skuldir
(% á ári) ($ á mann) (% á ári) (% af VLF)
1. Bólivía 611 700 -5.2 87
2. Argentína 323 2000 -3,7 55
3. Israel 195 4300 0,3 76
4. Brasilía 149 1300 -2,1 41
5. Perú 102 700 -3,1 93
6. Mexíkó 61 2000 -0,9 44
7. Ghana 56 400 -6,1 31
8. Nígaragúa 54 1000 -0,7 141
9. Síerra Leóne 52 250 - 47
10. Island 48 9100 -0,8 51
Meðaltal 165 2200 -2,2 67
Til samanburðar: Heimsmeðaltal 13 2400 0,3 43
Heimild: The Economist, The Worid in Figures, 1987. Verðbólga er meðai-
hækkun neyziuverðiags á ári 1980-85. Lifskjör eru metin í þjóðartekjum á
mann í Bandaríkjadollurum 1985. Hagvöxtur er meðalbreyting vergrar lands-
framleiðslu á mann á ári 1980-85. Skuldir eru hlutfall erlendra langt-
ímaskulda opinberra aðila af vergri landsframleiðslu i árslok 1985. Heims-
meðaltal skuldahlutfallsins á við þróunarlönd eingöngu.