Vísbending - 20.04.1988, Blaðsíða 4

VÍSBENDING
SOVETRIKIN:__________________________
Undirbúningstíma “perestroika"
lokið og tími framkvæmda á að taka
við.
Umbótaáætlun Gorbachevs sovét-
leiðtoga er nú komin af undirbúnings-
stiginu, en áætlunin var fyrst kynnt
1985. Á árunum 1985-87 átti sam-
kvæmt áætluninni að efla aga og gæða-
eftirlit og auka svigrúm einka- og þó
sérstaklega samvinnurekstrar. Þá átti
að víkja úr embætti óhæfum og spillt-
um embættismönnum, sameina nokkur
ráðuneyti og auka frelsi fyrirtækja til
að stunda utanríkisviðskipti. Aðalum-
breytingarskeið áætlunarinnar verður
þó á næstu þremur árum. Þá eiga fyrir-
tæki að verða smám saman sjálfstæð-
ari, auka á tengsl milli rannsóknarstarf-
semi og framleiðslustarfsemi, draga á
úr skrifræði, og það sem e.t.v. mestu
máli skiptir er að endurskoða á verð-
lagningarkerfið.
Það segir sig sjálft, að þar sem svo
háttar að verðlagsráð verður að ákveða
minnst 500.000 verð, þá er oft tekinn sá
kostur að breyta sem fæstu. Enda hefur
t.d. verð á helstu matvörum verið
óbreytt í 20 ár. Afleiðingin hefur m.a.
komið fram í því, að fólk í Sovét eyðir
6 klukkustundum lengri tíma í viku í
að versla en fólk á vesturlöndum og að
undanförnu hafa biðraðirnar enn verið
að lengjast. Helsta von Gorbachevs er
sú, að aukið svigrúm samvinnufyrir-
tækja leiði til aukinnar framleiðslu og
framboðs á neysluvörum. Hann gerir
sér engu að síður ljóst að verð verður
að hækka og skv. áætluninni eiga ný
verð að taka gildi í iðnaði árið 1990 og
í landbúnaði árið 1991. Á öðrum svið-
um er gert ráð fyrir að fyrirtæki megi
semja um verð innan vissra efri og
neðri marka, og að verðhömlum verði
létt af vörum sem nóg er til af.
Gorbachev hefur sjálfur ekki farið
dult með að efnahagsástandið sé
slæmt. Hagvöxtur hefur stöðugt farið
minnkandi á þessum áratug; var nánast
enginn á tímabilinu 1981-85. Og ef
undan eru skilin áhrifin af söluaukn-
ingu á vodka og olíu, þá hefur enginn
hagvöxtur átt sér stað s.l. 20 ár. Til að
bæta gráu ofan á svart hafa utanríkis-
viðskiptin beðið hnekki af bæði lækkun
olíuverðs árið 1986 (olía er 65% alls
útflutnings til vesturlanda) og af
gengislækkun bandaríkjadollars, en
yfirleytt er olían seld fyrir dollara.
Hafa erlendar skuldir aukist talsvert og
gengið hefur verið á gullforða.
Til að liðka um fyrir utanríkisvið-
skiptum hefur Gorbachev nú veitt fleiri
ERLEND
FRETOBROT
aðilum rétt til að stunda þau. Áður var
það aðallega utanríkisráðuneytið sem
sá um viðskiptin, en nú hafa 20 ráðu-
neyti leyfi og 70 stór fyrirtæki. Og til að
stuðla að frekari útflutningi leyfist
fyrirtækjunum að halda eftir allt að
helmingi þess gjaldeyris sem þau afla
og nota hann til að flytja inn vörur.
Hins vegar er þetta allt eftir sem áður
undir nánu eftirliti utanríkisráðuneytis-
ins.
SVIÞJOD:______________________________
Stór útflutningsíyrirtæki færa út
kvíarnar______________________________
Á undanförnum mánuðum hafa
mörg af stærstu sænsku fyrirtækjunum
keypt hlut í eða tekið yfir erlend fyrir-
tæki. Volvo hefur t.d. yfirtekið hluta af
Leyland fyrirtækinu breska og verður
nú stærsti framleiðandi strætisvagna í
Evrópu. Euroc, sem er byggingarfyrir-
tæki, keypti nýlega ásamt norsku fyrir-
tæki annan stærsta sementsframleið-
anda í Bretlandi, Castle Cement. Og
stærsta tryggingarfyrirtæki Svíþjóðar
sameinaðist finnsku tryggingarfyrirtæki
í janúar og hyggst kaupa 50% hluta-
fjárins í Vesta, sem er annað stærsta
tryggingarfyrirtæki í Noregi. Enn er
óvíst hvort af því getur orðið, þar sem
norska stjórnin gæti komið í veg fyrir
kaupin.
Þetta eru aðeins fáein dæmi af mörg-
um um að sænsk fyrirtæki sjá sér hag í
því að verða stærri og ná fótfestu í Evr-
ópu. Án efa er stærsta skýringin á
þessu sú, að Svíar sjá fram á harðnandi
samkeppni frá EB áður en langt um
líður, og með þessu telja þau sig vera
að styrkja samkeppnisstöðu sína. Svo
er á hitt að líta að undanfarnir mánuð-
ir, þ.e. eftir verðfall hlutabréfa í okt-
óber s.I., hafa verið hagstæðir fjár-
sterkum aðilum til yfirtöku. Og ekki
þurfa sænsk stórfyrirtæki að kvarta
undan slæmum fjárhag. Eftir tvær
gengisfellingar á árunum 1981 og 1982
hafa 16 stærstu fyrirtækin aukið ágóða
sinn um 250%, sem skýrir þá ef til vill
að sænsk fyrirtæki hafa frá því í sept-
ember eytt sem svarar til 8 milljarða
dollara til kaupa á hlutabréfum í er-
lendum fyrirtækjum.
EB:_________________________________
Ný könnun bendir til
framleiðsluaukniMar og aukinna
atvinnutækifæra í'kjölfar boðaðs
sameiginlegs markaðs________________
Nú eru ljósar niðurstöður mjög
umfangsmikillar skýrslu Efnahags-
bandalagsins um áhrif afnáms við-
skiptahamla árið 1992. Fram kemur,
að framleiðsla bandalagsþjóðanna
muni aukast um a.m.k. 200 milljarða
ecu, eða um 250 milljarða bandaríkja-
dollara, og að störfum muni fjölga um
1.8 milljónir. En eins og kunnugt er
áformar EB að losa endanlega um
hömlur á viðskiptum með vörur, þjón-
ustu, fjármagn og vinnuafl á milli
aðildarþjóðanna árið 1992.
Nánar tiltekið á landsframleiðsla að
aukast um 4.5% á fimm til sex árum
eftir 1992 og á sama tímabili á verðlag
að lækka um 6% vegna aukinnar sam-
keppni. Það fylgir svo sögunni, að ef
aðildarlöndin taka upp samhæfða hag-
stjórnarstefnu muni landsframleiðsla
aukast um 7% á tímabilinu og störfum
fjölga um 5 milljónir þegar á heildina
er litið.
Niðurstöðurnar ganga út frá því að
samningsatriðin um sameiginlegan
markað gangi upp á tilsettum tíma,
þ.e. í lok ársins 1992 í síðasta lagi. Allt
í allt eru þetta um 300 atriði og hingað
til hafa aðeins 69 þeirra náð fram að
ganga. Ef svo fer sem horfir er ólíklegt
að öll samningsatriðin öðlist gildi í lok
1992, þótt hugmyndin um sameiginleg-
an markað verði í meginatriðum að
veruleika.
Ritstj. og ábm.: Finnur Geirsson.
Útg.: Kaupþing hf. Húsi Verslunarinnar,
Kringlunni7.103 Reykjavik. Sími 68 69 88.
Umbrot oa útlitshönnun: Kristján Svansson.
Prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Öll réttindi áskilin. Rit þetta má ekki afrita með
neinum hætti svo sem meö Ijósritun eöa á
annan hátt aö hluta eöa í heild sinni án leyfis
útgefanda.