Vísbending - 15.06.1988, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
meðlimir í EFTA, sem þýddi að þeir
höfðu vanist tollfrjálsum viðskiptum
með iðnaðarvörur. En frá árinu 1985
hafa viðskipti við ríki EB tvöfaldast og
erlendar fjárfestingar einnig á jafn-
löngum tíma.
Á sínum tíma sömdu Portúgalar líka
um nokkuð ríflegan aðlögunartíma.
Þannig sömdu þeir t.d.um að afnema
tolla á iðnvarningi frá öðrum EB lönd-
um á sjö árum. Meiningin er einnig að
minnka smám saman tolla á iðnvarn-
ingi frá öðrum löndum en EB og
EFTA, úr 16% að meðaltali árið 1985 í
5% árið 1993. Reglan um sjö ára að-
lögunartíma gildir einnig gagnvart fjár-
magni, en beinar erlendar fjárfestingar
eiga að vera fullkomlega frjálsar aðild-
arlöndum EB innan fjögurra ára. Um
landbúnaðarvörur gildir síðan tíu ára
aðlögunartími að reglum Evrópu-
bandalagsins og það sama gildir um
sjávarafurðir. Fyrstu fimm árin eru
Portúgalar einnig undanþegnir þeirri
kvöð að afhenda Brussel þau aðflutn-
ingsgjöld sem lögð eru á lönd utan EB,
og njóta þar fyrir utan ýmissa styrkja til
að endurskipuleggja landbúnað eins og
áður sagði.
Breytingar á fjármagnsmarkaði
Eins og víða annars staðar hafa rót-
tækustu breytingarnar átt sér stað á
fjármagnsmarkaðinum. Fyrir fjórum
árum síðan hófst ríkisstjórnin handa
um að auka frjálsræði á fjármagns-
markaði, sem hefur leitt af sér ýmsar
merkar nýjungar. Erlendum bönkum
hefur t.d. verið leyft að starfa og einnig
sex einkabönkum, sem bætast þá við
níu ríkisbanka. Þá hafa bankarnir tekið
upp gjaldeyrisviðskipti sín á milli og
komið á framvirkum markaði í því
sambandi. Frelsi í vaxtamálum hefur
verið aukið, komið hefur verið á mark-
aði með ríkisvíxla og síðast en ekki síst
hefur lífi verið blásið í hlutabréfamark-
aðinn. í fyrra tvöfaldaðist fjöldi þeirra
fyrirtækja sem eru skráð á hlutafjár-
markaðinum og verðmæti viðskipt-
anna fjórfaldaðist á sama tíma.
Hin aukna samkeppni á sviði banka-
viðskipta hefur haft verulega jákvæð á-
hrif. Þjónustan hefur tekið örum
stakkaskiptum til hins betra og kostn-
aður við bankaþjónustu hefur lækkað.
Á meðal erlendu bankanna eru t.d.
Citibank og Chase Manhattan og hafa
þeir gegnt veigamiklu hlutverki í þessu
sambandi. Það hafa einkabankarnir
raunar líka gert og jafnvel gömlu ríkis-
bankarnir þykja hafa brugðist vel við
hinni auknu samkeppni. Þar er þó við
ramman reip að draga vegna þess að
allar meiri háttar ákvarðanir eru tekn-
ar í fjármálaráðuneytinu, en það gerir
aðlögun að breyttum aðstæðum svifa-
seina. Við þetta bætist að launakjör
eru lakari í ríkisbönkunum en í einka-
geiranum og nokkuð hefur verið um
það að hæft starfsfólk laðist fremur að
einkageiranum. Einföld lausn við þess-
um vanda er auðvitað að selja ríkis-
bankana og hugmyndin er einmitt sú
að selja a.m.k. þá fjóra stærstu.
Ein af þeim breytingum sem átt hafa
sér stað á fjármagnsmarkaði er hvernig
staðið er að fjármögnun ríkissj óðshall-
ans. Ríkissjóður hefur nefnilega í vax-
andi mæli leitað beint á almennan lána-
markað til að afla fjár og t.d. boðið upp
á ríkisvíxla í því sambandi. Þetta hefur
síðan boðið upp á nýja og betri mögu-
leika við stjórnun peningamála. Hætt-
an er auðvitað sú að ríkið ryðji burt
möguleikum einkaaðila á fjármagns-
markaðinum. Um það eru samt deildar
meiningar vegna þess, að í það minnsta
stærstu fyrirtækin hafa getað leitað á
erlenda fjármagnsmarkaði. Og þar að
auki hafa boðist nýir fjármögnunar-
möguleikar með ört vaxandi hlutafjár-
markaði.
Viðskiptajöfnuöur
Hlutfall af LFR
%
‘Spá
Fyrír aðeins þremur árum síðan voru
einungis 50 fyrirtæki skráð á hluta-
bréfamörkuðum í Portúgal. í lok síð-
asta árs voru fyrirtækin orðin þrisvar
sinnum fleiri, jafnvel þótt enn séu í
gildi nokkuð strangar reglur um að-
gang að mörkuðunum. Kom aukningin
í kjölfar skattabreytinga sem ætlað var
að örva kaup á hlutabréfum, og það
hafði líka sitt að segja að bankar ráku
áróður fyrir hlutafjáraukningu og ný
fjárfestingarfyrirtæki komu til sögunn-
ar sem keyptu mikið af hlutabréfum.
Halli á opinberum búskap
Hlutfall af LFR
Halli á opinbenjm búskap-hlutfall
% af landsframleiöslu
1982 83 84 85 86 87*
‘Spá
Ljóst er að ríkisstjórninni er mikið í
mun að efla hlutafjármarkaðinn og
hefur í því skyni m.a. breytt skattaregl-
um á þann veg að draga úr mismunun á
milli sparnaðarforma. Það skiptir ekki
síst máli í þessu sambandi að litið er á
eflingu hlutafjármarkaðarins sem for-
sendu fyrir sölu ríkisfyrirtækja. Þannig
skapast einmitt leið fyrir ríkisstjórnina
að grynnka á skuldum ríkissjóðs.
Almenn samstaða um skipulags-
breytingar____________________________
Það er ekki langt síðan einræðisherr-
unum var steypt úr stóli í Portúgal og
við tóku lýðræðiskjörnar ríkisstjórnir.
Til að byrja með gekk á ýmsu; það
voru ör skipti á ríkisstjórnum, ríkisút-
gjöld uxu hratt og sömuleiðis laun og
félagslegir styrkir. Þessu fylgdi síðan
vaxandi verðbólga, halli á ríkissjóði og
stöðugt versnandi viðskiptajöfnuður.
Þegar ríkisstjórn Sósíalistaflokksins
reyndi síðan að draga saman seglin árið
1983 í samráði við Alþjóða gjaldeyris-
sjóðinn var þeim launað í kosningum
árið 1985 og féllu úr stjórn. Við stjórn-
artaumum tók þá Anibal Avaco Silva,
formaður Sósíaldemokrataflokksins,
og situr enn við völd.
Það er undir forystu Silva sem hinar
2