Vísbending - 06.07.1988, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
ar Frakklands, Sviss, Belgíu, Austur-
ríkis, Spánar og Englands tvo milljarða
dollara í fyrri hluta síðustu viku.
Einhvers konar samkomulag virðist
greinilega ríkja á meðal helstu iðnríkj-
anna um að halda gengi dollarans á
vissu bili, en ekki er vitað nákvæmlega
hvar. Svo virðist sem að allt hafi verið
sett í gang þegar ljóst var að dollarinn
var kominn yfir 1,82 þýsk mörk, og er
nú látið að því liggja að þetta sé einmitt
það gengi sem seðlabankarnir geta lát-
ið sér lynda um þessar mundir. Sam-
staða iðnríkjanna er þó ekki meiri en
svo, að t.d. seðlabanki Japans hefur al-
gjörlega staðið utan við aðgerðir hinna
seðlabankanna, og virðist svo sem að
Japanir hafi lítið á móti heldur hærra
gengi dollars. Vestur þýski seðlabank-
inn hefur hins vegar verið ákveðnastur
í því að stemma stigu við hækkuninni
og undirstrikaði það á fimmtudaginn
var með því að hækka vexti hjá sér úr
2,5% í 3%.
Ástæðan fyrir því að seðlabankarnir
sjá tilefni til þess að grípa inn í gang
mála er væntanlega sú, að þeir telja
þetta lágt gengi vera nauðsynlegt til að
leiðrétta viðskiptahalla Bandaríkj-
anna. Ef gengið hækkaði núna væri
viðbúið að það þyrfti að lækka aftur,
og svo miklar gengissveiflur væru afar
óhagstæðar heimsviðskiptunum.
Hvað með framtíöina?
Dollarinn var búinn að vera tiltölu-
lega stöðugur allt frá áramótum, þegar
hann var skráður á 127 yen, og ýmsir
voru farnir að láta sér detta í hug að
hann hefði náð lágmarki. Þeir hinir
sömu trúðu því, að með batnandi við-
skiptajöfnuði færi hann svo smám sam-
an að sækja í sig veðrið. En þetta er að-
eins einn hópur sérfræðinga. Annar
hópur heldur því fram að dollarinn sé
allt of lítils metinn og sá þriðji trúir að
gengi dollarans eigi eftir að lækka tals-
vert meira áður en tilætluðum árangri
verði náð.
Þessi þriðji hópur samanstendur
m.a. af hagfræðikennurum í M.I.T. og
Harvard og halda þeir því fram að
stöðugleiki dollars á þessu ári sé ein-
ungis frestun á því óhjákvæmilega.
Stöðugleika sé einungis haldið uppi
með aukinni skuldasöfnun og uppsöfn-
un ýmissa annarra vandamála. Það sé
viðskiptajöfnuður sem skipti máli,
ekki vöruskiptajöfnuður, og ýmislegt
bendi til að hann fari ekki minnkandi
að óbreyttu gengi. Að mati þessara
manna verður dollarinn að lækka nið-
ur í a.m.k. 100 yen eða þaðan af
minna, og það mjög fljótt. Einn tals-
maður þessarar skoðunar, Rudiger
Dornbusch, hefur sagt í þessu sam-
bandi, að ef japönum gæfist kostur á
því að aðlagast 100 yena gengi dollars á
tveimur árum, þá væri það ekkert mál
fyrir þá. Ef takast ætti að slá á við-
skiptahallann yrði dollarinn þess vegna
að lækka tiltölulega snögglega.
Tímaritið “Economist" hefur tekið
undir ofangreind sjónarmið og bætir
því við, að til þess að viðskiptahallinn
þurrkist út þurfi sparnaður að aukast
um það sem því nemi. Ekkert bendi
hins vegar til þess, að sparnaður aukist
á næstunni um það sem til þarf til að
þurrka út halla upp á 3% af landsfram-
leiðslu. Blaðið bendir ennfremur á að
vaxtamunurinn muni líklega minnka
þar sem hækkun dollarans geri öðrum
iðnríkjum fært að hækka vexti til að
forðast verðbólgu. Þetta hafi bæði
Bretar og V.Þjóðverjar gert nýlega og
þess sama megi vænta af Japönum.
Þeir sem halda því fram að dollarinn
sé nú of lágt skráður segja á hinn bóg-
inn að það sem skipti máli sé saman-
burður á því hvað fæst fyrir hina mis-
munandi gjaldmiðla. Ef tiltekin vara
kostar einn dollar í Bandaríkjunum og
185 yen í Japan þá ætti gengið að vera
einmitt þetta. Það er niðurstaða þess-
ara manna, að gengi dollars eigi undir
núverandi kringumstæðum að vera svo
hátt sem þetta, eða 185 yen og 2,1
mörk, því þá væri kaupmáttarjöfnuði
náð.
En það er markaðurinn sem ræður
og sagan sýnir að hann er dyntóttari en
svo að hægt sé að treysta í blindni á of-
angreindar kenningar.
HAGFRÆÐI,
STJÓRNMÁL
0G HAGS-
MUNIR
Dr. PorvaldiirGvlfason
Lögmál efnahagslífsins eru frá-
brugðin lögmálum náttúrunnar að því
leyti meðal annars, að efnahagsmál eru
sífellt í brer.nipunkti stjórnmálabarátt-
unnar. Stjórnmálamenn þrátta ekki
um þyngdarlögmálið, ekki aðeins af
því að það er óvefengjanlegt, heldur
líka vegna þess að þetta lögmál ógnar
ekki hagsmunum eins eða neins, ekki
lengur að minnsta kosti. Ýmis lögmál
efnahagslífsins eru hins vegar sífellt
bitbein stjórnmálamanna vegna þess,
að þau varða hagsmuni fólks og fyrir-
tækja.
Þessi sérstaða hagfræði meðal vís-
2