Vísbending - 29.02.1992, Blaðsíða 1

ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
29.
febrúar
1992
9. tbl. 10. árg.
Vandi í
sjávar-
útvegi
Fyrirtæki, sem eiga um 60%
heildareigna í sjávarútvegi, eiga nú í
slíkum erfiðleikum að lenging lánslíma
nægir ekki til þess að bjarga þeim,
samkvæmt lauslegu mati Þjóðhags-
stofnunar. Tap á botnfiskveiðum og
vinnslu er nú um 4% tekna, en í
september var um 1% hagnaður af
rekstrinum og árið 1990 var 2,5%
hagnaður. Sjávarúlvegsráðherra
greindi frá þessum niðurstöðum á
alþingi fyrirskömmu. Þarreifaði hann
einnig skýrslu Hagfræðistofnunar
Háskólans um úlgerð. Þarkom fram að
miðað við 8% ávöxtunarkröfu og að
skip endist í 20 ár sé tap útgerðar líklega
50-60 milljarðar króna undanfarinn
áratug, eða svipað þjóðarauðsmati
fiskiskipailotans 1990.
Botnfiskveiðar og -vinnsla
Afkoma % af tekjum
Rekstraryfirlit 1990og
rekstraráætlunm.v. rekstrarskilyrði í
janúar 1992.
Janúar
1990 1992
'eiöar og vinnsla 2,5 -4
Vciðar 3 2
Bátar -0,5 -1,5
Togarar 3,5 2
Frystiskip 10 11,5
Fiskvinnsla / -<S
Frysting 3 -8
Söltun -3,5 -8,5
Hcimikl: ÞjóÖhagsstofnun
Misjöfn afkoma greina
Sem fyrr segir telur Þjóðhags-
slofnun að halli botnfiskveiða og
vinnslu sé nú um 4% tekna. Eins og
séstítöflunnierafkomamjögmisjöfn
eftir greinum. Hagnaður er af
veiðum, langmestur þó af frysti-
togurum. Afkoma útgerðar hefur
reyndarlítið versnaðfrá 1990. Hins
vegar gengur vinnsla mun verr en
áður. Bæði útgerð og vinnsla bíða
tjón af því að afli er minni en áður,
en á hinn bóginn hefur fiskverð
stórhækkað, um nálægt 30% frá
1990, og tekjur þannig færst frá
vinnslu til útgerðar.
Kröfur um
gengislækkun
Skipting botnfiskafla eftir
verkunaraðferð, %
83 84 85 86 87 88 89 90 91
Mun minna var flutl úl al' ferskum fiski í fyrra en
árin á undan, en lllutur landfrystingai' jókst.
Sjófrysling vex jafnt og þétt.
í framhaldi af þeim upplýsingum
sem fram komu hjá sjávarútvegs-
ráðherra sagði formaður samtaka
útvegsmanna að annað hvort yrðu laun
að lækka eða lífskjör almennings að
versna með öðrum hætti ef tryggja ætti
viðunandi rekstrarstöðu sjávarútvegs.
Með seinni kostinum hefurformaðurinn
sennilega annað hvort í huga gengis-
lækkun eða þær tillögur Vinnu-
veitendasambandsins að sköttum verði
létt af atvinnulífi og tekjuskattur
almennings hækkaður í staðinn. Hann
vill færa rekstur sjávarútvegs ífyrra horf
með því að lækka raungengi krónunnar
(framleiðslukostnað á Islandi miðað
við kostnað í öðrum löndum), þannig
að laun eða gengi lækki eða skattar
færisttil. Enhvers vegna versnaði hagur
sjávarútvegs? Ástæðan er alls ekki sú
að kostnaður á Islandi hafi hækkað
meira en verð afurða á erlendum
mörkuðum. Verðið hefur raunar
hækkað miklu meira undanfarin ár en
laun hér á landi. Ástæða þess að
sjávarútvegi vegnar verr en áður er að
afli er minni en áður. Togarar og
frystihús eru því verr nýtt. Ur þessu
verðurvarlabættmeðskynsamlegumóti
nema með því að leggja togurum og
fækka frystihúsum í rekstri.
Heimild: Fiskifélag íslands, 1991: jan.-sept. y
Halli á sjávarútvegi ekki
endilega þjóðarvandamál
Lengi vel var gengi krónunnar
ákvcðið með það að markmiði að
afkoma sjávarútvegs yrði sem næst núlli.
Fyrirtæki í sjávarútvegi þurftu ekki að
hafamiklaráhyggjuraf kauphækkunum
og lílil ástæða var til að safna í sjóði til
að jafna sveiflur, því að afkoman var
nánast tryggð frá degi til dags. Þetta
öryggi sjávarútvegsfyrirtækja þýddi
öryggis-leysi fyrir aðra. Launþegar
máttu þola miklar sveiflur í kaupmætti
og ytri skil-yrði annarra atvinnugreina
voru mjög sveiflukennd. Fyrir kom að
góðæri í sjávarútvegi yrði hcilum
iðngreinum að aldurtila. Meðaltals-
aðferðin ýtti líka undir offjárfestingu í
sjávarútvegi. Ráðist var gegn halla í
greininni með því að lækka gengi eða
styrkja einstök fyrirtæki í stað þess að
láta verst settu fyrirtækin fara á höfuðið.
Minna má á að matvöruverslanir voru
að meðaltali reknar með halla eflir að
stórmarkaðir komu til sögunnar.
Stjórnvöld rcyndu þó ekki að bæta
afkomuna, heldur leystist vandinn af
sjálfum sér. Þær búðir sem ekki gátu
boðið nógu ódýrar vörur lögðu upp
laupana. Verslunum fækkaði og
Sjávarútvegur
* Launakerfi
* Vextir hér og erlendis