Vísbending - 08.10.1992, Side 3

Hvaða vald
og hvaða
vinna?
Ari Skúlason
Margirteljaaðfræðimenntakioflítinn
þátt í umræðum um efnahagsmál hér á
landi, sú umræða sé of einokuð af
stjórnmálamönnum og embætlis-
mönnum. Þá heyrist einnig oft að
hagsmunaaðilar á vinnumarkaði skipti
sér of mikið af þessum málum.
Fræðimenn sjá oft hluti í öðru ljósi en
þeir sem eru að fást við þá í daglega
lífinu og því ætti þátttaka þeirra að öllu
jöfnu að dýpka umræðuna og gera hana
frjórri. En fræðimenn standa auðvitað
frammi fyrir því að gerðar eru mun meiri
kröfur til skrifa þeirra en margra annarra
sem fjalla um sömu mál.
Tvö vinsæl viðfangsefni
Töluverður hluti efnahagsumræðu á
íslandi fer fram á síðum Vísbendingar.
Þar eiga fræðimenn stóran hlut að máli.
Mér finnst þó að þeir hafi haft dálítið
aðrar áherslur í skrifum sínum um
vinnumarkaðsmál í þetta tímarit en uppi
hafa verið í þessum málum. Slíkt þarf
auðvitað ekki að vera slæmt, þvert á
móti, allar nýjar hugmyndir og áherslur
eru til bóta. En mér finnst stundum gæta
misskilnings í þessum skrifum og finnst
þau stundum ekki vænleg til þess að
bæta umfjöllun um þessi mál. Eg vil hér
fjalla lítillega um skrif Þorvalds
Gylfasonar prófessors um verkalýðs-
hreyfinguna og landbúnaðarmál.
Skipulag
verkalýðshreyfingarinnar
I grein í 38. tbl. þessa tímarits fjallar
Þorvaldur um skipulag verkaíýðs-
hreyfingarinnar og vald forystu-
sveitarinnar. Það hefur hann gert áður,
t.d. í líkri grein í 24. tbl. Vísbendingar
1991.1 stuttu máli heldur Þorvaldur því
fram að skipulag íslensku verkalýðs-
hreyfingarinnar standi eðlilegri efna-
hagsþróun á Islandi fyrir þrifum. Tiltölu-
legafáireinstaklingarhafilaunaþróunina
í landinu raunverulega í hendi sér og eigi
auðvelt með að hleypa efnahagslífi
landsins í bál og brand. Þorvaldur telur
að í stað þessa kerfis eigi að færa launa-
ákvarðanimar inn í einstök fyrirtæki,
fyrirtækjasamningarséu mun betri lausn
því að þannig standi viðsemjendur standi
hverju sinni í sem nánustum tengslum
við þann atvinnurekstur sem er
uppspretta framleiðslunnar.
Nú munu forystumenn og almennir
félagsmenn stéttarfélaga væntanlega
vera þeir fyrstu til þess að viðurkenna að
skipulag hreyfingarinnar gæti verið
betra, enda eru þessi mál í sífelldri
umræðu. Ég tel hins vegar að fáir sem til
þekkj a geti tekið undir það með Þorvaldi
að það sem fari úrskeiðis sé þessu
skipulagi að kenna. Ég held líka að nær
allir forystumenn launafólks geti tekið
undir skoðun Þorvalds um að
miðstýringin í launamynduninni sé allt
of mikil, enda hafa verið gerðar margar
tilraunir til þess að brjóta hana niður.
Margir telja að miðstýrð launamyndun
hafi gefist vel í upphafi núverandi baráttu
við verðbólguna, en nú sé kominn tími
til aðbreytaþartil. Þar erþóviðramman
reip að draga þar sem er framkvæmda-
stjóm VSI, sem í raun situr á öllum
launaákvörðunum á almenna vinnu-
markaðnum, eins og nýleg reynsla af
samningum málmiðnaðarmanna er gott
dæmi um. Ég tel að ef deila eigi á
einhvemfyrirmiðstýringartilhneigingar
væri nær að beina orðunum til samtaka
atvinnurekenda en verkalýðs-
hreyfingarinnar.
Ég tel ekki að fyrirtækjasamningar
hefðu leitt til núverandi stöðugleika
miðað við þær aðstæður sem ríkt hafa
hér á landi á síðustu árum. Annað mál er
að slíkir samningar geta verið hentugir,
sem liður í heildarlausn á vinnumarkaði
t.d. í tengslum við einhvers konar
rammasamninga innan einstakra
starfsgreina. Það má ekki gleyma því að
launaþátturinn er ekki nema lítill hluti
kjarasamninga og hentugt getur verið að
um ýmsa þætti þeirra sé samið fyrir
stærri einingar. Mérfinnst að sú skoðun
Þorvalds að verkalýðshreyfingin hallist
að miðstýringu og sé á móti vald-
dreifingu eigi alls ekki við.
Ég á erfitt með að skilja hvers vegna
Þorvaldur velur að agnúast út í
verkalýðsforystuna, t.d. með því að telja
að forystusveit hennar hafi á síðustu
árum „beitt afli sínu til að knýja
hlutfallslaun annarra stétta niður á við“
eins og hann segir í grein sinni. Þá lýsir
það ekki mikilli trú hans á stjómvöldum
ef hann telur að nokkrir verkalýðs-
foringjar og bandamenn þeirra í hópi
vinnuveitenda geti stjórnað
ríkisstjóminni. Ég tel að Þorvaldur sé í
þessum skrifum sínum kominn full langt
frá sjónarhóli fræðimannsins.
Innflutningur
landbúnaðarafurða
í báðum þeim greinum sem ég vitnaði
til kernur fram sú skoðun Þorvalds að
verkalýðshreyfingin hafi brugðist að því
leyti að hún hafi ekki tekið undir
ÍSBENDING
„sjónarmið þeirra, sem hafa hvatt til
þess, að matarkostnaður heimilanna
verði knúinn niður á við með auknu
innflutningsfrelsi á búvörumarkaði“.
Um þetta er ýmislegt að segja. Hverjir
skyldu t.d. þessir „þeir“ vera sem taka á
undir með? Það er frekar óskilgreindur
hópur en þó er ljóst að þar er ekki um
meirihluta þjóðarinnar að ræða. Það hafa
skoðanakannanir sýnt.
í þessu sambandi má hins vegar benda
á að eftir að verkalýðssamtökin hófu að
nýju þátttöku í stefnumörkun í
landbúnaði og verðákvörðunum fyrir
landbúnaðarafurðir hefur náðst mun
betri árangur í þessum málum en áður
hefur þekkst. Verð á landbúnaðar-
afurðum hefur t.d. nær ekkert hækkað á
undanfömum tveimur árum. Ein ástæða
þess er sú að í því starfi hefur ekki verið
leitað að neinum patentlausnum. Það
liggur fyrir að innflutningshöft minnka
verulega á næstu ámm, þannig að greinin
mun standa frammi fyrir stóraukinni
samkeppni. Starf að þessum málum
hefur því einkum beinst í þá átt að gera
íslenskan landbúnað samkeppnishæfan
gagnvart innfluttum afurðum. Þótt
einhverjir „þeir“ úti í samfélaginu telji
það kannski ekki réttu leiðina eru margir
á því að leiðin sé rétt. Mér finnst margt
benda til þess að Þorvaldur hafi ekki
kynnt sér mjög vel þær tillögur til
umbreytinga í landbúnaði sem unnið
hefur verið með að undanfömu. Þar
hafa verkalýðssamtökin átt stóran hlut
að máli.
Þörf fyrir frjóa umræðu
Mín skoðun er sú að umræða um
kjara- og vinnumarkaðsmál hér á landi
þurfi nauðsynlega að komast upp úr því
fari sem hún hefur verið í mörg
undanfarin ár. Von margra er sú að thni
verðbólgu og óraunhæfra kauphækkana
sé liðinn. Til þess að ná árangri vom
menn sammála um það í upphafi að
mikla miðstýringu þyrfti til. Tilraunin
tókst og markmiðin náðust.
Nú finnst mörgum að tími
miðstýringarinnar sé liðinn og að við
eigum að geta fótað okkur í hinu nýja
efnahagsumhverfi, t.d. með því að dreifa
launamynduninni til einstakra
atvinnugreina, stéttarfélaga, starfshópa
eða jafnvel starfsmanna einstakra
fyrirtækja. Um þetta þarf frjóa og
skynsamlega umræðu. Hér á landi er nú
einhver minnsta verðbólga í Evrópu og
við eigum að getahagað okkur í samræmi
við það. Ég vildi því frekar að fræðimenn
skrifuðu um möguleika framtíðarinnar í
slað þess að eyða tíma sínum í nöldur út
í verkalýðshreyfingunaog fortíðina sem
að töluverðu leyti er byggt á misskilningi.
Höfundur er hagfrœðingur
Alþýðusambands Islands n
3