Vísbending


Vísbending - 23.02.1995, Qupperneq 2

Vísbending - 23.02.1995, Qupperneq 2
Launaskrið og launa- misrétti kynja: Tölfræðileg blekking? Helgi Tómasson s Asíðasta áratug var mikið rætt, bæði hérlendis og erlendis, um launaskrið. í Svíþjóð var til dæmis talað um það eins og náttúrulögmál að hækkun meðallauna væri tvöföld umsamin grunnkaupshækkun, þ.e. að þegar samið var t.d. um 3,5% almenna launahækkun væri hækkunin í reynd um 7%. Nýlega hefur finnskur hagfræðingur framkvæmt tölfræðilega athugun á launaskriði í Finnlandi á tímabilinu 1980-1992. Launahækkanir voru samkvæmt aðferðarfræði hagfræðings- ins sundurliðaðar með tölfræðilegu líkani í almennar hækkanir, „strúktúr- brey tingar“ og launaskrið. Með strúktúr- breytingum er átt við breytingar á atvinnuháttum og breytta samsetningu vinnumarkaðarins, s.s. hækkandi hlut- fall menntafólks, breytta aldurssam- setningu á vinnumarkaðinum o.þ.h. Niðurstöður úr þessari rannsókn voru m.a. þær að stóran hluta af launahækk- unum mætti rekja til strúktúrbreytinga; óarðbærar láglaunagreinar höfðu verið lagðar niður, ungt ómenntað fólk átti ekki greiða leið inn á vinnumarkaðinn, eldri verkamenn fóru út af vinnumark- aðinum og í staðinn komu sérhæfðir einstaklingar í hátæknistörf. Jafnframt kom í ljós að launaskrið er oft neikvætt, þ.e. verið var að draga hlunnindi til baka. Simpson-áhrif Nýlega var rætt um það að hjá opin- berum starfsmönnum hefði orðið um 3% launaskrið á þremur árum umfram hinn almenna markað. Með tilliti til ofan- greindrar athugunar er vel hugsanlegt að hjá hinu opinbera hafi átt sér stað strúktúrbreytingar sem m.a. mætti rekja til breyttrar samsetningar á vinnu- markaði, ráðningarstopps á ungt fólk ISBENDING Dæmi um launamun karla og kvenna eftir starfi, aldri og tign þar sem launakerfið var upphaflega látið vera hagstæðara konum Alls Tign 0 Tign 1 Aldur 0 Aldur 1 Starf 0 Starf 1 0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000 140.000 160.000 Laun íkrónum □ k onur U2 Karlar o.s.frv. Einnig getur verið að átt hafi sér stað neikvætt launaskrið á almenna markaðinum. Ef ekki er tekið tillit til mikilvægra skýristærða eins og strúktúrbreytinga þegar meðaltalslaunahækkanir eru skoðaðar, eins og gert hefur verið að undanförnu, getur það leitt til villandi ályktana. Þessi tegund villu er vel þekkt og er t.d. kölluð Simpson-mótsögn (Dobson, 1992). Þessi tölfræðilega blekking kemur víða fyrir í ýmsum myndum. Sem dæmi má nefna að ef athugað væri samband reykinga og lungnakrabbameins án tillits til aldurs (óaldursleiðrétt) gæti virst sem reyk- ingar séu hættulegri körlum en konum. Það er vegna þess að þeir sem nú eru að fá krabbamein er fólk sem er komið á miðjan aldur og af kynslóð þegar ekki tíðkaðist að konur reyktu í sama mæli og karlar. Reykjandi konur nútímans eru (miðað við karla) ungar og enn að byggja upp sitt krabbamein. Dæmi um tölfræðilega blekkingu Til að skýra þessa tölfræðilegu blekk- ingu frekar hefur ofanritaður búið til dæmi um laun karla og kvenna. Gert er ráð fyrir að til staðar séu 24 mælingar á 12 körlum og 12 konum. I ímynduðu launakerfi eru tvö störf, tveir aldurs- flokkar og viðkomandi eru annaðhvort undirmenn eða yfirmenn. Breyturnar eru því laun, kyn, aldur og lign. Launin ákvarðast skv. eftirfarandi samböndum (tölur eru í þúsundum króna); (1) Laun kvenna=50+(20-starf) +(40-aldur)+(50-tign) +(10-starf-aldur) (2) Laun karla= 50+(20-starf) +(40-aldur)+(50-tign) +(10-starf-aldur)-5 Eins og sést eru laun karla og kvenna ákvörðuð með sama hætti í þessu dæmi nema að því leyti að frá launum karla eru dregnar 5 þúsund krónur. Enn fremur sést að um 20 þúsund króna launamunur er á störfum, um 50 þúsund króna munur eftir því hvort um yfirmann eða undir- mann er að ræða og 40 þúsundir skilja að mismunandi aldursílokka (hér má túlka aldur sem lífaldur eða starfsaldur5 eða blöndu af þessu tvennu). í meðfylgjandi töflu eru hin ímynduðu gögn sýnd. Við gerð þessa dæmis var haft í huga hvernig úrtak Kjara- rannsóknarnefndar á skrifstol'ufólki var samansett fyrir nokkrum árum, en þá voru um helm- ingur skrifstofu- karla yfir 45 ára aldri, helmingur skrifstofukvenna var undir 35 ára, þriðji hver skrif- stofukarl var skráð- ur í yfirmannsstöðu og innan við 10% kvenna voru skráð- ar sem yfirmenn. Að Imyndað dæmi um laun tólf karla og kvenna þar sem launakerfiö býður upp á tvö störf, tvo aldurshópa og tvær stöður (laun í þ.kr.) Karlar Konur starf: aldur: tign: laun: starf: aldur: tign: laun: 1 1 1 1 165 0 0 0 50 2 1 1 1 165 0 0 0 50 3 1 1 1 165 0 0 0 50 4 1 1 0 115 0 0 0 50 5 0 1 0 85 0 1 0 90 6 0 1 0 85 0 1 0 90 7 0 1 0 85 0 0 0 50 8 1 0 1 115 0 0 0 50 9 I 0 0 65 0 1 0 90 10 1 0 0 65 1 1 0 120 11 0 1 0 85 1 0 1 120 12 0 0 0 45 1 0 0 70 2

x

Vísbending

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísbending
https://timarit.is/publication/281

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.