Vísbending - 15.01.1999, Blaðsíða 3

ISBENDING
Erlendir bankar á íslandi
Þór Sigfússon
hagfræðingur
ala hlutabréfa í ríkisbönkunum
þremur fyrir áramót sýnir að al-
* þýða manna ber traust til þessara
stofnana. Aldrei áður hefúr þátttaka al-
mennings í nokkru hlutaþréfaútboði í
heiminum eins og í útboði Búnaðarbank-
ans og hefur alþýðukapítalisminn liklega
aldrei fyrr náð jafhmikilli hlutfallslegri út-
breiðslu í nokkru vestrænu landi og við
þetta útboð ef undan er skilin ókeypis
dreifing hlutabréfa í rík-
isfyrirtækjum eins og í
Austur-Evrópu og
Kanada (Bresku Kólum-
bíu). Nú ríður á að bank-
amir standi undir þeim
væntingum sem fjárfest-
ar gera til þeirra. Til þess
þurfa bankarnir að sam-
einast og leita aukins
samstarfs við erlenda
banka.
Að Iiluta til er skýringin á auknum áhuga
fyrir lánveitingum til Islands sú að nteð
bætturn efnahag á Norðurlöndum hafa
alþjóðlegir bankar áhuga á því að auka
lánveitingar til Norðurlandanna. Aug-
Ijósasta skýringin á auknum áhuga fyrir
Islandi liggur þó án efa í lægri skuldum
hins opinbera, bættu lánshæfismati rík-
issjóðs, hagvexti og stöðugleika. Þessi
þróun er auðvitað mjög jákvæð fyrir ís-
lenskt efhahags- og atvinnulíf en þýðir
aukna samkeppni við íslenskt bankakerfí
sem verður að mæta á viðeigandi hátt.
Hvaða áhrif hefúr aukin þátttaka erlendra
banka á efnahagslíf á Islandi? Tvennt er
augljóst. I fyrsta lagi mun aukin sam-
Mynd 1. Þróun á bankamarkaði >

Hlutafélaga- Einka- Sameining Samruni yfir
^andamæi^^^
v_
Aukinn áhugi erlendra
banka
Nýverið var fjallað um íslenskt efna-
hagslíf i fréttabréfi þýsks banka. Þar
sagði m.a. að ísland væri spennandi fjár-
festingar- og lánveitingarkostur. Islend-
ingar væru samt svo fámennir og landið
svo langt úti í miðju Atlantshafi að er-
lendar fjármálastofúanir hefðu hingað til
litið fram hjá þeim möguleikum sem Is-
land byði upp á. Nú eru ýmis teikn á lofti
um að stórir erlendir bankar sýni Islandi
aukinn áhuga og einstakir erlendir bank-
ar hafa lánað sveitarfélögum og fyrirtækj-
um fé milliliðalaust og tekið þátt í fjöl-
bankalánum til íslands sem nemur 3-4
milljörðumíslenskrakrónaárúmumtveim-
ur árum. Þannig virðist t.d. sem ABN
Amro bankinn, einn stærsti banki heims,
sé að verða þriðji stærsti erlendi lánveit-
andi Islands en bankinn var ekki á lista
yfír 20 stærstu erlendu lánveitendur Is-
lands fyrir nokkrum misserum síðan.
Erlendirbankar,m.a.bandarískir,japansk-
ir og þýskir, hafa stundum sýnt Islandi
áhuga en hafa síðar dregið sig til baka
vegna aðstæðna heima fyrir, breyttrar
útlánastefnu bankanna sjálfra og hag-
sveiflna hérlendis. Nú virðist hins vegar
sem þátttaka erlendra banka hérlendis
kunni að verða varanlegri. Kemur þar
bæði til stöðugleiki og þróttur íslensks
efnahagslífs, tilkoma evrunnar og ekki
síst aukinn áhugi og þekking innlendra
fyrirtækja á erlendum lánamarkaði.
keppni þýða að íslenskt atvinnulíf fær
fleiri valkosti í lánsfjármögnun. I öðru
lagi þýðir þetta að erlendum keppinautum
íslensku bankanna fjölgar. Þó mun sam-
eining innlendu bankanna styrkja stöðu
þeirra og sérþekking og langtímaþátftaka
þeirraá innlendamarkaðnum verður ávallt
þýðingarmikil.
Það er þó ljóst að íslensku bankarnir
munu eiga erfitt með að keppa við stóra
erlenda þanka t.d. um 20 stærstu fyrir-
tæki landsins, sérsfaklega ef lánskjör
verða í samræmi við það sem stórum
innlendum fyrirtækjum hefur nýverið
boðist hjá erlendum bönkum. Þessa þró-
un má einnig sjá á annars staðar á Norð-
urlöndum þar sem kostnaðarhlutfoll i
norræna bankakerfinu eru víða ekki
ósvipuð og hérlendis.
Lánasafn bankanna
Með aukinni þátttöku erlendra banka
á íslenskum lánamarkaði kann lána-
safn islenskra banka að verða fábreytt-
ara. Erlendir bankar virðast sækjast mest
eftir því að lána fé til fyrirtækja sem
sérfræðingar þeina þekkja, eins og t.d.
stóriðju, olíufélaga, íjarskiptastarfsemi,
flutningastarfsemi og almennrar þjón-
ustu. Ef þetta verður raunin er líklegt að
eftir sitji greinar sem erlendir bankar hafa
minni þekkingu á og jafnvel hálfgerða
fordóma gagnvart vegna reynslu sinnar
heirna fyrir. Þannig er líklegt að íslenskur
sjávarútvegur njóti síður aukins áhuga
erlendra banka, að minnsta kosti fyrst um
sinn, og því aukist hlutur sjávarútvegs í
lánasafni íslenskra banka. Astæðan er
sú að í heimalöndum flestra evrópskra
bankamanna er sjávarútvegur þáttur í
byggðastefúu fremur en arðbær atvinnu-
grein eins og hérlendis.
En jafnvel á sviði sjávarútvegs munu
stóru fyrirtækin í þeirri grein ekki sitja
auðum höndum og þau koma ekki til
með að búa við verri lánskjör en önnur
stórfyrirtæki í landinu. Viðbrögð þeirra
verðameðal annars sameining fyrirtækja
á þessu sviði og hugsanlega frekari sant-
eining ólíkra fyrirtækja sem sörnu eig-
endur eru að. Þannig gætu fyrirtæki með
sömu kjölfestuhluthafa
sameinast og orðið þannig
að dótturfyrirtækjum eins
ntóðurfélags. SR-Mjöl,
Sjóvá-AImennar hf. og
fleiri fýrirtæki gætuþannig
orðið dótturfyrirtæki eins
ntóðurfélags. Þegar ein-
stök dótturfýrirtæki tækju
síðan lán á markaði gengi
móðurfélagið í ábyrgð fýrir
þau eða móðurfélagið tæki
lán fýrir dótturfélög sín. í
krafti stærðar sinnar gæti tilvist móður-
félags leitt til þess að minni fýrirtæki og
fyrirtæki t.d. i sjávarútvegi gætu sótt
beint á erlendan markað um lán og hugs-
anlega náð betri lánskjörum en ella.
Erlendir bankar munu sýna íslenskunt
sjávarútvegi aukinn áhuga á næstu árurn
en óvissa í kvótamálinu mun þó án efa
tefja fýrir því. Um leið og Iiklegt er að
stór innlend iýrirtæki sæki í auknum mæli
í erlent lánsfé og lánskjör þeirra batni
má búast við að bilið milli vaxtakjara
ininni og stærri fýrirtækja hérlendis auk-
ist á næstu árum. Þetta mun að sjálf-
sögðu stuðla enn frekar að sameiningu
fýrirtækja.
Viðbrögð íslensku
bankanna
Sameining innlendra banka er á næsta
leiti en hvað svo? Af fækkun banka
getur, eðlilega, náðst veruleg hagræðing
og að surnu leyti er æskilegt að það gerist
á fijálsum markaði eins og nú er raunin en
ekki á pólitískum vettvangi. Hlutabréfa-
útboð bankanna hefur leitt til þess að
sameiningarferlið hefúr hafist fýrir alvöru
og að þar ráða fýrst og fremst hag-
kvæmnissjónarmið. Sameining banka
leiðir til hagræðingar í rekstri og hugsan-
lega betri lánskjara en ella á erlendum
markaði.
Annarmöguleiki ersá að íslenskirbankar
Framhald á siðu 4
3