Vísbending - 22.01.1999, Blaðsíða 3

ISBENDING
Tafla 1. Útflutningur vöru og þjónustu
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
Útfl. alls á verðl. hvers árs (mkr.) 125.109 125.672 121.597 135.694 157.436 161.214 176.147 190.222
Hlutfallsleg skipting % Sjávarafurðir 55,9 58,3 57,5 55,0 53,9 52,0 52,6 49,2
Landbúnaðarafurðir 1,4 1,3 1,3 1,2 1,4 1,3 1,4 1,1
Ál- og kísiljárnframleiðsla 10,0 8,2 8,3 8,1 8,9 10,0 9,4 10,2
Aðrar iðnaðarvörur 5,1 4,5 4,1 4,0 4,4 5,5 4,9 4,9
Aðrar vörur 1,6 0,6 1,0 1,4 3,0 3,5 3,1 3,5
Ferðaþjónusta 10,8 1 1,3 11,0 11,6 11,3 12,4 1 1,8 11,7
Önnur þjónusta tengd samgöngum 6,5 6,4 5,6 7,4 6,9 5,8 7,6 8,3
Önnur þjónusta 8,6 9,5 1 1,2 11,2 10,2 9,5 9,2 11,0
vergra gjaldeyristekna að frádregnum
kostnaði vegna innfluttra aðfanga.
Til að nálgast upplýs-
ingar um hreinar gjald-
eyristekjur er hægt að
skoða hlutfall innlendr-
ar verðmætasköpunar í
framleiðsluvirði helstu
útflutningsgreina þjóð-
arinnar og nota það til
að áætla hreinar gjald-
eyristekjur. I töflu 2 er
sýnt hlutfall innlendrar
verðmætasköpunar í
nokkrum atvinnugrein-
um. Samkvæmt henni er hrein innlend
verðmætasköpun eða framlag til lands-
framleiðslu í hótelrekstri 50% af fram-
leiðsluvirði greinarinnar á árinu 1995.
Afgangurinn af framleiðslu-
virðinu er greiðsla fyrir aðföng
frá öðrum innlendum at-
vinnugreinum eða frá útlönd-
um. Efþettahlutfall erheimfært
upp á gjaldeyristekjur þjóðar-
innar eru hreinar gj aldeyristekj-
ur meiri í sjávarútvegi, flug-
rekstri, hótel- og veitingarekstri
og menningannálum en t.d. í ál-
og kísiljámframleiðslu eða
ferðaskrifstofurekstri.
Samkvæmt þessu gæti aukin
áhersla á orkufrekan iðnað við
núverandi aðstæður í þjóðar-
búskapnum ekki bara leitt til
lækkandi hlutfal Is mi I li hreinna
og vergra gjaldeyristekna heldur gæti
það einnig leitt til verri samkeppnis-
stöðu annarra útflutningsgreina. Ef
útflutningsstarfsemin þróast þannig i
framtíðinni að hlutfallið milli hreinna og
vergra gjaldeyristekna lækkar, gæti það
leitt til þess að hagvöxtur verði að jafnaði
minni en aukning vergra útflutnings-
teknagefatil kynnam.v. núverandi sam-
setningu teknanna.
Ekki þarf að orðlengja gildi utanríkis-
verslunar fyrir lítið riki eins og Island.
Þar er meiri þörf á að eiga viðskipti við
aðrar þjóðir og færa sér í nyt kosti eigin
sérhæfmgar og sérhæfíngar annarra því
þannig gefst færi á fjölbreyttari vali á
hagnýtum gæðum. Ef skoðuð er annars
vegar þróun kaupmáttar4 gjaldeyris-
tekna orkufreks iðnaðar og hins vegar
ferðaþjónustunnar gagnvart innflutningi
Tqfla2. Innlendverðmœtasköpun í nokh'um atvinnugreinum
1990 1991 1992 1993 1994 1995 N
Hótelrekstur 55 55 55 54 52 50
Fiskveiðar 46 45 46 46 44 44
Flugrekstur 37 41 37 32 49 47
Veitingarekstur 42 42 41 41 44 41
Menningarmál 42 44 44 43 42 38
Ál- og kísiljárnframleiðsla 21 13 18 19 30 27
Ferðaskrifstofur 19 18 24 22 27 18J
kemur í ljós að frá árinu 1990 hefúr kaup-
máttur gjaldeyristekna í ferðaþjónustu
vaxið um 27% meðan kaupmáttur tekna
vegna orkufreks iðnaðar hefur vaxið um
21%.
Allt ber þetta að sama bmnni og hefúr
þá ekki verið farið inn á samanburð á
störfum og nýsköpun í þessum atvinnu-
greinum. Nefnamá að á árinu 1998 starf-
aði 0,6% vinnuaflsins í ál- og orkuverum
eða um 761 starfsmaður.51 flugrekstri,
hótelrekstri og á ferðaskrifstofúm störf-
uðu á sama ári samtals 2.848 starfsmenn
eða um 2,1 % vinnuaflsins. Meðan störf-
um hefúr fækkað í ál - og kísiljámffam-
leiðslu um 7% á tímabilinu 1980-1998
hefúr þeim fjölgað í hinum þrem grein-
unum eða um 77% á sama tíma.
Samkvæmt skilgreiningu Þjóðhags-
stofnunar á ferðaþjónustu er gert ráð
fyrir um 5.300 störfum í
ferðaþjónustu á árinu 1998.
Oft heyrist talað um lág laun
í ferðaþjónustugreinum en
það á sér ekki stoð í raun-
veruleikanum þegar flug-
rekstur á í hlut en vægi hans
í heildarársverkum í ferða-
þjónustu samkvæmt skil-
greiningu Þjóðhagsstofn-
unar hefúr verið um 22% á
undanfömum ámm. Laun og
launatengd gjöld á ársverk í
flugrekstri eru 1,8 sinnum hærri að
meðaltali en í ál - og kísiljárnframleiðslu
þegar tímabilið 1980-1995 er skoðað.
Er ekki komin tími til að líta til fleiri átta?
Gæti íslenskt atvinnulíf ekki
blómstrað án frekari stóriðju-
skrefa í bráð? Garðyrkjubænd-
ur hafa verið að sækj a í sig veðr-
ið. Innlend framleiðsla á græn-
meti gæti sparað þjóðinni
gjaldeyri og með batnandi
starfsskilyrðum gæti hún jafn-
vel aflað gjaldeyristekna. Hug-
búnaðargerð og kvikmynda-
gerð hafa einnig verið að sækja
í sig veðrið. Þá eru iniklir fram-
tíðamöguleikar í ferðaþjón-
ustu og greinum tengdri menn-
ingu. Ferðamennska hér eins
og annars staðar í heiminum er
að verða æ ríkari þáttur i lífi
almennings sem m.a. ræðst af vaxandi
velmegun og meiri frítíma. J afnframt hafa
aukin alþjóðaviðskipti mikil áhrif á at-
vinnugreinina.
Þær hagtölur sem dregnar hafa verið
saman í þessari grein gefa vísbendingu
um að ferðaþjónusta sé vænlegur val-
kostur við stóriðjuáform. Atvinnustefna
stjómvalda á að miða að því að skapa
öllum atvinnugreinum góð skilyrði til
vaxtar og slík stefna á ekki að mismuna
fyrirtækjum eða atvinnugreinum heldur
tryggja að jafnræði ríki í starfsskilyrðum
atvinnuvega.
4 Staðvirt með innflutningsverðvisitölu til verðlags
1990.
5 Fjöidi starfsmanna i merkingunni fjöldi ársverka
3