Vísbending - 07.05.1999, Síða 1
V
V i k ii
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
7. maí 1999
18. tölublað
17.árgangur
Framleiðni og lífskjör: Hvar stöndum við?
borvaldur Gyllason
prólessor
Það eru skiptar skoðanir um
efnahagsstöðu íslands í
alþjóðasamhengi, þótt undarlegt
megi virðast. Sumir telja, að Islendingar
séu í þeim hópi þjóða, sem býr nú við
beztu lífskj ör í heimi. Aðrir túlka tiltækar
upplýsingar svo, að íslendingar séu því
miður enn að súpa seyðið af óstjóm
fyrri ára og standi því ekki jafnfætis þeim
þjóðum, sem búa við beztu kjörin.
Hvor skoðunin er rétt? Þeir, sem telja
lífskjör okkar Islendinga vera í fremstu
röð, styðjast við tölur um lands-
framleiðslu á mann. Mynd 1 sýnir
landsframleiðsluámannárið 1997 íþeim
sex löndum auk Islands, sem Seðla-
bankinn birtir upplýsingar um í Hag-
tölum mánaðarins til að bera ísland
saman við önnur lönd. Þama er ísland
fyrir ofan meðallag og feti ffamar en til
að mynda Danmörk. Landsframleiðslan
er mæld með svonefndum kaupmáttar-
kvarðatil að lyftaþeim löndum, þar sem
verðlag er lágt, og öfugt. Þessi kaup-
máttarleiðrétting færði ísland niður eftir
listanum fyrr á árum, þegar verðlag var
mjög hátt hér heima miðað við mörg
önnur lönd, en svo er ekki lengur, því að
samkeppni hefur aukizt og verðlag hér
heima því færzt nær verðlagi í útlöndum.
Alþjóðabankinn hefur aðeins annan
hátt á kaupmáttarleiðréttingunni en
OECD. Bankinn styðzt við gengis-
viðmiðun yfir þriggja ára bil i stað eins
árs í senn til að lyfta þeim löndum, þar
sem raungengið fer lækkandi, og öfugt.
Þetta er gert vegna þess, að of háu gengi
fylgir hætta á gengisfalli, sem myndi
draga landið niður eftir listanum. Tölur
bankans eru lægri en tölur OECD fyrir
öll löndin í hópnum; bankinn metur
landsffamleiðslu á mann á íslandi árið
1997 til dæmis á 22500 dollara á móti
25449 dollurum samkvæmt tölum
OECD.
Mestu skiptir þó það, að lands-
framleiðsla á mann er ekki
góður mælikvarði á lífskjör
vegna þess, að þessi kvarði
tekur ekki mið af þeirri
fyrirhöfn, sem býr á bak við
framleiðsluna. Nefnarinn í
hlutfallinu er ekki réttur.
Landsframleiðsla á vinnu-
stund gefur betri mynd af
framleiðni vinnunnar, þ.e.
afköstum, og þá um leið af
lífskjörum. Mynd 2 sýnir
landsframleiðslu á vinnu-
stund í sömu sjö löndum og
áður. Nú hafnar ísland í
neðsta sæti, því að við
þurfum að hafa meira fyrir
framleiðslunni: við höfum
hærrahlutfall mannfjöldans í
vinnu en allir hinir, og
vinnuvikan er að jafnaði
lengri á Islandi en víðast hvar
annars staðar, þótt hún sé að
vísu enn lengri í
Bandaríkjunum og Japan
eftir þessum tölum.
Mynd 3 sýnir lands-
framleiðslu á vinnustund árið
1997 í öllum OECD-löndum, þar sem tölur
eru til um meðallengd vinnuvikunnar.
Myndin sýnir, að ísland er í 16. sæti af
21. Allar þær þjóðir, sem við erum vön
að bera okkur saman við, eru fyrir ofan
okkur á listanum.
Nú eru að vísu ýmsir fletir á þessu
myndefni. Sumir gleðjast yfir mikilli
vinnu og meta kjör sín eftir árangri
vinnunnar án tillits til erfiðisins, sem að
baki býr. Það er virðingarvert sjónarmið,
ef menn líta svo á, að vinnan sé guðs
dýrð. Aðrir efast um ágæti mikils
vinnuálags, því að það getur bitnað á
ýmsum öðrum lífskjaraþáttum, svo sem
barnauppeldi og eðlilegu heimilislífl.
Langflestir myndu þó taka því fegins
hendi að fá að vinna minna fýrir óskert
kaup. Einmitt þess vegna er framleiðsla
á vinnustund betri lífskjarakvarði en
framleiðsla á mann. Það er kj ami málsins.
Þetta er samt ekki allt. Tölur um
meðallengd vinnuvikunnar eða um
meðalfjölda vinnustunda á hvem
vinnandi mann á ári eru ekki til um
Mynd 1. Landsframleiðsla á mann 1997
(Bandarikjadollarar á kaupmáttarkvarða)
Heimild: OECD.
Mynd 2. Landsframleiðsla á vinnustund 1997
(Bandarikjadollarar á kaupmáttarkvarða)
20 30 40
Heimildir: Alþjóöabankinn og OECD.
allmörg OECD-lönd, a.m.k. ekki í
gagnasafni OECD. Þess vegna vantar
Austurriki, Belgíu, Grikkland, írland,
Lúxemborg, Pólland, Tyrkland og
Ungverjaland á mynd 3. Við þetta bætist
það, að tölumar em ekki fyllilega
sambærilegarámilli landa, svo aðmyndir
2 og 3 ber því að túlka með varúð. Um
Island er það að segja, að ýmsum mun
fmnast vinnustundafjöldinn, sem
íslenzka súlan hvílir á, vera tortryggilega
lítill. Samkvæmt tölum OECD vinnur
hver starfsmaður á íslandi 1860 stundir
á ári, sem þýðir tæplega 36 stunda
vinnuviku að jafnaði á móti 32 stundum
í Danmörku til samanburðar. Það er því
brýnt, að til dæmis Alþjóðavinnumála-
stofhunin í Genf eða OECD í París láta
það ekki dragast lengur að safna og
dreifa samræmdum og tæmandi tölum
um fjölda vinnustunda í aðildar-
löndunum. Svo lengi sem slikar tölur
eru ekki til, munu menn halda áfram að
velkjast í vafa um framleiðni og lífskjör.
(Framhald á næstu síðu)
2Þjóðargersemi íslendinga
samkvæmt rannsóknum i
IMD er fólkið sem landið J
byggir.
^ ÞorvaldurGylfasonfiallar
I um mælingar á efnahags-
1 stöðu íslands í alþjóða-
samhengi.
Bjami Bragi Jónsson
hagfræðingur fjallar um
viðskiptahallann, hvort
hann sé veikleika- eða
4velsældannerki en hallinn''
var þrálátt vandamál um
áratugaskeið fyrir efna-
hagslíf þjóðarinnar.
1