Vísbending - 30.07.1999, Side 4
ISBENDING
Framsækið fyrirtæki
Eftirfarandi bréf var sent ritstjórn
Vísbendingar (nafnleyndar óskað):
„Ég gat ekki orða bundist þegar ég las
aðra sálma í Vísbendingu í dag [28. tbl.].
Dóttir mín flutti að heiman og ætlaði
að gerast símnotandi. Fór í Lands-
símann í Kringlunni, gerðist símnotandi
og borgaði. Ætlaði svo að velja númer.
L: Nei - ekki hægt að velja númer hér -
þú verður að fara á Austurvöll.
Þar var búið að loka svo hún fór
daginn eftir. Bitur starfsmaður Lands-
símans við Austurvöll fann ekki
umsóknina hennar - og sagði Iíka að ef
hún ætlaði að velja sér númer þá yrði
hún að fara í Ármúlann - hún þangað.
Beiðnin hennar fannst svo eftir dúk og
disk. Ferlið tók nokkra daga. (Tölvu-
samskipti??!!)
En það hlægilegasta við þetta er að
ég er alltaf að lenda í einhverjum
Gallupkönnunum þar sem verið er að
spyrja hvort mér finnst Landssíminn
vera framsækið fyrirtæki.
Önnur saga: Islandspóstur á
Akranesi. Þegar fyrirtæki mitt fær toll-
pakka frá útlöndum (sem er oft) skila ég
inn tollskýrslu á pósthúsið. Toll-
skýrslan min fer í tösku til Reykjavíkur
með rútunni og kemur svo aftur til baka
svona einum til tveimur dögum síðar -
þá reyndar kemur tollskýrslan í
tölvusamskiptum en ekki með Sæmundi
(rútunni).
Mér lá þetta svona á hjarta.“
v_________________________________,
(Framhald af síðu 2.)
knúið fram uppgjöf. Kjördæma-
breytingin sem nú er ffam undan mun
valda því að landsbyggðin missir
pólitískt vægi, en þar hefúr andstaðan
við auðlindagjald jafhan verið mest.
Velsæld og vinsemd
Ef kjörið stendur um núverandi kerfí
og gjaldtöku með þeim annmörkum
að ríkisvaldið hefti framþróun í sjávar-
útvegi er það einfalt val. Auðlindagjald
gæti aukið velsæld þjóðarinnar með því
að lækka aðra skatta sem hafa óæskileg
jaðaráhrif í för með sér og jafna
tekjuskiptingu í landinu en hins vegar
er það ekki þess virði að heilbrigði
sjávarútvegs sem atvinnugreinar sé
fórnað. Þá væri verið að fórna meiri
hagsmunum fyrir minni. Best væri hins
vegar að komast að þolanlegum
vopnahlésskilmálum og sættast á
einhvers konar gjald í sátt við
útvegsmenn. Slíkir samningar myndu
tryggja öryggi útgerðarfyrirtækja og
eyða þeirri óvissu sem hefur ríkt um
varanleika aflaheimilda.
(Framhald af síðu 1.)
sjóða hvað mest er sjóðstjóri sjálfúr og
reyndar sá frægasti, hinn ungversk-
ættaði George Soros. Hann heldur því
fram að afleiðuviðskipti valdi
óstöðugleika og geti hreinlega eyðilagt
heilu samfélögin. Margirhafatekið undir
þessi orð, sérstaklega þeir þjóðar-
leiðtogar sem hafa séð fjármagnið
hverfa úr landi eins og hendi væri
veifað, t.d. dr. Mahathir Mohamad,
forsætisráðherra Malasíu.
Einstaklingar eru með gífurlega
Ijármuni á milli handanna sem er oftast
annarra manna fé og þeir þess vegna
tilbúnir að taka mun meiri áhættu en ella.
Oft er þetta án nokkurrar vitneskju
eigenda ijármagnsins, eins og dæmin
sýna. Eins og hjá Leeson, Citron og
Meriwether vill fjárhættuspilagleðin oft
leiða til þess að menn leggja meira og
meira undir til þess að geta endurheimt
það sem þeir hafa tapað. Oft tekst það
en oftast mistekst það með fyrrgreindum
afleiðingum.
Eðli afleiðuviðskipta er þó ekki að
vera fjárhættuspil, eins og Merton
Miller, nóbelsverðlaunahafi i hagffæði,
er iðinn við að benda á. Þau eru fyrst og
fremst til þess að tryggja sig gegn
áhættu, til þess ætluð að halda áhættu
í lágmarki en ekki til að auka hana. Sem
slík „hafa [afleiðuviðskipti] gertheiminn
að öruggari stað“, segir Miller.
Afleiðuviðskipti eru líka þannig í eðli
sínu að fjármagnið tapast ekki heldur
færist það úr höndum eins í hendur
annars (að frádreginni þóknun
viðskiptabanka). Hagrænn skaði er því
lítill sem enginn.
Þó að afleiðuviðskipti séu fyrst og
fremst til þess gerð að tryggja sig gegn
skaða gefa þau fjárfestum góð tækifæri
sem eru langt í ffá áhættulaus, eins og
margir halda, og ffeistandi er að veðja á.
En það er líka veðmál sem nóbels-
verðlaunahafar og reiknisnillingar eins
og Scholes og Merton geta tapað á og
tapað miklu.
Heimildir: FIASCO e. Partnoy, F; Devil
Take the Hindmost e. Chancellor, E.; On
Derivatives e. Miller, M.
Aðrir sálmar
Afleiðuviðskipti eru flókin viðskipti
sem eiga einungis um 20 ára sögu.
Það er því skiljanlegt að ekki allir hafi
náð tökum á þeim. Þær sögur sem sagðar
eru í þessu riti lýsa fyrst og fremst
takmarkaðri skynsemi þeirra sem stunda
þessi viðskipti. Afleiðuviðskipti eru
eins og önnur viðskipti, hafa sína áhættu
sem er nauðsynlegt að gera sér grein
íyrir. Afleiðusamninga á ekki að nota í
blindni. Aukinnar þekkingar er þörfbæði
til að komast hjá stórslysum og til að
kveða niður hræðsluáróðurinn.
N___________________________________^
Listir og lestir
Það er umhugsunarefni hvers vegna
svo margir listamenn hafa á
yfirstandandi öld snúist á sveif með
vinstri flokkum. Ein skýring er
væntanlega sú að listamenn eru líkt og
blaðamenn off í því hlutverki að finna
að því sem aflaga hefúr farið. Þeir eru
því í einstökum málum oft andstæðingar
stjórnarherra. Hjá þeim sem mála
heiminn bara í svörtu og hvítu hlýtur sá
sem er á móti þeim sem ráða í einu að
vera á móti þeim í öllu. Alþekktir eru
ráðamenn á öllum tímum sem hafa raðað
í kringum sigjábræðrum og undirlægjum
sem mæra þá svo að öðrum verður að
athlægi, en hinn mærði lætur sér vel líka.
Þeir sem dirfast að halla orði eru ekki
húsum hæfir. Þannig er það ekki að öllu
leyti fráleitt að stjómmálamenn og
flokkar hafi stundum beinlínis hrakið
listamenn til andstöðu við sig. Önnur
ástæða kann að vera sú að listamenn
rugli saman orsök og afleiðingu, þeir
telji að slæm kjör kalli á frekari ríkis-
afskipti, þegar það er í raun og veru
margsannað að því minni sem afskipti
ríkisins em, þeim mun blómlegra er
efnahagslífið og velferð þegnanna.
Munur á lífskj örum verður að vísu meiri,
en i sósialísku kerfunum eru allflestir
fátækir, og þar eru hinir fátæku fátækari
en þar sem ríkið lætur þegnana í friði. I
þriðja lagi em til þeir listamenn sem hafa
brotist til fátæktar vegna þess að það
hefur komið sér vel fyrir þá í þeirra
„kreðsum". Meðan kommúnisminn var
sem ógnvænlegastur í Sovétríkjunum
og pólitískar hreinsanir fóm að hluta til
fram fyrir opnum tjöldum í réttar-
höldunum miklu þá skrifuðu hinir bestu
islensku rithöfundar lofmllur um
ósómann. Á sama tíma og þeir lofúðu
StalínréðustþeirafmiklumkraftiáHitler,
sem ekki var ólíkur skúrkur en hans
einræðisflokkur hét ekki kommúnista-
flokkur. Vinstri flokkar vom einnig
snjallir að nýta sér vinsældir listamanna.
Mesta villa listamanna er líklegast sú að
velja sér stjórnmálaflokk til þess að
tryggja sér aðdáendur. En jafhvitlaust
er hjá þeim sem hafa frjálslyndar
skoðanir að fordæma list vinstri manna
vegna stjórnmálaskoðana.
V
ÁRitstjóm: Eyþór Ivar Jónsson ritstjóri og''
ábyrgðarmaóur, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Simi: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvisindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4