Vísbending - 19.12.2001, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
19. desember 2001
50. tölublað
19.árgangur
Evran fæðist
Gjaldmiðlaskiptin í Evrópu verða
að öllum líkindum stærsta málið
í upphafi nýs árs. Um 300 millj-
ónir manna í tólf löndum munu geta
fengið hinn nýja gjaldmiðil, evru, strax
á nýársdag í hraðbönkum. Eitthvað um
14,5 milljarðar af seðlum og 50 m i 1 lj arðar
af mynt þurfa að komast í dreifingu á
innan við tveimur mánuðum. Meðgang-
an hefur tekið þrjú ár, frá byrjun árs 1999
þegar evran var fyrst skráð á markað, og
gekk verr en vonast var til í upphafi.
Þess vegna er kannski háskalegt að ætla
jafn stuttan tíma fyrir fæðinguna. En
sennilega er það með þetta barn eins og
mörg önnur að það getur ekki beðið
þess lengur að koma í heiminn.
Veðmál
Upptaka evrunnar er mjög umdeilt
mál enda hefur verið tilraunabragur
á þessu verkefni frá upphafi en saga
Evrópusambandsins spannar nú um
fimmtíu ára tímabil. Evran er sennilega
stærsta varðan á leið bandalagsins til
uppbyggingar evrópskrar samvinnu og
samþættingar og jafnframt sú áhættu-
mesta. Ef illa tekst til með upptöku evr-
unnar þá getur hún auðveldlega kippt
fótunum undan Evrópusambandinu, ef
vel gengur gæti upptakan markað upp-
haf á miklum umbótum og hagsæld í
Evrópu. Staðreyndin er sú að erfitt er að
meta hver þróunin mun verða og þess
vegna mætti segja að hér væri á ferðinni
risavaxið veðmál. Erfíður meðgöngu-
tími, þar sem evran lækkaði um 25% í
samanburði við Bandaríkjadal, hefurýtt
undir auknar efasemdir. Engu að síður
er ekki hægt að sjá annað en að hag-
fræðingar séu almennt mjög jákvæðir í
garð þessa nýja gjaldmiðils.
Dollarinn sterkur
Evrópskir hagfræðingar hafa klórað
sér í kollinum undanfarin þrjú áryfír
því að evran skuli ekki hafa verið sterkari
gagnvart Bandaríkjadollara en raun ber
vitni. Alan Greenspan, seðlabankastjóri
Bandaríkjanna, sagði nýlega á ráð-
stefnu að veik evra gagnvart dollaranum
endurspeglaði væntingar fjárfesta um
að vöxtur framleiðni myndi verða örari
í Bandaríkjunum en í Evrulandi á kom-
andi árum. Hann sagði einnig að ósveigj-
anlegur vinnumarkaður gerði það erfíð-
ara í Evrópu en í Bandaríkj unum að segj a
upp starfsmönnum og að mesti akkurinn
af fjárfestingum í upplýsingatækni væri
fólginn í lægri starfsmannakostnaði.
Þetta er ekki eina kenningin um inn-
byrðis stöðu gjaldmiðlanna. Lengi vel
var bent á að verg landsframleiðsla væri
mun nieiri í Bandaríkjunum en í Evrópu
og þá er sú skoðun útbreidd að ijárfestar
hafí einfaldlega mun meiri trú á banda-
ríska seðlabankanum en þeim evrópska.
Evrópa rís
Sennilega leikur þetta allt sitt hlut-
verk í þeirri stöðu sem upp er komin
en það er ástæða til að draga þessar
kenningar í efa. Bandaríska hagkerfíð á
við samdrátt að stríða um þessar mundir
eftir rnikið hagvaxtarskeið sem var upp-
blásið með óraunhæfum væntingum á
ijárfestingamarkaði. Flestar spár benda
hins vegar til þess að verg landsfram-
leiðsla í Evrulandi verði jákvæð og hærri
en í Bandaríkjunum, bæði í ár og á næsta
ári. Framleiðniútreikningar benda til
þess, þvert á það sem oftast er haldið
fram, að frainleiðni hafí verið meiri í Evru-
landi en í Bandaríkjunum á síðasta ári.
Verg landsfranileiðsla á hverja vinnu-
stund var 1,6% í Bandaríkjunum en 1,9%
í Evrópu. Þá var ijölþáttaframleiðni
einnig meiri í Evrópu en í Bandaríkj unum
á síðasta ári. Að lokum verður að setja
spurningu við þá peningastjórnun í
Bandaríkjunum sem kynti undir eigna-
verðsbólunni og hefur lækkað vexti
ellefu sinnum, úr 6,5% í 1,75%, áeinu ári
til þess að berjast við afleiðingarnar. A
sama tíma hefur evrópski seðlabankinn
lækkað vexti ijórum sinnum, úr 4,75% í
3,25%. Ekki má heldur gleyma því að
styrkur dollarans felst í því að hann
dregur að sér erlendar fjárfestingar, að
vissu leyti vegna þess að ijárfestar hafa
trú á að dollarinn muni verða sterkur, og
(Framhald á síðu 4)
Ýmsar stœróir og fröóleikur tengdur gjaldmiölunum tóif sem veróur hreytt yfir
í evrur í byrjun árs 2002.
Ríki Gamli Skamm- Ogildis- Fast gengi Umfang Virði VLF 2000
Evrulands gjaldmiðill stöfun dagur v.s. evru í ma. evra í ma. evra í evrum
Austurríki Austurrískur skildingur ATS 28.2.2002 13,7603 0,55 30,7 206
Belgía Belgískurfranki BEF 28.2.2002 40,3399 0,53 24 246
Finnland Finnskt mark FIM 28.2.2002 5,94573 0,23 8 132
Frakkland Franskur franki FRF 17.2.2002 6,55957 2,24 84,2 1.400
Grikkland Grísk drakma GRD 28.2.2002 340,75 0,6 13,4 121
Holland Hollenskt gyllini NLG 28.2.2002 2,20371 0,66 29,7 395
írland irskt pund IEP 9.2.2002 0,787564 0,22 6,8 102
Ítalía ítölsk lira ITL 28.2.2002 1.936,27 2,38 97,4 1.162
Lúxemborg Lúxemborgskur franki LUF 28.2.2002 40,3399 0,05 5,5 21
Portúgal Portúgalskur skúti PTE 28.2.2002 200,482 0,54 10,6 114
Spánn Spánskur peseti ESP 28.2.2002 166,386 1,92 68,5 605
Þýskaland Þýskt mark DEM 28.2.2002 1,95583 4,34 254,2 2.027
1
Evran kemst loks í umferð
í byrjun árs 2002 í þeim
tólf ríkjum sem skipa sér
saman i Evruland.
2
Miklar hræringar hafa
verið í forstjóramálum á
undanförnum árurn, bæði
hér heima og erlendis.
3
Þórður Friðjónsson, for-
stjóri Þjóðhagsstofnunar,
ijallar um horfur um orku í
heiminum en orkuforðinn
4
ætti að vera nægur til ársins
2020 og í framhaldinu má
búast við að ný tækni ryðji
sér til rúrns.
1