Vísbending


Vísbending - 29.08.2003, Blaðsíða 2

Vísbending - 29.08.2003, Blaðsíða 2
ISBENDING Viðskiptasiðferði og leikreglur viðskiptalífsins Ólafur Klemensson hagfræðingur Hvaðan koma almenn siðalögmál og hver er grundvöllur þeirra skráðu og óskráðu reglna sem gildi hafa, a.m.k. hér á Vesturlöndum? Víðaliggjaþeirþræðirenán efaerkristin trú einn af mikilvægustu áhrifaþátt- unum. Þá alveg sérstaklega hefur mót- mælendasiður (Kalvínismi og Lúters- siður) haft mikil áhrif á siðferðislegan grundvöll í efnahags- og viðskiptalífi á Vesturlöndum. Aðra áhrifaþætti má nefna, svo sem hefðir og félagsmynstur, vestræna siðaheimspeki og almenn siðlæg viðhorf. Þær siðareglur sem sprottið hafa upp úr þessum farvegi skilgreina í grundvallaratriðum þá um- gjörð og þau mörk sem eru milli sam- keppni og samstarfs í viðskiptalífinu. Regluumgjörðin fjallar m.ö.o. um sam- spil milli samkeppnissjónarmiða, sem eru grundvöllur hins kapítalíska hag- kerfis Vesturlanda, og samráðs og sam- starfsmilliaðilaviðskiptalífsins,einstak- linga og fyrirtækja. Grundvallarbreytingar hafa orðið í efnahagslífi og viðskiptaumhverfi hér- lendis á seinustu 10 árum í kjölfar mark- aðsvæðingar hlutafélaga, einkavæð- ingar, samþjöppunar fyrirtækja, aukins frelsis í efnahagslífinu og alþjóðavæð- ingar. Þessar djúptæku breytingar kalla á ný viðhorf í mótun á leikreglum atvinnulífsins; kalla á siðareglur ef þær hafa ekki verið fyrir hendi áður eða nýjar reglur í stað þeirra sem fyrir voru. Grunn- breytingar í efnahagslífinu eru til þess fallnar að valda óvissu á sviði siðrænna viðhorfa í viðskipta- og athafnalífinu. Viðhorf til viðskiptalífsins Þá er að huga að því hvaða aðila það snertir þegar siðareglur í viðskiptalífi eru settar og hvað hefur áhrif á samspil viðskiptalífs og samfélags. Hér koma til nokkrir mikil vægir þættir: • Viðhorf (eða skortur á viðhorfuin) eig- enda og stjórnenda fyrirtækja gagn- vart siðrænum reglum ■ Fjölmiðlaumfjöllun og hneykslismál seinustu ára • Skortur á góðum innri starfsreglum fyrirtækja • Slæmar verklags- og leikreglur þar sem ekki er gætt siðrænna viðhorfa eða þar sem einfaldlega skín í siðblindu í framferði eða viðbrögðum ■ Skortur eða ónógt opinbert eftirlit c Myitd 1. Samspil atvinnulífs, neytenda og ríkisvalds' Ríkisvaldið Viðskiptalífíð Inn á við: • Velferð starfsmanna • Vinnuumhverfi • Vinnuferlar • Höfundarréttur á hugverkum til starfsmanna Ut á við: • Umhverfismál • Framleiðsla og hvernig og hvar framleitt • Markaðir, markaðssetning og sölumennska • Birgjar • Ráðningarstefna • Félagsleg starfsemi Neytendur Allir þessir þættir móta og marka viðhorf almennings og hagsmunaaðila gagnvart viðskiptalífinu í heild og gagn- vart einstökum fyrirtækjum þar sem viðskiptamenn og hugsanlegir við- skiptamenn fyrirtækis koma við sögu. Viðskiptasiðferði Viðskiptasiðferði er skilgreint út frá formlegum reglum eða skyldum, væntingum hagsmunaaðila og siðlægu innihaldi þeirra. Formlegar skyldur skiptast annars vegar í þær reglur sem opinberir aðilar og stjórnvöld setja og hins vegar eigin reglur sem fyrirtækin setja sér sjálf. Nú er mjög mismunandi hvaða væntingar um reglur, viðskipta- siðferði og umhverfi, hagsmunaaðilar og viðskiptamenn hafa til fyrirtækja. Augljóst er t.d. að mismunandi siðrænar kröfur eru gerðar til annars vegar einkarekinnar heilsugæslu og hins vegartil vídeóleigu. Yfirleittervænting- um neytenda, viðskiptamanna og hags- munaaðila varðandi siðræn viðhorf í fyrirtækjarekstri raðað eftir valdi og Mynd 2. Félagslegar skyldur hjá fyrirtœkjum vægi hagsmuna. Væntingarnar eru á skalanum frá afskiptaleysi til þeirrar hugmyndar að fyrirtæki eigi að hafa inótandi áhrif á framgang þjóðfélagsins. Auk þess koma til álita alþjóðleg tengsl og hlutverk fyrirtækja á alþjóðlegum vettvangi. Það er því mjög mikilvægt að stjórnendur skilji hvaða félagslegar væntingar menn hafa til fyrirtækja. Sér- tækar félagslegar skyldur eða félagsleg sjónarmið fyrirtækja ráðast af eðli, umhverfi og starfsemi þeirra. Hér stend- ur valið um hvort einvörðungu eigi að fylgja siðferðislegum lágmarkskröfum, sem skyldugar eru með opinberum stjórnsýslureglum, eða hvort fyrirtæki eigi að setja sér víðtækari ramma siða- reglna sjálfviljug, þ.e. einstaklings- bundnar siðareglur innan fyrirtækja sem eru að sjálfsögðu ntikilvægur þáttur í stjórnunarfyrirkomulagi þeirra í heild. Sérstaklega á þetta við ef fyrirtæki beita virkri mannauðsstjórnun. Lokaspurn- ingin í stefnumótun á þessu sviði er að taka ákvörðun um hvar þau vilja hasla sér völl varðandi siðlæga reglusetningu. Hér er í raun um að ræða að fyrirtæki taki sér stöðu á hinu siðlæga sviði við að móta félagslegar og siðferðislegar skyldur umfram það sem skuldbundið er eða ákveðið af ytri aðilum. Fyrirtækin hafa í grófum dráttum fjóra valkosti: 1. Að setja sér og fylgja eftir lágmarks- skilmálum varðandi siðlægar leik- reglur og taka þannig aðeins tillit til skammtímahagsmuna fyrirtækis og hluthafa 2. Að móta siðareglur sem taka mið af langtímahagsmunum hluthafa 3. Að viðhafa víðtæka ábyrgð gagnvart hagsmunaaðilum 4. Að taka upp stjórnarleiðsögn og siða- reglur þannig að fyrirtækið verði félagslega mótandi í seinni tfð hefur færst í vöxt að fyrir- tæki ákveði og lýsi yfir félagslegum skyldum og þá gjarnan á mismunandi sviðunt. Nokkur dæmi um slíkar skyldur 2

x

Vísbending

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísbending
https://timarit.is/publication/281

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.