Vísbending - 29.08.2003, Blaðsíða 3

ISBENDING
C
Mynd 3. Siðareglur og stefnumótun2
J
hjá fyrirtækjum má sjá á mynd 2.
Nú er einfaldlega svo komið hjá fyrir-
tækjum í þróuðu markaðs- og neytenda-
hagkerfi að setning siðareglna er eitt af
grundavallaratriðum í framsýnni stefnu-
mótun. Boltinn er því hjá atvinnulífinu
hvað þetta varðar og stjórnendum fyrir-
tækja ber að hafa þetta í huga við þá
nauðsynlegu endurmótun á markmiðs-
setningu og stefnumótun sem fyrirtæki
í nútímahagkerfi þurfa sífellt að ganga
í gegnum. Hér verður að hafa í huga að
markmið fyrirtækja hljóta að mótast í
verulegum mæli af því menningarlega
umhverfi sem þau hrærast í og af þeim
menningarlegu viðmiðunum sem al-
mennt gilda í þjóðlífinu. Hér koma til
álita þættir eins og þjóðmenning,
atvinnugreinabundin menning og siðir,
landshlutabundin viðhorf og jafnvel
dægurmenning eða lágmenning. Þessir
þættir hljóta allir að koma til álita við
stefnumótun og hafa á endanum afger-
andi áhrif um það hvort hún skilar því
sem að er stefnt.
V ítahringur reglugerða
Það liggur í eðli opinbers, hálfopin-
bers eða starfsgreinabundins eftir-
lits og reglusetningar að lagarammi,
reglur og tilmæli hljóta að vera almenn
og víðtæk. Yfirleitt er ekki tekið tillit til
sérstöðu fyrirtækja, staðbundinna,
Væntingar
hagsmuna- Er væntingum
aðila hluthafa og
(viðski ptamanna, p=c> hagsmuna-
hluthala) aðila svarað?
kerfisbundinna eða markaðs- og sam-
keppnisbundinna sjónarmiða. Gallinn
við flestar opinberar eða hálfopinberar
reglur er sá að reglurnar eru ekki fram-
sýnar, þ.e. þær virka eftir á og eru því
ekki nægjanlega fyrirbyggjandi. Þessir
innbyggðu og kerfislægu gallar opin-
bers eða hálfopinbers eftirlits gera það
að verkum að reglurnar virka oft ekki
sem skyldi. Brotalömin kallar síðan á
enn frekari reglur og ítarlegri. Þannig
myndast einskonar vítahringur milli
raunverulegrar útkomu og virkni reglna
annars vegar og vaxandi þarfar eða
eftirspurnar eftir enn virkari opinberum
reglum. Á þennan hátt getur myndast
einskonar spírall reglugerðarveldis sem
knúinn er áfram af kröfum almennings-
álitsins um virkar reglur á sviði við-
skiptalífsins (mynd 4).
Það er því mjög mikilvægt að koma
í veg fyrir slíkan vítahring sem hér hefur
verið lýst. Nokkur atriði skulu nefnd
sem aukið geta á virkni reglusetningar
á sviði sanngjarnra og siðlegra við-
skiptahátta.
- Mikilvægt er að opinberar reglur séu
sveigjanlegar, taki mið af stærð fyrir-
tækja, markaðsaðstæðum, samkeppn-
isstöðu og alþjóðlegum viðhorfum og
áhrifaþáttum.
-Viðmiðiðumskilvirkniopinberrareglna
skal vera hversu vel reglurnar ná sett-
um markmiðum - ein og sama reglan
hæfir ekki yfir línuna. Meta verður út frá
sanngirnissjónarmiðum áhrif opinberrar
regiusetningar.
- Virkt samráð verður að vera milli opin-
berra aðila og viðskiptalífsins sem byggt
er á gagnkvæmu trausti og skilningi á
nauðsyn reglna.
- Á endanum er markmið siðareglna í
viðskiptalífinu að treysta tiltrú neytenda
á að siðrænna og sanngjarnra sjónar-
miða sé gætt í viðskiptalífinu.
Traust og tiltrú
Fyrirtækjum er nauðsyn á því að
almenningur beri traust til þeirra. Til
þess að svo megi verða ber fyrirtækjum
að taka stefnumarkandi ákvörðun um
mótun og reglusetningu á sviði innri
stjórnsýslu, samskipta og tengsla við
hagsmunaaðila, ábyrgðar gagnvart
samfélaginu og hins viðskiptalega unt-
hverfis og skilgreiningar á siðrænum
skyldum og framferði. Fyrirtækin verða
að móta heildstæðar leikreglur sem eru
í samræmi við kröfureigenda, viðskipta-
vina og annarra hagsmunaaðila (mynd
5). Leikreglurnar verða að vera framsýn-
ar og fyrirbyggjandi ef gagn á að verða
af þeim, þar sem siðræn viðbrögð og
sanngirni í viðskiptum gegna sívaxandi
hlutverki í nútímaviðskiptaumhverfi.
Tiitrú og traust viðskiptamanna og
almennings alls gagnvart einstökum
fyrirtækjum og atvinnulífinu í heild
skiptir sköpum um velgengni fyrirtækja
í viðskiptalífinu. Þau verða að vera leið-
andi á þessu sviði því ekki gagnar að
fara einvörðungu eftir opinberum regl-
um eða bíða eftir því að hið opinbera
hafi frumkvæði að reglusetningu. Frum-
kvæðið verður að koma frá atvinnulífinu
sjálfu, frá samtökum þess og frá þeim
sem litið er til sern leiðtoga innan
atvinnugreina. Virk stjórnarleiðsögn og
ýtarlegar siðareglur gegna hér lykilhlut-
verki, að mynda þann ramma leikreglna
sem nútímaviðskiptalífi er nauðsynlegt.
1. Heimild: Dr. Jim Hine, The Game ofRules of Business, erindi
á aðalfundi SVÞ 2003.
2. Endurgert úr: G.Johnson and K. Scholes, Exploring Corporate
Strategy, sixth ed. 2002.
f Mynd 4. Vítahringur j | Mynd 5. Áhrifaþœttir á stjórnarleiðsögn, ]
V reglugerðaveldis' J p viðskiptasiðferði og leikreglur viðskiptalífsins J
Efnahagslcg
3.
Raunveruleg virkni
3