Vísbending - 29.08.2003, Blaðsíða 4

ISBENDING
Mynd 2. Framleiðslugeta mestu olíusvœða heimsins miðað við
árið 2001 (milljón tunnur á dag)
(Framhald af síðu 1)
olíuverði innan við 28 dollara á fatið.
Samkvæmt bandarískum fréttamiðlum
hafa Sádarreyndardregið úrframleiðslu,
um milljón tunnur á dag, á sama tíma og
stjórnmálaleg vandamál í Nígeríu og
Venesúela hafa dregið verulega úr fram-
leiðslu þessara ríkja.
Þrátt fyrir mikinn óstöðugleika á
olíumarkaðinum hefur árið 2003 verið
OPEC-þjóðunum nokkuð gott en sam-
kvæmt spám bandarísku EIA-stofnun-
arinnar (Energy Information Admini-
stration) er tekjuaukning þeirra um 19%
frá árinu 2002. Að stærstum hluta má
rekja tekjuaukninguna til verðhækkana
á olíu. í júlí síðastliðnum var framleiðsla
OPEC-ríkjanna, að Irak undanskildu,
25,6 milljónir tunna á dag sem er svipað
og þau framleiddu á síðasta ári og um
þriðjunguraf allri olíuframleiðslu í heim-
inum (sjá einnig mynd 2). Það eru hins
vegar rflcin sem standa fyrir utan OPEC
sem hafa verið að auka framleiðslu sína,
og Rússland allra landa mest, um rúm-
lega milljón tunnur á dag m.v. í fyrra og
svipuð aukning er áætluð á næsta ári.
Þessi aukning á framboði gerir hins
vegar ekki mikið meira en að fullnægja
aukinni eftirspurn. Því er erfitt að sjá
hvernig þessi ríki eiga að geta haft áhrif
á verðmyndun á næstu árum. Reyndar
er líklegra að eftirspurnin sé vanmetin
frekar en framboðið. Batnandi efna-
hagsástand í Bandaríkjunum, Japan og
sérstaklega Kína er líklegt til þess að
auka spurnina eftir olíu næstu misserin
mun meira en síðustu spár gera ráð fyrir.
EIA-stofnunin spáði í lok júlí síðast-
liðins að verð á olíu færi að öllum líkind-
um hægt sígandi, úr 30 dollurum í 25
dollara, þegar liði á seinni hlula ársins
2004. Það kann jafnvel að vera of lágt
mat ef efnahagsbati helstu stórþjóða
fer að verða að veruleika en það gefur
vísbendingu um að verð á olíu eigi eftir
að verða hátt enn um sinn.
Þegar horft er lengra inn í framtíðina
þábendirallltilaðhluturOPEC-ríkjanna
í heimsframleiðslunni fari hratt vaxandi
þar sem auðlindir annarra ríkja hafa náð
hámarksframleiðslugetu. Þá má einnig
nefna að eins og staðan er núna, hvað
varðar þekkingu á olíuframboði og eftir-
spurn, þá mun olíuframboðið ná hámarki
í kringum árið 2015 á meðan eftirspurnin
mun áfram aukast. Draumurinn um
ódýra olíu virðist því ekki ætla að verða
að raunveruleika.
Orrustan sem tapaðist
rátt fyrir að hlutur OPEC-ríkjanna í
heimsframleiðslu á olíu hafi farið
minnkandi síðastliðin tvö ár, sem hefur
ekki gerst síðustu áratugi, er engu að
síður ljóst að framleiðsluráðið ræður enn
sem áður töluverðu um verð á olíu. Auk-
ið framboð annarra ríkja mun einungis
lítillega geta haft áhrif á samráðið og
jafnframt er ljóst að mörg olíuríki utan
OPEC setja sig alls ekki á móti því þar
sem þau njóta samráðsins mest þegar
verð er hátt og þau geta framleitt eins og
þau vilja. Jafnframt er Ifldegt að þau muni
vilja spila með til að tryggja að olíuverð
fari ekki niður fyrir 10 dollara á ný.
írak mun væntanlega að lokum koma
framleiðslunni af stað en ólíklegt er að
hún muni hafa veruleg áhrif á verðlag
og enn ólíklegra að það sé það sem
írakar sækjast eftir. Því er ljóst að enn
ein orrustan gegn háu olíuverði hefur
tapast en stríðið heldur áfram.
( Vísbendingin )
c \
il er kenning sem nefnist Olduvai-
kenningin sem spáir því að olíu-
framboð fari hratt minnkandi eftir árið
2006 og verði komið niður í svipað magn
og það var árið 1960 um miðja 21. öldina.
Kenningin á reyndar við allan orkuiðn-
aðinn og segir að rafmagn geti orðið af
skornum skammti á næstu áratugum.
Þó að kenningin sé að mörgu leyti svart-
sýnisspá að hætti Mallhusar þá er ýmis-
legt til í henni. Rafmagnsleysið í Banda-
ríkjunum gæti verið forsmekkurinn að
því sem koma skal.
Aðrir sálmar
- —\
Stjórn og stjórnleysi
Víða um heim hefur sú staða komið
upp að fyrirtæki hafa lent í ógöng-
um af ýmsu tagi. Jafnvel hafa blómleg
og dáð fyrirtæki lent í gjaldþroti eða
glatað allri virðingu eins og hendi væri
veifað. Enron er frægasta dæmið en þau
eru mun fleiri. Svo virðist sem stjörnum
prýddar stjórnir breyti engu í því sam-
bandi. Stundum er það svo að byggðir
hafa verið upp mjög flóknir ársreikningar
sem enginn virðist skilja, hvorki stjórn-
armenn, framkvæmdastjórar né aðrir. En
oftar enekki er um hreinar blekkingar að
ræða. Arsreikningar eru fegraðir með
ýmsum hætli. Tyco er bandarískt stór-
fyrirtæki sem hafði skilað ágætri afkomu
og var mikils metið í amerísku viðskipta-
lífi. Stjórn þar var talin mjög virk og til
þess tekið að stjórnarmenn hefðu verið
hvattir til þess að koma með spurningar
og athugasemdir við reksturinn á fund-
um. Skyndilega kom í ljós fyrir tilviljun
að einn stjórnarmanna hafði þegið
sérstaka greiðslu, tugi milljóna dala, fyrir
að hafa komið á sameiningu ákveðins
félags við Tyco. Öðrum stjórnarmönnum
varð allt í einu ljóst að brýna nauðsyn
bar til þess að þeir færu yfir öll mál í
fyrirtækinu. Með því að kafa ofan í reikn-
inga kom í ljós að þar var að finna mjög
mörg mál þar sem einstökum stjórnend-
um hafði verið hyglað á kostnað fyrir-
tækisins. Þrír af aðalstjórnendum félags-
ins höfðu tekið saman höndum um að
halda þessum upplýsingum frá stjórn-
inni. Vart þarf að taka það fram að allir
höfðu þeir makað krókinn duglega. Hjá
Tyco varð niðurstaðan ekki eins og hjá
Enron að félagið hyrfi af yfirborði jarðar
heldurtókst stjórninni að vinna félaginu
aftur traust. Spurningin sem eftir situr
er: Hvernig gat þetta gerst? Auðvitað
hafa endurskoðendur og starfsmenn
sem vissu betur brugðist, en engu að
síður má ekki gleyma því að unnið var
markvisst að blekkingum. Nú hefur
margvíslegum umbótum verið komið á
í stjórnkerfi bandarískra fyrirtækja,
meðal annars með það fyrir augum að
auka eftirlit á sviðum sem ekki snúa beint
að fjármálum. Islenskt viðskiptalíf ætti
að taka frumkvæði að því að hér á landi
verði menn ekki eftirbátar í þessum
efnum. - bj
V__________I__________________________J
CJitstjóri og ábyrgðarmaður: \
Eyþór ívar Jónsson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Sími: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Uppiag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.___________________
4