Frjáls verslun - 01.07.1965, Qupperneq 19

Sjálfstæðið, sem leiddi
af sér ritskoðun
Stjórn Ian Smith í Rliódesíu hefur alltaf haft
illan bifur á blaðamönnum, einkum þeim, sem
þekktir eru fyrir að mynda sér eigin skoðanir. Hefur
Smith talið, að slíkir menn væru óþarfir.
Það kom því fáum á óvart, er Smith tilkynnti,
nokkrum klukkustundum eftir að lýst hafði verið
yfir einhliða sjálfstæði landsins, að allsherjar rit-
skoðun yrði tekin upp. Yfirlýsingunni var sam-
stundis fylgt eftir, og sama dag héldu opinberir
ritskoðarar innreið sína á ritstjórnarskrifstofur
tveggja stærstu blaða höfuðborgarinnar, Salisbury.
Þó heldur Smith því fram, að hér sé aðeins um
stundarfyrirbrigði að ræða, sem verða muni til að
hjálpa þjóðinni yfir þá erfiðleika, sem hún á nú
við að etja. Þar eð Smith hefur hins vegar aldrei
dregið dul á þá óbeit, sem hann hefur á blaða-
mönnum, þá þykir flestum ósennilegt, að ritfrelsi
verði leyft á nýjan leik, meðan hann er við völd.
Ritskoðunin nær ekki aðeins til öryggismála, þ.
e. innlendra frétta, heldur leyfist engum að birta
erlendar fréttir, nema fyrst sé farið um þær hönd-
um. Sérstaklega á þetta við yfirlýsingar Harold
Wilson, forsætisráðherra Breta, og allar fregnir af
brezka landsstjóranum, Sir Humphrey Gibbs, sem
Srnith segir ekki lengur við völd. Þannig er nú ekki
lengur leyft, að myndir af Gibbs séu birtar. Þá má
heldur hvergi á það minnast, að hann sé réttur
fulltrúi Bretadrottningar.
Verði einhverjum presta landsins það á að lýsa
yfir efasemdum vegna ástandsins í Rhódesíu, eru
ræður þeirra teknar vandlega til skoðunar, áður
en birting er leyfð. Virðist mörgum, að Smith sé
ekki síður sjálfum sér nógur urn kristilegar heim-
spekikenningar en á flestum öðrum sviðum.
Það ástand, sem leitt hefur af ritskoðuninni, hef-
ur víða leitt til óróa, og stundum spaugilegra at-
vika. Þannig reiddist fréttamaður einn, er hann sá,
að frétt, sem hann hafði skrifað, hafði verið um-
skrifuð. Ilann réðst með offorsi inn á skrifstofur
ritskoðunarinnar — en kornst þá að því, að rit-
stjóri hans, ekki ritskoðari ríkisins, hafði breytt
fréttinni, sem honum þótti um of orðskrúðug.
Smith, forsætisráðherra, hefur lýst því yfir, að
ritstjórar helztu blaða í Rhódesíu séu jafn „sannir
föðurlandsvinir“ og hver annar, sem fylgir stefnu
stjórnarinnar. Sennilega hefur hann þar á réttu að
standa, þrátt fyrir ástandið, eins og það er nú.
Malcolm Smith, ritstjóri „Rhodesia Herald“, er
fæddur og uppalinn í Rhódesíu, og hann hefur lýst
því yfir við erlenda fréttamenn, sem rætt hafa við
hann að undanförnu, að korni til alvarlegri átaka
milli stjórnanna í Salisbury og London, þá muni
hann styðja þá fyrrnefndu.
Sydney Swadel, ritstjóri „The Chronicle“, hefur
starfað í Rhódesíu í átján ár. Ilann er fæddur í
Bretlandi, en segir, að hann muni ætíð styðja mál-
stað lands síns, Rhódesín.
Þrátt fyrir slíkar yfirlýsingar ritstjóra helztu
blaðanna, þá dylst engum, að ritskoðuninni er fylgt
fast eftir. Það er ljóst, að sá, sem brýtur bannið,
hann á ekki annað en atvinnuleysi í vændum —
við ritstörf a. m. k. Fyrir ári lét stjórnin í Salis-
bury loka ritstjórnarskrifstofum „The Daily News“,
er hún taldi stefnu blaðsins þeldökka þjóðarmeiri-
hlutanum of mikið í vil.
Lögin um ritskoðunina felur í sér, að stjórnin
getur látið „eigin fulltrúa“ taka við allri stjórn
blaðanna, ef þurfa þykir. Vilji einhver ritstjóri ekki
sætta sig við að þurfa að starfa undir eft.irliti, og
óskar eftir að segja af sér, þá getur stjórnin nevtt
hann til að halda áfram störfum, í hennar anda,
að viðlagðri fangelsisvist, og þungum sektum.
— Nei, það læknar ekkert — en þai kemur ó móti, aS það hefur
engar hliðarverkanir!
FRJÁLS VERZLUN
19