Alþýðublaðið - 21.10.1969, Blaðsíða 2

2 Alþýðublaðið 21. október 1969
KOSID I
PORTÚGAL UM
NÆSTU HELGI
í
5a!az8r-mennirnir víkja fyrir nýrri kyn-
SÍéS '
26. október fara fram þing-
kosningar í Portúgal. Það eru
fyrstu kosningarnar í stjórnar-
tíð Caetanos forsaetisráðherra,
sem tók við völdunum íyrir
rúmu ári af Salazar, sem er
orðinn gamall og sjúkur. Það
er enginn efi á því að þessar
kosningar eru þær þýðingar-
mestu um langan aldur, því að
á 40 ára valdaferli Salazars
ýoru kosningar aldrei annað
!n formsatriði, þar sem Salazar
ryggði sér þannig skipað þing,
ð hann þyrfti ekki að taka
leitt tillit til þess. Salazar-
^nennirnir gömlu verða margir
ifram á þingi, en yngri og „nú-
■Símalegri“ Caetano-menn verða
(>ar þó fleiri en afturhalds-
eggirnir gömlu.
Á því eina ári sem Caetano
liefur setið við stjórnvölinn
hefur losnað um margt í Portú-
gal, sem þó er áfram fasistískt
afturhaldsríki. Þetta stafar af
því að Caetano hefur mildað
sumar ströngustu reglurnar, er
gilt hafa í Portúgal, og að hann
hefur snúið sér beint til þjóð-
arinnar í sjónvarpi, en slíkt
gerðist aldrei í tíð Salazars. En
það er þó, enginn vafi á því að
stefna Caetanos kemur betur
til skila í ræðum en í verki.
26. október fara kosningar
sem sé fram, jafnvel þótt að-
eins um 1,8 milljón af 9,5
milljónum íbúa hafi kosninga-
rétt. Ekki er látið uppi, hve
margir hafi kosningarétt í ný-
lendum Portúgala, en að öllum
líkindum eru þeir ekki fleiri
en hálf milljón.
Búast má við að Þjóðernis-
sambandið, sem er einu löglegu
' stjórnmálasamtökin í landinu,
fái næstum öll þingsætin, sem
eru 130. En þrátt fyrir það
breytist skipun þingsins veru-
lega, og það er talið að þingið
verði ekki lengur sá leiðitami
þjónn, sem það var á dögum
Salazars. Þjóðernissambandið
hefur til að mynda skipt um
72,8% af frambjóðendum sín-
um, og það eru fyrst og fremst
gamlir Salazars-menn sem
líafa verið látnir víkja. f stað-
1 inn hafa komið yngri tækni-
kratar, — og þeir verða fjöl-
mennasti hópurinn á hinu nýja
þingi.
Fyrir skömmu lét Nogueira,
sem verið hafði utanríkisráð-
herra í átta ár, af embætti. Á-
Stæðan var sögð sú, að hann
yrði í kjöri við kosningarnar.
En af því að litið hefur verið
á Nogueira sem þann mann er
mestu hafi ráðið um stefnu
Portúgala gagnvart nýlendun-
um í Afríku, hefur fráför hans I
valdið miklum vangaveltum.
Sumir hafa talið líklegt að hún I
sé tákn um að Caetano hafi í |
hyggju að breyta um stefnu í
nýlendumálunum, en trúlega er
slík túlkun gerð af allt of mik-
illi bjartsýni. Það er miklu lík-
legra að brottför Nogueiras úr j
stjórninni tákni að Caetano sé |
nú orðinn svo fastur í sessi, að i
hann þurfi ekki lengur að hafa
gamla Salazar-menn með sér í
stjórninni. En það er ekki trú-
legt að það þurfi endilega að ■
þýða breytta nýlendustefnu.
í sumum kjördæmunum eru |
mótframbjóðendur í kjöri. í .
stjórnarandstöðunni eru eink-
um jafnaðarmenn, róttækir
vinstrisinnaðir sósíalistar, kon-
ungssinnar og öfgafullir hægri ■
menn. Vinstri menn hafa I
hafa reynt að sameinast um I
frambjóðendur við kosningarn- 1
ar, en vegna innbyrðis ósam- I
komulags hefur það ekki tek- I
izt.
Stj órnarandstaðan í Portúgal ■
býr við örðugt hlutskipti. Ríkið ]
ræður yfir blöðunum og heldur |
uppi ritskoðun. Pólitísk um- ’
mæli stjórnarandstæðinga eru I
ekki birt eða þeim breytt áð- I
ur en þau komast til kjósenda. |
Og það er alls ekki leyfilegt að •
ræða hvaða mál sem er. Ný- I
lendustefnan hefur til dæmis I
verið bannefni, jafnvel þótt hún '
sé eitt af aðalmálum andstöð- j
unnar. Og. öllum mótframbjóð- |
endunum hefur heldur ekki |
verið leyft að bjóða sig fram. (
Sumir hafa hi-einlega verið |
strikaðir út, meðal annars af |
því að þeir eru sagðir standa I
í sambandi við kommúnista. I
En jafnvel þótt kosningamar I
leiði til endurnýjunar á þing- I
inu og tákni að Salazar-tíman-
ur sé að fullu lokið, verður
Portúgal eftir kosningamar í
sama báti og Spánn og Grikk- I
land, hvað snertir möguleika |
landsmarina til að hafa áhrif á
stjórnarstefnuna. Öryggislög-
reglan portúgalska, PIDE, mun
áfram eftir kosningarnar koma
í veg fyrir frjálsar umræður í
landinu, og hún mun áfram
varpa mönnum í fangelsi fyrir i
„rangar“ skoðanir eða fyrir að
reyna að mynda samtök.
Hernaðarútgjöldin hafa i
stjórnartíð Caetanos verið eins I
mikil og áður eða um 40%
allra útgjalda rikisins. Enn hef |
Frh á bls. II. (
Mynd þessi var tekin skömmu fyrir he!gi, er brezkir b orgarráSsmenn voru í heimsókn í boði borgarstjórnarinn*
'er í Miinchen, en þar verffa Olympíuleikarnir haldnir áriS 1972. MaSurinn lengst til hægri heitir Carl Merz
I cg er hann framkvæmdastjóri byggingarráðsins, er læt r reisa Oiýmpíuþorpið.
Fyrirspurnir vegna
þátfar um olíumál
□ í þættinum á rökstólum
þann 16. þ. m. var fjallað um
m. a. hvort núverandi dreif-
ingarkerfi á olíum og hensíni
væri betra rekstrarform eða
ríkisrekstur frá þjóðhagslegu
sjónarmiði. ÍUm það efnif í
þættim>|m rseddu þeir Vit-r
h.iálmur Jónsson, forstjýri
O.Hufélaarsins hf. og formað-
ur Alþýðtibandalagsins Ragn
ar Arnalds. Svo virtist sem
Ragnar væri mjög iila upp,-
lýstur í bessum málum, því
að Viihjálmur gat leyft sór
að fullyrða og beinlínis gefa
mjög ósennUegar niðurstöður
um rekstur og. starfsemi olíu
félaganna, án þess að and-
mælandi lians mótmælti að
neinu gagni.
Umræður varðandi þetta
efni eru mjög gagnlegar frá
þjóðhagslegu sjónarmiði og
Mlumitt þess vefjna langar
míg til að spyrja forstjóra
Olíufélagsins og jnfnframt
forstióra hinna olíufélaganna
eftirfarandi spurninga:
1. Hversu margir birgðæ-
tartkar eru til móttöku 'á olíu
og bieirisiiribnpgðu'm, sem dælt
■er belnt úr olíur'kipum, og
bver0'! imia.rga sliiba tanka á
hvert féliag fyrir sig?
2. Hversu margir bdrgða-
tririVp,r erut í laoaidinu vegna
dre'ifiryar eldsmeytfe og hvern.
ig úkintrsf. sá tarikiafjöWi
milli olíufélaga.nrta?
3. Hversu margar ojiíu- og
bensíndælur eru í. no'ku.n í
laindíiipjUi. og'htveriw® skiotist
í'á dælufjöldi milli fél'ag-
aiuTia?
4 Hversu marga starfs-
mentDt h@£ur hvret félaig fyrir
isig. Tilgrein,a tölu forstiórh,
sii órnwnarmianna, fast lau.n-
a.ðra 'inrDiboðsmamna. síkrif-
sfofuifólk, starfsmanin-a við
eldsn evtisd.reifrngu, á verk-
stæðum og anpiarra umboðs-
ma.TUiia hvers félags tfvrir siig?
Það Kiýtur að vena olí'ufé-
lögum>m gagnlegt og hjóðimni
i heild, að frama/ngrejindum
.spurni'ngum sé svarað, svo að
hægt sé að atthuisa og ræða
iþessi mál út frá álbyggilegium
staðreyndU'in og niðurstöð-
ium.
Fullyrðjngar forstjóra Olíii-
félagstns hf. í téðum þætti,
■að aðeims sé 'hægt að fadkíka
um ca. 100 bsnsíndælur með
ei-nföldiu dreifi'ngaifkerfi eða'
sem svarar til 1 .eyris lækikun
á bsrrín.lítra, veirður eiklcf
trúað, nema færð séu full-
'komin rrk fv.rir 'því til stað-
festingar Þmðln 'á he'mtimgtt
á að vita, hvort annað og
betra rekstrerfyri.Pkormulag
igeii lækkað núverandi verð
'á 'olíum og bensíni, en þj
verða >aö ltfflgwái fyrir ábyggi-
lpv.ar uT>piýsin«ar 'um hivoirC
óeðlilega miikið maunahalij
og fjárfesting sé í Ikriniguinj
þessa sta'rfs,e>m.i almenmt mlú.
Rétt er jafnfra.mt að geraj
sér greín fyr r. ajð frvjlálB sata
keppni félagaimna nú umi verg
lag er mjög taJfemörlkuð at
eðlile'T.um >á;-'tæðum. þar sem
þau' verða að kauipa oi/iur og
bensín að sama aðiiianuns.
'Hi.nsvegar er samlkeDnrb. olftj
félaganna nck'Icuð hörð um
nevtendur og hefur það gef-
ið góða reynslu á sumum svið
um í hetri þiónustu. Hvað
viðkiemiur ret strarf\rrirkomu>'
lagí á móttöku og dreif; n!gu
olíu og þensíns, kemiur a<5
Framhald bls. 11,