Helgarpósturinn - 21.11.1996, Page 15

RMMTUDAGUR ZL NOVEMBER1996
Borgarbam í sveitinni
v
15
★★★
Unglingsárin eru íslenskum
rithöfundum hugþekkt við-
fangsefni. Umskiptin frá
bernsku til manndóms eru líka
mikill umbrotatími í lífi hvers
manns (og konu) og þessi tími
er viðfangsefni Ólafs Hauks
Símonarsonar í sögunni Rign-
ing með köflum sem Ormstunga
gefur út. Umgjörð þessarar
sögu er annars þekkt; sumar-
dvöl fjarri vinum og ættingjum,
manndómsvígsla sem felst í því
að að standa á eigin fótum, að
vinna fyrir sjálfum sér og upp-
lifa kynlíf í fyrsta sinn.
Jakob Jaicobsson er 15 ára
Reykjavíkurpiltur sem er send-
ur í sveit til að forða honum frá
því að taka þátt í yfirvofandi
skilnaði foreldra sinna. Sumar-
dvalarstaðurinn er Gil, af-
skekktur bær í ótilgreindri sveit
sem á land að sjó. Drengurinn
er nýkominn á Gil þegar sagan
hefst, heldur súr yfir hlutskipti
sínu og saknar félaganna og fót-
boltaiðkunar í KR. Hann hefur
þó fiðlu sína með sér og finnst
það nokkur raunabót, þótt
heimilisfólk kalli hann fiðlung í
háðungarskyni.
Landið fer þó fljótt að rísa
enda er heimilisfólkið allt með
líflegra móti. Búskapur er frum-
stæður, ekkert rafmagn er á
bænum, enginn sími, né heldur
rennandi vatn. Þá er skepnu-
hald í rýrara lagi. Heimilisfólkið
er þó hið hressilegasta, bónd-
inn er búskussi með blíða lund
en húsfreyja hörkutól og öldr-
uð móðir hennar einnig.
Börnin á bænum eru þrjú;
Benni heitir sá elsti og er
litlu eldri en Jakob. Hann ____
hefur allt á hornum sér
og lifir fyrir það að
stunda sjó á skektu föð-
ur síns en kemur helst
ekki nálægt bústörfum.
Annar bróðirinn er
Nonni og er hann yngri
Jakobi. Hann er meira og minna
rúmfastur vegna hjartagalla
sem þjakar heilsu hans en
stendur þó fyllilega fyrir sínu
því vélar og tæki hvers konar
leika í höndum hans. Hann er
jafnframt mikili sáluféiagi Jak-
obs. Þá er ótalin heimasætan
Gunnvör, jafnaldra Jakobs, hin
mesta forynja eins og annar
kvenpeningur á bænum. Til-
finningasamband kviknar þó
fljótt milli þeirra Jakobs og
verður rauður þráður í gegnum
söguna.
Sveitcifólkinu svipar til for-
feðra sinna í fornsögunum að
því leyti að það þarf sífellt að
vera í ófriði við nágranna af
næsta bæ, Hvammi, og þiggur
ekki greiða af þeim þótt lífið
liggi við. Benni og bóndasynir í
Hvammi eiga í stöðugum erj-
um. Og til að flækja mál fyrir
Jakobi er fríð og heimsmanns-
leg heimasæta á þeim bænum
líka sem reynir af mætti að
leggja snörur fyrir Jakob. Jakob
fær bágt fyrir að vera að „míga
utan í“ Hvammsfólk þótt hann
neyðist til að fara þangað öðru
hverju, til að komast í síma auk
annarra erinda. Það fellur ekki í
kramið hjá Gunnvöru og hall-
mælir hvor hinni í eyru Jakobs
og hann veit ekki í hvorn fótinn
hann á að stíga.
Söguefnið hér er ekki ýkja
frumlegt eins og fyrr er nefnt.
Það breytir þó ekki því að frá-
sögnin er bráðskemmtileg og
meinlega fyndin oft á tíðum.
Persónur eru bráðlifandi og
eiga alla athygli lesandans. Þótt
sagan eigi að gerast á árunum
um 1960 verður þess ekki sér-
staklega vart þar eð vettvangur
hennar er afskekkt sveit. Það er
ljóst að búskapur fjölskyldunn-
ar er á síðasta snúningi, þessi
heimur er að hverfa þótt fjöl-
skyldan þrjóskist við. Stolt hús-
móðurinnar bannar að ná-
grannabóndinn geti keypt óðal
feðra hennar og mæðra fyrir
slikk þannig að fjölskyldan
þraukar áfram á einni saman
þrjóskunni.
Oddgeir Eysteinsson
G U ð 111 U 11 d U r
A ii d r i T h o r s s o n

Fjarri
heimsins
glaumi
★★★1/2
Pegar tími iðnbyltingarinnar
stóð sem hæst í Bretlandi,
á seinni hluta 19. aldar, spratt
upp áhugi meðal betur stæðra
borgara á frumstæðum eða
„náttúrulegum" samfélögum.
Mengun hins kolafreka iðnaðar
fann andstæðu sína í óspilltu
umhverfi, þar sem fólk lifði í
sátt við náttúruna í hreinu lofti
við heilbrigða lífshætti. Þetta er
sú lífssýn sem sögumaður hef-
ur í bókinni íslandsförin eftir
Guðmund Andra Thorsson
sem út er komin hjá Máli og
menningu.
Sagan er sögð í formi dagbók-
ar sem sögumaður stílar á heit-
konu sína. Dagbókin skráir
bæði langþráða íslandsför
sögumanns svo og undirbúning
hennar. Sögumaður er ungur
hefðarmaður í Lundúnum.
Hann nafngreinir hvergi sjálfan
sig en hann er íslenskur í móð-
urætt og það vekur áhuga hans
á þessu óþekkta landi, auk þess
að fara á Njáluslóðir. Samband-
ið við heitkonuna á sér hörmu-
lega sögu sem er aðeins hálf-
sögð í byrjun og það hvílir sem
mara á sinni hans.
Umræddur sögumaður legg-
ur í för sína fullur eftirvænting-
ar, sér ísland í rómantísku ljósi,
sér fyrir sér hreina og fagra
náttúru og héruð fornfrægra
sagnahetja. Samferðamennirnir
eru kostulegir fuglar. íslending-
urinn Jón Hólm er fylgdarmað-
ur. Hann er uppfullur af þjóð-
erniskennd og dreymir stóra
drauma um föðurlandið, hyggst
iðnvæða það og færa til nútím-
ans. Eins konar tilbrigði við
Einar Ben., þótt ekki sé hann
skáld. Annar förunautur er
enskur náttúrfræðingur, Cam-
eron, en honum er ætlað að
stunda rannsóknir í ferðinni. Sá
er jarðbundinn guðleys-
ingi, tekur kenningar
Darwins bókstaflega,
eða hefur öllu heldur
endaskipti á þeim og
heilagri ritningu.
Efni sögunnar verður
ekki rakið hér en það er
skemmst frá því að segja
að sögumaður upplifir Is-
landsförina sem menn-
ingarsjokk. Landsýn á
Austfjörðum við komuna
til landsins er heldur
óyndisleg og þá fyrst
saknar hann subbulegr-
ar Lundúnaborgar þegar
komið er til Reykjavíkur.
Þvílíkt eymdarpláss er
vart til annars staðar á
byggðu bóli.
En þegar ferðin berst
um sveitir Suðurlands
nær landið loks að svara
væntingunum sem lagt
var upp með í byrjun,
þótt íslenskt veðurfar
slái stundum á ánægj-
una. Þá er þess að geta
að sögumaður býr að því
að hafa verið í umsjá ís-
lendings í Lundúnum og
getur því talað íslensku
við innfædda á ferðum
sínum. Nefna má að
raunverulegar og þjóð-
frægar persónur koma
við sögu, Jón Sigurðs-
son forseti og Matthías
Jochumsson skáld.
Inn í ferðasöguna flétt-
ast aðrar minni sögur,
ástarraunir Jóns Hólm
en einnig draugasagan
um Hjaltastaðafjandann
sem birt er orðrétt upp
úr Sagnaþáttum Þjóðólfs
og er látin tengjast lífs-
gátu sögumanns. Þetta
óvenjulega form sem
sögunni er valið, dagbók-
arformið, gengur upp.
Og upplifun lesandans er
sú að sögusviðið og
sögutíminn sé hvort
tveggja trúverðugt. Þetta
gæti sem allra best hafa
gerst.
Saga Lundúnabúans er
áhugaverð, skemmtileg
og sorgleg í senn. Þannig
upplifir lesandinn líka ís-
lendinga með gleraugum
sögumanns, þeir eru í
senn göfugir og brjóst-
umkennanlegir. Sú mynd
sem sögumaður dregur
upp af íslensku sveita-
fólki við fyrstu kynni, eft-
ir Reykjavíkurdvöl, er þó
sú mynd sem maður vill
helst hafa fyrir sér af
hinu gamla íslandi: „Svip-
ur þess bjó yfir æðru-
leysi íslenska sveita-
mannsins sem væntir
einskis af öðrum mönn-
um en setur traust sitt á
eigið afl og þann Guð
sem honum er gefið að
trúaá.“ (bls. 111)
Oddgeir Eysteinsson
Grensasvegur 10 , bréfasími 568 7115
Opiö á laugardögum kl. 10.00 - 16.00
http://WWW.ejs.is/tilbod • sala@ejs.is