Helgarpósturinn - 09.01.1997, Page 6

6
RMMTUDAGUR 9. JANÚAR1997
Sægreifinn Jóhann A. Jónsson og félagar á Þórshöfn:
Græddu 250 milljónir
á möndli med hlutabréf
og innherjavidskiptum
Almennir hluthafar telja sig hlunnfarna
Eignaraðild að Hraðfrystistöð
Pórshafnar (13/111996)
Þórshafnarhreppur 103.837 þús. 34,61%
Hængur ehf. 75.131 - 25,04%
Jóhann, bræður hans og félagan
Rafn Jónsson 7.101 - 2,37%
Jóhann A. Jónsson 4.887- 1,63%
Hreggviður Jónsson 4.507 - 1,50%
Gunnlaugur Karl Hreinss. 3.646 - 1,22%
Hilmar Þór Hilmarsson 3.207 - 1,07%
Jón Kristjánsson 3.061 - 1,02%
Hólmar Ástvaldsson 3.061 - 1,02%
Olíufélagið hf. 12.203 - 4,07%
Svalbarðshreppur 6.076 - 2,03%
Aðrir (hluthafar alls 136) 75.830 - 25,28%
Samtals: 300.000 - 100%
Jóhann A. Jónsson og
fleiri hátt settir
starfsmenn Hraðfrysti-
stöðvar Þórshafnar hafa
undanfarið hálft annað
ár sankað að sér hluta-
bréfum í fyrirtækinu.
Einkahlutafélag þeirra,
Hængur ehf., átti um
fjórðung hlutaQár í
Hraðfrystistöðinni á að-
alfundi í vor. Hlutabréf-
in hafa þeir yfirleitt
keypt á nafnverði eða
því sem næst. Miðað við
gengi bréfanna á mark-
aði í desember er verð-
mæti þeirra sex til átta
sinnum meira en Jó-
hann og félagar hans
borguðu. Sumir Þórs-
hafnarbúar telja sig illi-
lega hlunnfarna í við-
skiptum við þá. Gremj-
an fer þó hljótt. Margir
óttast ægivald Jóhanns
á staðnum.
Jóhann, bræður hans tveir,
Rafn og Hreggviður, ásamt fá-
einum yfirmönnum í fyrirtæk-
inu, eiga nú persónulega rétt
tæp 10% í Hraðfrystistöð Þórs-
hafnar. Þá eru reyndar ótaldir
smærri eignarhlutir á nöfnum
eiginkvenna og barna. Jóhann,
Rafn og þrír aðrir yfirmenn í
Hraðfrystistöðinni eru skráðir
stofnendur Hængs ehf., sem á
rétt tæp 25%. Jóhann, bræður
hans og félagar eiga þannig
alls meira en þriðjungshlutafé í
Hraðfrystistöð Þórshafnar.
ítök þeirra eru þó þar með ekki
upptalin, því auk þess að vera
framkvæmdastjóri fyrirtækis-
ins er Jóhann A. Jónsson odd-
viti Þórshafnarhrepps, en
hreppurinn er einmitt stærsti
einstaki hluthafinn með 34,6%.
Jóhann og félagar hans hafa
þannig ítök í samtals nærri
70% hlutafjár, eða ríflega tvö-
földum meirihluta.
Skólabókardæmi
um innherjaviðskipti
Einkahlutafélagið Hængur
var stofnað 15. febrúar 1995,
eða fyrir tæpum tveimur árum
en þá hafði hagur Hraðfrysti-
stöðvarinnar vænkast nokkuð
og reksturinn kominn upp fyr-
ir núllpunktinn eftir umtals-
verðan taprekstur árum sam-
an. Hraðfrystistöðin tapaði 85
milljónum króna 1991 og 35
milljónum 1992. Um 23 millj-
óna hagnaður varð af rekstrin-
um 1993 og 1994 fór hagnaður
enn upp á við og í rúmar 34
milljónir 1994. Þegar Hængs-
menn fóru af stað snemma árs
1995 var þó ársskýrslan 1994
ekki komin út og almennir
hluthafar ekki gert sér Ijóst að
Hraðfrystistöðin væri að
verða gróðafyrirtæki. Um það
hefur framkvæmdastjóranum
og öðrum yfirmönnum fyrir;
tækisins verið fullkunnugt. í
febrúar 1995 hafa þeir haft
ágæta aðstöðu til að gera sér
grein fyrir afkomunni 1994 og
jafnframt auðveldlega getað
séð fyrir að enn meiri hagnað-
ur yrði af rekstri fyrirtækisins
1995.
Jóhann og félagar hans
bjuggu yfir þessari vitneskju
þegar þeir keyptu hlutabréf
Þróunarsjóðs og síðar hluta-
bréf sem voru í eigu Hrað-
frystistöðvarinnar, svo og
hlutabréf af einstaklingum og
öðrum sem vildu selja. Sam-
kvæmt heimildum Helgarpósts-
ins munu þeir oftast hafa
keypt hlutabréf á nafnvirði
eða því sem næst. Þegar kom
að aðalfundi Hraðfrystistöðv-
ar Þórshafnar í maí á síðasta
ári átti Hængur ehf., þá rúm-
lega ársgamalt félag, um fjórð-
ung hlutafjár í Hraðfrystistöð-
inni.
Það er til marks um aðferðir
Hængsmanna við kaup á hluta-
bréfum í Hraðfrystistöð Þórs-
hafnar að allt fram í júlí föluð-
ust a.m.k. þeir eftir hlutabréf-
um í Hraðfrystistöðinni á
genginu 1,05 eða rétt rúmu
nafnverði eins og það var fyrir
tvöföldun. Það verður að telj-
ast fremur ólíklegt að Hængs-
mönnum, sem jafnframt gegna
yfirmannsstöðum í Hraðfrysti-
stöðinni, hafi ekki verið kunn-
ugt um að til stóð að tvöfalda
hlutaféð með útgáfu jöfnunar-
bréfa. Hagfræðingur sem HP
bar þetta undir kallaði þessar
starfsaðferðir skólabókar-
dæmi um innherjaviðskipti.
Ekki er hefð fyrir innherja-
viðskiptum í íslenskum refsi-
rétti. I flestum löndum þar
sem viðskipti með verðbréf
eiga sér einhverja sögu liggja
ströng viðurlög við því að
menn nýti sér í hagnaðarskyni
upplýsingar sem þeir hafa að;
gang að stöðu sinnar vegna. I
hlutafélagalög var nýlega bætt
inn nýju ákvæði sem að þessu
lýtur. Þar segir í 67. grein:
„Stjórnarmenn eða fram-
kvæmdastjórar mega ekki mis-
nota aðstöðu sína í viðskipt-
um með hluti í félaginu...“
Hængur keypti
af Þróunarsjóði
Upp úr 1990 var hlutafé
Hraðfrystistöðvar Þórshafnar
aukið úr 110 í 150 milljónir
með almennu útboði. Ekki
gekk of vel að selja þetta hluta-
fé og á endanum keypti Þórs-
hafnarhreppur allnokkuð af
því og Svalbarðshreppur
keypti þá 3 milljónir. Á þessum
tíma var fyrirtækið enn rekið
með tapi en skömmu síðar fór
hagur jjess að vænkast. Hagn-
aðurinn 1993 varð rúmar 20
milljónir. Árið eftir kom að því
að Þróunarsjóður sjávarút-
vegsins auglýsti sinn hlut í fyr-
irtækinu, um 54 milljónir eða
36% eignarhlut, til sölu.
Eitt tilboð barst í þessi
hlutabréf, frá ísfélagi Vest-
mannaeyja sem bauðst til að
kaupa bréfin á genginu 1,05.
Aðrir hluthafar áttu forkaups-
rétt en treystust ekki til að
nýta hann að fullu og til að
koma í veg fyrir að svo stór
eignarhluti færi úr byggðarlag-
inu keypti Hraðfrystistöð Þórs-
hafnar þennan hlut til bráða-
birgða. Samkvæmt lögum má
hlutafélag ekki eiga svo stóran
hlut í sjálfu sér nema um tak-
markaðan tíma og því þurfti
Hraðfrystistöðin að endurselja
þau. Það reyndist ekki auðvelt.
Hraðfrystistöðin sendi m.a.
bréf í hvert hús þar sem fólki
voru boðin hlutabréf til kaups
á sama gengi og ísfélagið hafði
boðið. Um 35 milljónir tókst
ekki að selja. Niðurstaðan varð
sú að Þórshafnarhreppur
keypti 10 milljónir og fimm-
menningarnir Jóhann A. Jóns-
son og félagar stofnuðu Hæng
ehf., sem strax keypti um 25
milljóna hlut. Á árinu 1995 og
fram á 1996 jókst hlutur
Hængs og var kominn yfir 37
milljónir eða rétt um fjórðung
heildarhlutafjár sl. vor. Þar af
keypti Hængur ehf. ríflega 9
milljóna hlut sem Hraðfrysti-
stöðin átti sjálf. Þróunarsjóðs-
bréfin voru keypt á genginu
1,05 og 9 milljóna hluturinn á
svipuðu gengi eða heidur
lægra. Jafnframt hafa Hængs-
menn sjálfir verið að bæta við
sig hlutabréfum. Hlutafjáreign
þeirra var í nóvember samtals
komin upp undir 10% af hluta-
fé. Eitthvað munu þeir hafa
keypt af Þróunarsjóðshlutnum
en einnig af einstaklingum á
Þórshöfn.
Plottið: Fyrst jöfnunar-
bréf, síðan á markað
Þegar kom fram á sumar
1996 virðast Hængsmenn hafa
verið búnir að kaupa það sem
lá á lausu af hlutabréfum í
Hraðfrystistöðinni. Nafnverð
bréfanna var tvöfaldað með út-
gáfu jöfnunarhlutabréfa á
stjórnarfundi í lok júlí og
nokkrum mánuðum síðar voru
hlutabréf í Hraðfrystistöð
Þórshafnar boðin til sölu á al-
mennum markaði.
Hlutabréf í Hraðfrystistöð
Þórshafnar voru boðin til sölu
á opna tilboðsmarkaðnum í
desember og seldust að með-
altali á rétt um þreföldu nafn-
verði, eða nærri sexföldu því
verði sem Hængsmenn voru
að greiða fyrir hlutabréf allt
fram í júlí á síðasta ári. Gengi
bréfanna var lægst fyrstu dag-
ana en fór hækkandi. Hæst fór
það í 4,25 og nefna má að 13.
desember var 5 milljóna hlutur
seldur fyrir 20 milljónir eða á
genginu 4. Hafi seljandinn
keypt þennan hlut á gamla
nafnverðinu, 2,5 milljónir, hef-
ur hann áttfaldað þá peninga á
örskömmum tíma.
Eftir þessar metsölur á geng-
inu 4-4,25 lækkaði verðið og
fór lægst í 3,05 þann 19. des-
ember. Ef miðað er við gengi
bréfanna á opna tilboðsmark-
aðnum hjá Verðbréfaþingi ís-
lands nú um áramót nemur
hreinn ávinningur Hængs-
manna af fjórðungi hlutafjár í
Hraðfrystistöð Þórshafnar ríf-
lega 200 milljónum króna. Því
til viðbótar má svo reikna
hagnaðinn af þeim hlut sem Jó-
hann og félagar hans eiga og
hafa keypt persónulega. Sjálfir
eiga þeir um 10% hlut eða ná-
lægt 30 milljónum að nafnvirði.
Miðað við gengi bréfanna á
markaði um áramótin gætu
þessi bréf, sem þeir keyptu að
stórum hluta á hálfvirði miðað
við nýja nafnverðið, nú selst á
einar 100 milljónir króna. Sam-
tals er því varlega áætlað að
Jóhann A. Jónsson, bræður
hans og félagar hafi hagnast
um 250- 300 milljónir króna á
viðskiptum með hlutabréf í fyr-
irtækinu sem þeir stýra.
Allir topparnir í Hæng
Hængur ehf. er skráður til
heimilis að Eyrarvegi 16, Þórs-
höfn. Þar er raunar Hraðfrysti-
stöð Þórshafnar til húsa.
Hængur, sem virðist einkum
hafa verið stofnaður til að
kaupa hlutabréf í Hraðfrysti-
stöðinni, er þannig til húsa á
skrifstofum þess fyrirtækis.
Mennirnir á bak við Hæng
eru allir í stjórnunarstöðum
hjá Hraðfrystistöð Þórshafnar.
Jóhann Arngrímur Jónsson, 41
árs, er framkvæmdastjóri og
jafnframt oddviti Þórshafnar-
hrepps. Rafn Jónsson, 39 ára,
bróðir Jóhanns, er verksmiðju-
stjóri, Gunnlaugur Karl Hreins-
son, 30 ára, er frystihússtjóri,
Hilmar Þór Hilmarsson, 38
ára, er framleiðslustjóri og Jón
Kristjánsson, 46 ára, er verk-
stjóri.
Þessir fimm eru skráðir hjá
Hlutafélagaskrá sem stofnend-
ur Hængs og þeir hafa jafn-
framt kosið sjálfa sig í stjórn
félagsins. Þrír eru aðalmenn og
tveir til vara. Framkvæmda-
stjóri Hængs og prókúruhafi er
svo Hólmar Astvaldsson, 29
ára, fjármálastjóri Hraðfrysti-
stöðvarinnar. Endurskoðend-
ur Hængs eru Guðni Hauks-
son, 33 ára, og Sævaldur
Gunnarsson, 29 ára. Sá síðar-
nefndi er jafnframt útgerðar-
stjóri hjá Hraðfrystistöðinni.
Þeir menn sem hér hafa ver-
ið taldir eru allir persónulega
hluthafar í Hraðfrystistöð
Þórshafnar. Mest hlutafé á
Rafn Jónsson, rúmar 7 milljón-
ir á núgildandi nafnverði eða
2,37%. Jóhann A. Jónsson á
tæpar 5 milljónir eða 1,63%.
Gunnlaugur, Hilmar Þór, Hólm-
ar og Jón eiga allir yfir þriggja
milljóna hluti, Guðni á rúmar
tvær milljónir og Sævaldur
Gunnarsson tæpa hálfa millj-
ón.
Fólk óttast
ægivald Jóhanns
Sumir íbúar á Þórshöfn telja
sig hafa verið hlunnfarna í
þessum viðskiptum. „Ég hefði
vissulega getað notað þessa
peninga en þeir eru þó ekki
það sem mestu máli skiptir.
Mér svíður miklu sárar að hafa
verið plataður svona af manni
sem ég taldi góðan kunningja,"
segir einn viðmælenda HP.
Gremja manna á Þórshöfn fer
þó hljóðar en ella vegna þess
ægivalds sem Jóhann A. Jóns-
son hefur á staðnum. „Þeir
sem ekki sitja og standa eins
og hann vill geta allt eins farið
að huga að búsetu einhvers
staðar annars staðar.“
Sjálfur segir Jóhann A. Jóns-
son fyrst og fremst um öfund
að ræða, það hafi verið mikið
áhættufyrirtæki að kaupa svo
stóran hlut í fyrirtækinu á sín-
um tíma. „Við gerðum allt sem
við gátum til að selja þessi bréf
á sínum tíma. Við sendum bréf
í hvert hús og buðum fólki
hlutabréfin til kaups." Jóhann
segir reyndar allmarga, eink-
um starfsfólk, hafa nýtt sér
þetta tilboð og keypt hluta-
bréf. „En það voru líka margir
sem ekki litu við bréfunum,"
Hverjir seldu
og hverjir keyptu?
Ekki liggja fyrir staðfestar
upplýsingar um það
hverjir hafi keypt þau hluta-
bréf sem seld hafa verið frá
því að Hraðfrististöð Þorláks-
hafnar fór á markað þann 6.
desember.
Þórshafnarhreppur seldi
langstærstan hlut eða 10
milljónir að meðaltali á geng-
inu 1,6. Meðalgengi annarra
hluthafa sem selt hafa á
þessu tímabili er hins vegar
rétt innan við 3,7. Jóhannes
Sigfússon, oddviti Svalbarðs-
hrepps, staðfestir að Sval-
barðshreppur hafi selt
þriggja milljóna hlut á nálægt
fjórföldu verði eða áttföldu
upphaflegu kaupverði. Þá er
vitað að Geir hf., útgerðarfyr-
irtæki á Þórshöfn sem átti
tæpra þriggja milljóna hlut,
hefur selt bróðurpartinn af
þeirri eign.
Um aðra stóra aðila en
hre^pana er ekki vitað. Hólm-
ar Ástvaldsson, framkvæmda-
stjóri Hængs ehf., fullyrðir að
Hængur hafi ekki selt neitt af
hlutafé sínu. Forvitni vekur
hins vegar stærsta salan sem
skráð er á opna tilboðsmark-
aðnum. Þann 13. desember
var 5 milljóna hlutur seldur á
genginu 4, eða fyrir 20 millj-
ónir króna.
Fátt er vitað um nýja eig-
endur Hraðfrystistöðvar
Þórshafnar. Þó staðfesti
Hólmar Ástvaldsson, fjár-
málastjóri fyrirtækisins, að
meðal nýrra hluthafa væru
Sjóvá/Almennar og íslenski
fjársjóðurinn, hlutafjársjóður
í eigu Landsbréfa, en sá sjóð-
ur fjárfestir einvörðungu í
sjávarútvegi.