Alþýðublaðið - 05.08.1971, Blaðsíða 11

s.
NeySarvakt:
Kvö'd-, nætur og helgarvokt.
Mánudagra — fimmtudaga 17.00
— 08.00 frá kl. 17.00 föstudaga til
kl. 08.00 mánutiaga. Sími 21230.
Mánnudaga — föstudaga 8.00 —
17.00 eingöngu í neyðartilfellum,
sími 11510.
Laugardagsmorgnar.
Lækningastofur eru lokaðar á
laugardögutn, nema í Garða-
strœti 13. Þar er epið frá kl.
9—11 og tekið á ,móti beiðnum
um lyfseðla og þ. h. Sími 16195.
Alm. upplýsingar gefnar í sím-
svara 18888.
MINNINGAKKORT
Minningarspjöld Flugbjörgun
arsveitarinnar. fást á eftirtöldurr
stöðum: Bókabúð Braga Bryn-
jólfssonar, Hafnarstræti. Minn-
urði Þorsteinssyni 32060. Sigurði
■ Waage 34527. Magnúsi Þórar-
innssyni 37407 Stefáni Bjarna-
svni 37392.
Flugbjörgunarsveitlu: Tilkynr.
Lr Minningarkortin fást á eítir
töldum stöðum- Kjá S’gurði Þor
gteinspvni sfmi 32060 Sigurð
Waage sími 34527. Magnúsi Þór
aWnssyni *.fmi 37407 Stefáni
Bjarnasyni simi 37392. Minning
rvbúðinni Laugaveg 24
□ Oddviti póteku kirkjunnar,
Wyszyn -ki kardínáli, varð sjö- ]
tugur á þriðjudaginn var. í
því' tileifni birtist nýlega grein
um hann í Arbeiderblaðinu
norska og fer hún hérá eftir
í styttri þýðingu. Greinin er
eftir Dag Halvorsen, Austur- -
Evrópu fréttaritai'a blaðsins:
Biskupinn af Gniesno ber
frá gamalli tíð titilinn sem
„æðstibiskup Póllands". Fyr-
rennarar Wyszynskis kardínála
höfðu það hlutverk meðal ann-
ars nreð hendi að krýna kon-
unga landsins og þeir fóru
með konungsvaldið, þegar kon-
ungdaust var í landinu.
Núverandi kardínáli hefur
oft minnt umheiminn á hefð-.
-bundin réttindi pólsku kirkjun
ar og yfirmanns hennar. Hann
hefur gegt miklu pólitísku hlut
verki sem leiðtogi kaþolskra
manna í landinu og sem full-
trúi helgra og söguríkra erfða-
venja.
Wyszynski kardínáli er
fjarska íhaldsamur maður, en
þó enginn forngripur, eins og
stallbrúðsir hans, Mitiziemty í'
Ungverjalandi, var. í lok
fimimita áratugsins reyndi hann
að ná samkomulagi við hina
stalinistísku ráðamenn í land-
inu. Það tókst ekki, og kardí-
nálinn var fangelsaður. En við
Wyszynski kardínáli.
valdatöku Gomulka 1956
studdi hann hinn nýja flokks-
leiðtoga og tókst þannig að fá
ákveðinn starfsffið fyrir kirkj-
una.
En Gomulka kærði sig ekki
urn að hafa voldugan kirkju-
höfðingja sem keppinaut upp
við hliðina á sér,- Milli þeirra
atti ser mikil tog’treita á næstu.
érum. Kirkjan gagnrýndi stjórn
arvöldin harðlega og tók jafn-
vel sjálfstæða afstöðu í utan-
riikismálum. Að formi til var
ágreiningurinn ávallt guðfræði
Igeur, en innihaldið var póli-
tískt. Þegar þúsund ára afmæl-
is pólska ríkisins var minnzt
fyrir nokkru mámm lenti kirkj
unni og ríkinu saman, en hvor-
ugur bar fullnaðarsigur af
hólmi.
Wyszynski hafði hægt um
sig á umbrotaárinu 1968. Enda
var spjóttmum þá ekki fyrst
og fremst beint giegn kirkjunni,
heldur keppinaut kardínálans,
Gomulka. Kardínáiinn lét lít-
ið á sér bera allt þar til leið-
Itofaekiptin urðu laust fyrir
síðustu áramót. En staða hans
innan kirkjunnar er áfram
sterk, þótt nýtízkulegri
strauma sé farið að gæta innan
kaþólsku kirkjunnar í Póllandi
eins og annars staðar. í byrj-
un þessa árs lagði kardínálinn
fram nýja stefnuskrá kirkj-
unnar, en hinir nýju valdhaf-
ar hafa sniðgengið hana að
öllu, en veittu kirkjunni í stað
inn ný réttindi á skýrt afmörk
uðum sviðum. Fyrir bragðið
hefur nýja forystan náð als-
Verðum suðningi baiþólskra
manna; afstaða þeira gagnvart
kirkjunni er varfærin en vin-
samleg. Við slíkar aðstæður á
hinn sjötugi kirkjuhöfðingi
erfitt með að koma fram sem
hinn eini og samni vemdari
trúarinnar. Hann hélt velli
lengur en Gomulka, en ef ekk-
ert óvenjulegt gerist á næstu
árum, er líklegt að honum verði
smátt og smátt ýtt til hliðar
sem valdamesta aðila innan
kirkjunnar. Yngri og liprari
menn munu þar taka við og
njóta t’l þess stuðniwgs páfa-
stólsin;, sem kærir sig sízt af
öllu um fnekari kirkju- og trú-
máladieilur í Póllandi.
Wryszyinski kardínáili hefur
haldið á lofti hiefð, sem fiestir
héldu að væri úr sögunni. —
Hann er trúlega síðasti kirkju-
höfðinginn í klassískum íhalds
sömum stíl. Raunsæm menn
munu taka við stjórn kirkjunn
ar af honum alveg eins og
yngri menn eru búnir að taka
við af Gomulka á pólitíska svið
inu. Það verður hlutverk þess-
ara nýj-u kommúnista og þess-
ara nýju kirkjumanna að reyna
að vinna í samemingu að upp-
hyggingu nýs Póllandís. Það
verður erfitt verk og þessir að-
iljar verða ekki alltaf sam-
mála.en margt bendir til þess
að hvorir tveggja muni segja
skilið við þá einstrengings-
'stefnu, sem setti talsveirt mark
á síðasta áratug. —
(Arbeiderbladet)
s
bönd alþýðu í Svíþjóð og
Finnlandi voru upphaflega
skipulögð með svipuðum
liætti. Var það og er í því
fólgið, að starfsemi þeirra er
öllum opin, hverjar sem starfs
greinar manna eru og hverj-
ar se>m stjórnmálaskoðanir
þeirra eru. í annan stað var
fljótlega tekið aö leita eftiv
fjárhagsaðstoð frá hinu opin-
bcra tii starfseminnar og er
liún nú alls staðar mjög rif-
íeg, eins og síðar verður að
vikið. í þriðja lagi stofnuðu
þessi tvö menningar- og
fræðslusambönd alþýðu sín
eigin fræðslufélög í sem flest
um byggðarlögum í löndum
sínum. Var síðan verulegur
hluti fræðslustarfs landssam-
bandsins rekinn á vegum þess
arra félaga.
Menningar- og fræðslusam-
bönd alþýðu í Danmörku og
•Noregi voru hins vegar skipu-
lögð á annan veg. Ræði tvó
höfðu til fyrirmyndar fræðslu
sambönd alþýðu í Hollandi
og Austurríki. Samkvæmt
því unnu þessi sambönd ein- fai'sælli, sú, er Finnar og Sví-
vörðungu að því að mennta ar fóru, eða sú; *r NorSmenn
og þjálfa sína eigin féiags- e.fi ’línPr fóru. Sú niðurstaða
menn, félagsmenn verkalýðs- er Iöngu fyrir hendi, að leið
félaganna, og meinuðu öðr- Firna og Svía hefur reynzt
um aðgang þrr að. f annan miklu betur og orðið affara-
stað fór f.-æðslustarfsemin s^alli. Er komið var fram á
fram á vegum verkalýðsfé- . sjotta áratuginn stóð norska
laganna sjálfra en eltki á vég- alþýðuhreyfingin frammi fyr
um sénstakra fiæðslufélaga ir þeirri staðreynd, að
alþýðu eins og ? Finulandi og fræðsiustarf hennar hafði
Svíþjóð. Qg í þriðja lagi ósk- ekki lengur viðunandi breidd
uðu sambcndin í Noregi og^t. og' vaj" í rauninni staðnað.
Danmörku ekki eftir néinui > Því' var það, að árið 1956 var
eða neins konar fjárhafsað- samþyklct á þingi Menning-
stoð frá biru opinbera! — *“v ar- ög fræðslusambands al-
Forsendan fyrir þeirri afstöðu þýðu í Noregi að koma á fót
var sú, að vrði slík c.ðsloð svæðtebundnum fræðslufélög
þegin mætti búast við aðSrík- um almennings, að sænskri
isvald, er hana veitti og þr.d- og finuskri fyrirmynd, og
snúið væri vinnandi fóll|i ogo jáfnframt þiergur sambandið
samtökum þess, mvndi sljót- nú fjárhagsstyrk frá hinu op-
lega leitast við að binda slíka inbera i nokkrum inæli. Norð
aðstoð skilyrðum scr í ihag mennirnir telja, að þessi á-
og reyna þannjg að hafa óíæski kvörðnn hafi orðið til þess,
leg áhrif á fræð iustarf sain- __ að mikill skriður komst að
takanna. Löng reynsla' % nú nýju á starfsemi Menningar-
fengin af starfi metmiivgai- og fræð«lusambands alþýðu,
og fræðslusamtaka alþýðu í fræð'Iufélög hinna ýmsu
lödunum fjéi'um og enginn byggðarlaga urðu grundvöll-
vafi er á því livor leiðin er ur að þeirri öru þróun, sem
síðan hefur átt sér stað. —
Mikilvægi þessara fræðslufé-
Iaga má bezt sjá af því, að
á árinu 1968 fór um 50%
starfseminnar í Noregi fram
á vegu'm fræðslufélaganna.
Nákvæmiega hliðstæð þróun
hefur átt sér stað í Danmörku
Og er nú lítill sem enginn
munur á skipuiagi og starfi
menningar- og fræðlslusam-
taka alþýðu í löndum þcss-
um, þótt starf þeirra sé aff
vísu misjafnlega öfugt.
MIIOLVÆG
VÍSBENDING
Allt þetta virðist manni aff
gefi mikilvæga vísbendingu
um það hvernig hið íslenzka
Menningar- og fræffslusam-
band alþýffu skuli starfa í
framtíðinni. Að svo miklu
le.vti sem starfsemi þess er
komin á legg- er hún að hinni
dönsku og norsku fyrirmynd,
þótt það að vísu þiggi nokk-
urn opinberan fjárstyrk. En
þá er á það aff líta aff bæffi
Danir og Norffmenn hafa nú
liorfið frá því aff hafa menn-
ingar- og fræðslustarfsemi al
þýffu í því horfi þar eð hún
gaf ekki nógu góffa raun. Og
við, sem störfum að hinu
skipulega menningar- og
(fræffslustaitfi alþýffu hér á
landi, hljótum að taka mið af
þeirri reynslu.
Starf Menningar- og
fræffslusamtaka alþýðu í hin-
um norrænu nágrannalönd-
um okkar er umfangsmeira
og fióknara en svo aff unnt
sé að gera því fullnægjandi
skil í stuttu máli. Þess vegna
verff ég nú aff stikla á stóru
er ég reyni aff gefa ykkur,
nokkra mynd af starfi þeirra
hvers um sig. Mun ég í næstu
grein segja frá nokkrum meg-
inatriðum í starfi menningar-
og fræffslusamtaka alþýffu í
Finnlandi og Danmörku, en
siðan reyna aff skýra nánar
frá starfi sömu samtaka í
Noregi og Svíþjóð. —
Lofum
þeim aðlifa
Fimmtudagur 5. ágúst 1971 H