Alþýðublaðið - 02.08.1972, Qupperneq 5

Alþýöublaösúfgáfan h.f. Ritstjóri Sighvatur Björgvinsson (áb).
Fréttastjóri Bjarni Sigtryggsson. Aösetur ritstjórnar Hverfisgötu 8-10.
— Simi 86666.
Blaðaprent h.f.
Heitt sumar
Undir venjulegum kringumstæöum
eru sumarmánuöirnir sá timi, þegar
minnst er um aö vera í landsmálum og
pólitík. Alþingismenn eru þá í sumar-
leyfi, almenningur önnur kafinn við að
safna auöi i þjóðarbúið, atvinnuveg-
irnir í hvað mestum blóma og rikis-
stjórn i óöa önn að undirbúa verkefnin
á komandi vetri.
Sumarið, sem nú er senn á enda, hef-
ur þó ekki verið eitt af þessum. Þvertá
móti hafa þá mánuðina borizt margar
fréttir af viðburðum í landsmálum og
pólitik. Og flestar þeirra frétta hafa
verið slæmar fréttir. Sumarið 1972 hef-
ur þannig verið ,,heitt sumar" i ís-
lenzkri landsmálapólitík, þótt sama sé
ekki hægt að segja um sumarveðrátt-
una.
Það hefur komið fram í sumar,
hversu gjörsamlega varnarlaus al-
menningur er gagnvart slæmri rikis-
stjórn. Það er alveg sama hvernig að
óhæfri rikisstjórn er búið. Það er alveg
sama, hversu vel þegnar þjóðfélagsins
hafa starfað til þess að skapa henni
beztu starfsaðstöðu eða hversu miklu
þeir hafa safnað í varasjóði fyrir hana
til þess að ráðskast með. Meira að
segja hagstæð ytri skilyrði einsog stór-
hækkandi verð á íslenzkum útflutn-
ingsafurðum megna ekki að verja
þegnana fyrir áföllum slæmrar stjórn-
unaróhæfra stjórnenda. Jafnvel undir
slíkum kringumstæðum getur rikis-
stjórn siglt efnahagsmálum heillar
þjóðar i strand á einu ári. Þetta eru þau
slæmu tiðindi úr landsmálunum, sem
almenningi á íslandi hafa veriö að ber-
ast á undanförnum vikum.
Hvað i ósköpunum veldur þvi, að
sæmilega vel gerðir menn, eins og
margir ráðherranna vissuiega eru,
lenda i þeirri aðstöðu, að hafa ekkert
annað en ill tíðindi og segja almenn-
ingi eftir eins árs setu i ráðherrastól-
um? Nú höfðu þessir menn ýmis þörf
fyrirheit á lofti, þegar þeir tóku við
störfum og öll tækifæri til fram-
kvæmda. Engin stjórn hefur fengið
jafn mörg gullin tækifæri til þess að
efna loforð sin. Hvers vegna þá algert
uppnám á miöju ári 1972 með stórfellt
hrun á næsta leiti?
A þvi eru margar skýringar. Eftirtal-
in atriði hafa áreiðaniega ráðið miklu
um, hvernig komiö er.
í fyrsta lagi er nú auðséð, að ráðherr-
arnir gerðu i upphafi stjórnunar sinnar
engan greinarmun á þvi, sem unnt er
og þvi, sem æskilegt er. Þeir héldu, að
þeir gætu látið öll venjuleg viðfangs-
efni ríkisstjórnar reka á reiðanum á
meðan þeir veltu fyrir sér hinum og
þessum spekúlasjónum um hluti og
hugmyndir á óskalistum. Þess vegna
skorti alla stefnumótun og smátt og
smátt hrönnuðust óleyst vandamál upp
unz nú er svo komið, að þau eru að færa
lallt í kaf.
i öðru lagi kom strax greinilega í Ijós,
að ráðherrarnir kunnu ekki tæknileg
atriði starfa sinna, — þ.e. að vinna með
Alþingi og sérfróðum embættismönn-
um. Vegna þess, að þessa kunnáttu
skorti og viljann til að tileinka sér hana
þá hefur rikisstjórnin átt ákaflega erf-
itt með að þoka málum áfram. Það
hefur tekið hana óskaplega langan
tíma að ganga frá einföldustu stjórn-
unaratriðum og iöulega hefur sam-
bandið á milli ríkisstjórnarinnar og
sérfræðinga hennarveriðsvo slæmt, að
stjórnin hefur ekki haft hugmynd um
raunverulegt inntak og afleiðingar
ýmissa aðgerða, sem hún hefur beitt
sér fyrir á löggjafarsviðinu.
í þriðja lagi leynir sér ekki, að sam-
starfið innan stjórnarinnar er ákaflega
óeðlilegt. A.m.k. einn stjórnarflokkur-
inn virðist reka sifelldan skæruhernað
og raunverulega beina niðurrifsstarf-
semi gagnvart ráðherrum samstarfs-
flokkanna og virðist honum vera meira
i mun, að koma á þá höggi en að vinna
með þeim að lausn vandamála. Slíkt
kann ekki góðri lukku að stýra og hlýt-
ur að há ríkisstjórninni meira en litið.
Þetta er hluti skýringarinnar á þvi,
hvers vegna ríkisstjórnin hefurnú ekk-
ert nema slæm tiðindi að segja. Ef laust
kemur þar fleira til, en framangreind
þrjú atriði eru svo sem meira en nóg til
þess að gera rikisstjórn óhæfa til
starfa.
BRANDT BM UM FALL
FASTEIGNA-
SKATTARNIR
Kitl megincinkenni islenzks
velferðarþjóðfélags hefur verið
talið það, hversu mikill hluti
islendinga á eigin ibúð. Mun láta
nærri. að um 80% ibúða sé i
einkaeign. útlendiflgar, sem
hingað koma. undrast þetta háa
hlutfall, enda mun það hærra en i
nálægum löndum. Það eykur
afkomuöryggi að búa i eigin ibúð.
úótt ýmsar ástæður liggi til þess,
að cinkaeign ibúða hér á islandi
hefur orðið jafn algeng og raun
her vitni. hefur verið almennt
samkomulag um. að þessi þróun
sé æskileg, og stjórnvöld hafa
stutt hana.
Jafn sjálfsagt og það er, að þeir
sem eiga verulegar eignir, greiði
af þeim eignaskatt. er hitt frá-
leitt, að fólk greiði skatta, scm
um munar af ibúð, sem það hefur
eignazt og hefur til eigin afnota.
Sanit hefur það nú gerzt, að rikis-
stjórnin hefur beitt sér fyrir stór-
felldri hækkun á fasteigna-
sköttum. Bitnar sú hækkun þungt
á eigendum ibúða, þótt ekki vcrði
þeir taldir cignamenn i venju-
legum skilningi. Þegar reynt er
að gera sér grein fyrir þvi, hvcrsu
niikið skattbyrði i ár hækkar, er
þvi ekki nóg að athuga. hversu
miklu meira almenningur greiðir
nú i skatta af tekjum sinum.
Tckjurnar sem lagt var á nú i ár,
voru i Reykjavik 25% hærri en
þær, sem lagt var á i fyrra, en
skatlarnir af þcssum tekjum cru
nú 40% hærri. I þcssu felst auð-
vitað verulega aukin skattbyrði.
Kn nicð þessu er sagan ekki sögð
öll. Kasteignaskattarnir hafa
einnig liækkað mjög verulcga. Og
sú hækkun bitnar á almenningi.
i fyrra námu fasteignaskattar á
einslaklinga i Reykjavik 00 millj.
kr. Nú i ár nema þeir :I28 millj. kr.
I>eir hækka m.ö.o. um 407%. t
þessu sambandi er þcss að visu að
geta, að eignaútsvar, sem i fyrra
nam 72 millj. kr., fellur niður, cn
það var i fyrra auðvitað ckki að-
eins greitt af ibúðarcigcndum,
lieldur af öllum, sem áttu eignir.
Kignaskattur til rikisins i
Reykjavik hefur og i ár lækkað
dálitið eða úr 70,5 millj.i fyrra i
74,8 millj. i ár. Kf bornir eru
saman allir skattar einstaklinga i
Reykjavik af cignum fasteignum
og öðrum cignum, voru þcir i
l'yrra 212,5 millj. kr., cn i ár 402,8
millj. kr. Ilér er um að ræða
hækkun um 800%. Kflaust hafa
cignir cinhverra aukizl svo mikið,
að slik skattahækkun á þeim sé
ckki óeðlileg. Kn þeir eru
áreiðanlega fáir. Langflestir
þeirra, sem nú verða að greiða
Gylfi Þ. Gíslason
skrifar
stóraukna skatta af eign, eru fólk,
sem á lítið sem ekkert untfram
ibúðina, sem það býr i. Kr það
kannski þetta. sent rikisstjórnin
kallaði og kallar enn aukið rétt-
la’ti i skattamálum á þvi herrans
ári 1072. fyrsta valdaári rikis-
stjórnar sem kennir sig við vinn-
andi stéttir á islandi?
LÆTI Á NORRÆNU
MÚSIKDÖGUNUM
NORRÆNU MÚSIKDAGARNIIi
verða heldnir dagana 31. ágúst lil
4. sept. n.k.
Þessi tónlistarhátið er haldin
annað hvert ár á vegum Norræna
tónskáldaráðsins, sem stofnsett
var 1946.
Á hátiðinni eru m.a. flutt tvö
verk eftir islenzk tónskáld:
Læti, hljómsveitarverk eftir
Þorkel Sigurbjörnsson og
Kvintett fyrir blásara eftir Jón
Asgeirsson.
I Norræna tónskáldaráðinu á
sæti fyrir Islands hönd Jón As-
geirsson, formaður Tónskáldafé-
lags fslands, en i dómnefnd há-
tiðarinnar Skúli Halldórsson tón-
skáld.
Fjörtiu milljónir Vestur-Þjóð-
verja ganga til þingkosninga i
nóvembermánuði n.k., — næstum
þvi heilu ári áður en kjörtimabil
þingsins átti að vera útrunnið.
Ástæða þess, að Willy Brandt,
kanslari og formaður þýzka Jafn-
aðarmannaflokksins og Walter
Scheel, utanrikisráðherra og for-
maður F'rjálsra demókrata, hafa
ákveðið að leysa upp þingið og
efna til nýrra kosninga er, að svo
margir af þingmannaliði flokk-
anna tveggja hafa hætt stuðningi
við rikisstjórn þeirra, að þingleg-
ur meirihluti hennar er i hættu.
Brandt og Scheel hafa orðið
ásáttir um, hvernig kosningarnar
eigi aö bera að höndum. Komu
þeir sér saman um það eftir að
stjórnarandstöðuflokkurinn
Kristilegir demókratar, höfðu
neitaö að reyna að ná samkomu-
lagi allra flokka um tilhögun
kosninganna.
Það er forseti Þýzkalands,
Gustav Heinemann, sem kemur
til með að ákveða endanlega
kosningadaginn, en hann mun i
þvi efni taka mikið tillit til óska
Willy Brandts.
Undir haustið mun kansiarinn
leita eftir traustsyfirlýsingu frá
þinginu. Fái hann ekki tilskilinn
meirihluta viö atkvæöagreiðsluna
(249 atkvæði) getur forseti leyst
upp þingiö ínnan 21 dags og.fyrir-
skipaö nýjar kosningar, sem
fram eiga að fara siðast 60 dögum
eftir, að þingið hefur veriö leyst
upp. Samkvæmt þvi ættu Vestur-
Þjóðverjar að ganga til kosninga i
endaðan nóvember, — i siðasta
lagi i byrjun desember.
Ef þingiö hins vegar velur nýj-
an kanslara með meiri hluta at-
kvæða, þá er hægt að hindra það,
að þingið verði leyst upp og efnt
verði til nýrra kosninga. Brandt
hefur gert tilraun til þess að ná
samkomulagi við leiðtoga stjórn-
arandstöðunnar, Rainer Barzel,
um, að stjórnarandstaðan myndi
ekki reyna að nota þennan mögu-
leika til þess að koma i veg fyrir
nýjar kosningar, en um það náð-
ist ekki samkomulag.
Rikisstjórnarflokkarnir taka
það ekki svo ýkja alvarlega, að
samkomulagstilraun sú fór út um
þúfur. Þeir efast mjög um það, að
Rainer Barzel muni þora að
reyna að bera fram nýja van-
trauststillögu á stjórnina. Þeir
telja, að deilur innan stjórnar-
andstöðuflokksins muni koma i
veg fyrir að Barzel reyni þaö.
Rainer Barzel hefur einu sinni
reynt aö kollvarpa stjórn Brandts
með vantrauststillögu i þinginu.
Þá tilraun bar upp á þann 26.
april s.l. og þá munaði minnstu,
að sú misheppnaða tilraun kost-
aöi Barzel alla pólitiska frama-
möguleika. Geri hann aðra slika
tilraun, sem mistakist, þá verður
Rainer Barzel örugglega aldrei
kanslari i Þýzkalandi.
En i öllu falli verður skorið úr
um framavonir Barzels i kosning-
unum i nóvember. Vinni flokkur
hans kosningasigur, þá verður
Barzel örugglega kanslari, — en
þó aðeins með stuðningi hægri-
öfgasinnans Franz Josef Strauss.
Tapi flokkur hans atkvæðum, en
flest virðist nú benda til þess, þá
verður Barzel að vikja úr sæti
fyrir nýjum flokksleiðtoga.
En Willy Brandt verður þó að
vinna erfitt og leiðinlegt verk áð-
ur en hann getur sigrað i kosning-
um. Til þess að hægt sé að boða til
kosninga i haust verður, eins og
fyrr var sagt, þingið að fella
traustsyfirlýsingu á stjórnina.
Þetta vantraust verður Brandt
beinlinis að biðja um. Stjórnar-
andstaðan mun ekki flytja van-
trauststillögu á stjórn hans. Þess
vegna verður Brandt sjálfur að
flytja tillögu um traustsyfirlýs-
ingu og fá hana fellda fyrir sér.
Það er ekki öfundsvert hlutskipti
fyrir hann.
Brandt og Scheel, leiðtogar
vestur-þýzku stjórnarinnar.
En það er engin tilviljun, að
Brandt og Scheel vilja kosningar i
nóvember i haust. Eftir að Vest-
ur-Þjóðverjar hafa um langa hrið
verið hrjáðir af verðbólgu telja
serfræðingar i efnahagsmálum,
að verðlag sé nú að staðna og rik-
isstjórnin þurfi þvi engar ser-
stakar áhyggjur að hafa vegna
efnahagsmála það, sem eftir er
ársins. Skoðanakannanir sýna

auk þess, að i kosningum muni
rikisstjórnarflokkarnir tveir fá
öruggan meirihluta atkvæða og
straumurinn liggi ótvirætt til
stjórnarflokkanna, en frá stjórn-
arandstöðunni. En minnugir
reynslu Wilsons undir svipuðum
kringumstæðum biðja formæl-
endur jafnaðarmanna i Þýzka-
landi þó menn aö vera hóflega
bjartsýna.
Miðvikudagur 2. ágúst 1972
5