Alþýðublaðið - 13.08.1972, Blaðsíða 4

Á hverju ári eriBa ótölu-
lega mörg hjónabönd, meö
skilnaöi, og þrátt fyrir
bitra reynslu, giftast
sumir aftur og aftur.
Margar eru þær skop-
sögurnar og ekki skop-
sögur, sem spannast hafa i
kringum hjónabönd, og
um allan heim eru
óánægðir eiginmenn, -af-
sakið, einnig óánægöar
eiginkonur, sem föst eru i
viðjum hjónabandsins,
þrátt fyrir ákafa löngun til
þess að losna.
Stúlkur geta verið mjög
vandlátar á þá karlmenn,
sem þær leggjast með, en
giftast svo að segja
hverjum sem er, ef þvi er
aö skipta. Þar sem svo
mörg hjónabönd fara i
hundana, mætti ætla að
einhver hluti orsakanna
lægi i þessari „kvenna-
heimspeki. "Máske or-
sakar þetta einnig hið
miður góða umtal, sem
hefur skapast um hjóna-
bönd i gegnum aldirnar.
Þvi þrátt fyrir það, að
konan sé hinn kúgaði”
helmingur, einnig i hjóna-
bandinu, er ekki hægt að
ganga fram hjá þeirri
staðreynd, að það er
mannræfillinn sem mót-
mælir mest þessu lifs-
formi. Hjónabandssagan
færirokkur heim sönnun á
þvi, að oftar er er til þess
stofnað af nauðsyn en
löngun, og oftast er það
maðurinn sem það gengur
út yfir. t bók sinni „Maður
i bandi" kemur Esther
Vilar nokkuð inn á þetta
efni, og það sem hún
skrifar, er eins og sagt frá
mannsins brjósti. Eftir-
farandi er úr bók Vilar:
. —Konur selja ást sina,
sumar á götuhornum,
aörar við að giftast
læknum, lögfræðingum
eða forstjórum. —
— Ast þýðir i orðabók
konunnar: völd. — en hjá
manninum: kúgun. —
— Konan hefur frelsi til
þess að haga lifi sinu að
eigin geðþótta, en maður-
inn á einskis völ. —
— Konan lætur manninn
vinna fyrir sig. sjá sér far-
borða, útvega heimili og
allt það sem þvi fylgir. —”
íhugi maður hjóna-
bandssögurnar, tekur
maður varla eftir hinum
fámenna kvennakór, sem
mótmælir hjónabandi. Þvi
vekur það undrun og um
leið hræðslu, að hæðnin og
biturleikinn gagnvart
hjónabandi, er svo til ein-
göngu hjá manninum,
hvar sem er i heiminum.
Að visu er hin dyggðuga
eiginkona hafin til skýj-
anna i bók Salómons, og
þegar Lúter talar af inn-
lifun um hina miklu sam-
einingu, — ,,Það er ekkert
fegurra, en gott hjóna-
band" — þá er þetta allt
saman gott og blessað. Og
vitaskuid göngum viö ekki
það langt, að taka undir
orð Origenes kirkjuföður,
sem segir, — Hjónaband
er óhreint og óheilagt. —
Heldur teljum vér, að Páll
postuli, hafi verið með
Íeynda aðvörun þá er hann
sagði, — Það er betra aö
giftast. en að láta brenna
sig —
Goethe, sem þótti nú
ekki viö eina fjölina
felldur, hlýtur að hafa
ruglast i riminu þá er hann
sagði: — Hjónabandið er
byrjunin og hápunkturinn
á allri menningu. — Ef svo
er, þá er menningin ekki
upp á marga fiska. Seinna
hefði mátt ætla að hann
hafi séð eftir þessum ung-
æðisorðum sinum, það ið-
inn var hann i framhjá-
haldi. Sonur Henriks
Ibsens, heimspekingurinn
og visindamaðurinn
Sigurd Ibsen hitti i mark
þegar hann sagði, — Vel-
gefnir menn, ættu ekki
vegna rómantiskra
stundarhrifa, að láta tæla
sig i hjónaband, er gæti
eyðilagt framtið þeirra.—
Á góðum og slæmum
dögum.
Ef farið er eftir trúar-
brögðunum, er hjóna-
bandið lagalegur samn-
ingur, sem, eftir Kristnum
hugmyndum, varir fyrir
lifstið og þvi óslitanlegt.
Við eigum að elska hvort
annað og virða, bæði i
bliðu og striðu, þvi það
sem Guð hefur saman
bundið, skal maður eigi
sundurskilja. Á nútima-
máli þýðir þetta, að það
sem guð hefur saman-
bundið, geta bara
skilnaöarlögfræðingar
leyst, gegn góðri greiðslu
að sjálfsögðu.
Svo er það lika látið
heita. að hjónabandið sé
lifsgrundvöllur ættar og
fjölskyldu. Þvi er meira að
segja haldið fram, að saga
hjónabandsins sé saga
konunnar. Og eitt er vist,
að hjónabandið er ör-
uggasta leið konunnar til
þess að öðlast frama i lif-
inu. Góður og hlýðinn
eiginmaður er nokkurs
konar stöðutákn. Þvi er
ekki að undra hve mörg
hjónabönd fara i hundana.
Auðvitað er þær margar
ástæðurnar fyrir skilnaði
milli hjóna, og svoleiðis
hefur það ætið veriö, þvi
við erum ávallt sjálfum
okkur samkvæm. En
skilnaðaraðferðirnar eru
margvislegar eins og fram
kemur i bréfi frá Karl
Marx til Engels, um kelt-
neska siði það að lútandi.
Bréfið er dagsett 11. mai
1870. Þar segir. — Maður
sem vegna annarar konu
hefur ýtt til hliðar þeirri er
áöur deildi með honum
sæng hans, verður að
greiða jafnmarga denara i
skaðabætur, og þarf til
þess að hylja rass hinnar
forsmáðu.—
Keltar þekktu einnig til
þess að vera ákærðir fyrir
nauðgun, og höfðu sinar
öryggisráðstafanir, ef
kona ætlaði að vinna eið að
slikum verknaði.
— Kona sem ákærir
mann fyrir að hafa nauðg-
að sér. tekur með vinstri
hendi um lim hans, leggur
þá hægri á Bibliuna og
sver svo eiðinn. — Án efa
hefur þessi aðferð komið i
veg fyrir fljótfærnislegar
nauðgunarákærur.
En höldum okkur við
hjónabandið, og kvenna-
loforð gefin i fljótfærni,
eins og kinverjinn Lin Yu
Tang segir frá. — Dag
nokkurn þegar Chuangtse
kom heim úr gönguferð,
tóku nemendur hans eftir
þvi að hann vardapur á
svip. Þeir spurðu hvað
hefði skeð, og Chuangtse
sagði: Ég var á göngu um
þorpið, og sá fagra konu
sitja á jörðinni. Hún var
með stóra fjöður i hend-
inni. Notaði hún fjöðrina
sem blævæng og veifað'í
henni yfir nýtekinni gröf.
Ég varð forvitinn og
spurði þvi konuna hvað
hún væri að gera. Hún
svaraði: Ég lofaði manni
minum sáluga, að gifta
mig ekki fyrr en gröfin
væri orðin þurr, en eins og
það hefur rignt undanfar-
ið, þér skiljið...
Brúðarrán og hnifar i
brúðarsænginni.
Löngu áður en Esther
Vilar reit bók sina, hafa
menn verið mótfallnir
hjónabandi. Samt haga
þeir sér eins og asnar og
oft mikill asi á þeim við að
ná sér i eiginkonu. Það er
eins og þeir þurfi að hafa
hraðann á þegar þeirsýna
hversu heimskir þeir eru.
Verðið er jafnbreytilegt og
löndin eru mörg. Brúðar-
rán var ódýrasti mátinn,
en sá hættulegasti.
Greiðslumátinn fór eftir
siðum og venjum.
Sumstaðar voru skepnur
notaðar sem gjaldmiðill
eða þá landskiki, peningar
, já allt sem okkur getur til
hugar komið að verðsetja,
og oft var verzlunin atriði,
sem varðaði alla fjöl-
skylduna.
Rússar keyptu sér konur
fyrir skinn. Hjá gyðingum
kostaði vel með farin jóm-
frú 200 silfurpeninga, en
ekkja 100 silfurpeninga,
svona likt og með notaðan
bil.
En fyrir kom að konur
keyptu sér menn, en það
var dýrt. 1 Bengal kostaði
karlmaður 1000 rupier, en
þá varð hann lika að vera
limstór og vöðvamikill.
En fyrir kom að
konunum var ekkert vel
við að láta selja sig, voru
máske hrifnari af öðrum
en kaupandanum, og fyrir
kom að þær hefðu hníf með
sér i brúðarsængina, og
drápu þá gjarnan eigin-
manninn á sjálfa brúð-
kaupsnóttina.
Fyrir kom að eigimenn
seldu vöruna — konuna —
ef þeim likaði hún ekki. 1
bók sinni ,,The Mayor of
Casterbridge" segir
Thomas Hardy frá
mönnum er seldu konur
sinar fyrir 5 shillinga.
Nú, svo gátu menn unnið
hjá feðrum stúlknanna,
sem greiðslu i brúðar-
verðið. Jakob var i 7 ár að
vinna fyrir Leu og svo
önnur 7 fyrir Rakel, sorg-
lega saga, þar sem hann
vildi aðeins giftast Rakel.
En eins og Laban sagði:
Hér er það ekki til siðs að
gifta yngri dótturina á
undan þeirri eldri. Klár
náungi Laban.
Einkvæni, sönnun
fyrir fátækt.
Karlmaður gat keypt
hlut i eiginkonu, en það
var gamall siður. Elzti
bróðirinn gat átt konu með
þeim yngsta, sem átti
kannske þriðjapart i stúlk-
unni, En hve vel sá partur
nýttist honum, likamlega
og andlega, er erfitt að
segja.
Á mörgum stöðum var
eiginkonan talin eign,
samanber fasteign, og var
þvi sá maöur er lét sér
nægja eins konu, álitinn
fátækur. Til hafa verið
þeir afriskir . höfðingjar,
sem áttu 4000 konur. En
svo var til önnur hlið á
fjölkvæni.
Tvær enskar frökenar
spurðu einu sinni
Marokkóbúa, hvi hann léti
sér ekki nægja eina konu.
Hann svaraði eins og satt
er, að maður borðaði ekki
fisk i öll mál.
1 Spörtu vaí haldin há-
tið, þar sem konurnar létu
ógifta menn ganga i hring,
og flengdu þá um leið með
hrisvendi, svo skömmin
við að vera ógiftur færi úr
kroppi þeirra, og þeir
neyddust til þess að gifta
sig. Þar sem maður veit
að kynvilla var mjög út-
breiddu i þá tiö og hjá
Grikkjum, hlýtur þetta að
hafa verið hinum ungu
mönnum kvalræöi.
Mörgum hefur þótt það
undarlegt, að Guð skildi
ekki vera giftur. Skyldi
þaö vera vegna þess að
hann hefur ekki fundið
neina sem vaæ honum
samboðin. Eða sannast
þarna kannske gamli ara-
biski málshátturinn: Að
hver maöur fái eiginkonu,
að eigin veröleikum. —
Einhversstaðar á
William Shakespare að
hafa skrifað, — að léttúðug
eiginkona, geri eigin-
manninn þunglyndan. —
Og öruggt er það, að eigin-
kona < orðið eiginkona er
upprunalega komið frá
Gýðingum) getur gert
eiginmann þunglyndan,
þótt ekki sé léttlyndinu
fyrir að fara. Þar kemur
margt annað til greina. Og
það sem sumum þykir
verst af öllu, hún færir
manninum tengdamóður i
búið. Það er án efa rétt
sem Sviar segja — ,,þar
sem kona ræður húsum er
fjandinn laus”. — Og ráða
konur ekki oftast húsum.
Og raunveruleikinn er þvi
miður langt frá ástarorð-
um Bibliunnar, sem segir,
— Tunga þin geymir
hunang og mjólk, og
ylmurinn af fötum þinum,
sem sætasta angan". —
Eða eins og sagt er á
Spáni, og þykir nokkuð
rétt að orði komist. —
„Ökvæntur maður er pa'-
fugl, trúlofaður ljón, giftur
Þegar maðurinn
verður vondur.
Að vera ákveðinn og
harður við eiginkonu sina
þótti góð latina, hér áður
fyrr. 1 bókinni „Fjöl-
skyldusaga’” sem er eftir
Rússann Sergej Aksakov,
er sagt frá þvi er hinn
strangi heimilisfaðir tók
svo hraustlega i eina
fléttu eiginkonu sinnar, að
fléttan fór af, og konan
varð að ganga með plástur
i heilt ár. I tið Katrinar II
var það það siður i Rúss-
landi, að hýða eiginkonur
opinberlega, heföu þær
brotið af sér, en Arabar
sögðu aftur á móti, —
„Sláðu konu þina á
hverjum morgni. Ef þú
veizt ekki hversvegna, þá
veit hún það”. — Og i
Kina. — „Sláðu gjarnan
konu þina, hún er ekki
postulin.” — Þá veit
maður það.
Auðveldast að losna
við fagrar konur.
Af einhverjum ástæðum
er auðveldara að giftast en
skilja, en þvi hefur ekki
ávallt verið svo farið. I
Mið-Afriku gat konan
fengið skilnað ef maöurinn
saumaði ekki föt hennar. 1
Burma, ef maðurinn
drakk. Ef Rómverji varð
þreyttur á konu sinni sendi
hann henni bréf: „Taktu
það sem tilheyrir þér„ þá
skildi hún, aö ekkert var
annað fyrir hana að gera
en að pakka niður.
Á timum Ciecerós foru
flestar hinna þekktari
kvenna fráskildar, og eftir
þvi sem Seneca segir,
reiknuðu sumar ár sin
ekki eftir dagatali, heldur
eftir þvi hve marga menn
þær höfðu átt.
Á Renessans-timanum
var gullöld hvað hjóna-
skilnaði viðvék, og barðist
Lúter mjög gegn þvi.
Nokkrum öldum seinna
sagði F'rakkinn Sacha-
Guitri: „Þú skalt aðeins
giftast fallegri konu, -það
er auðveldara að losna við
hana.”
En hvað skeður ef
maðurinn einfaldlega
deyr, og skilur konuna
eftir sem ekkju. Jú, —
bænir fjandans, og sorg
ekkjunnar eru jafnlangar.
En hvers vegna giftir
maðurinn sig fyrst það er
svo djöfullegt?
Þvi svarar Esther Vilar
á margan hátt. — Það væri
auðveldara fyrir manninn
að fá fullnægingu hjá
vændiskonu, en að láta
tæla sig i hjónaband. En
þar sem maðurinn fer eftir
þvi munstri, er hann var
alinn upp i (það sem
mamma sagði) finnast
honum samfarir, sem
hann hefur greitt fyrir,
fyrir neðan sina virðingu.
Nautn hans verður þvi
meiri, þvi dýrari sem
konan er, sem hann liggur
með. Og sjáist engin önnur
leið til þess að komast yfir
þá konu er hann þráir svo
mjög i augnablikinu, en að
giftast henni, lætur slag
standa, býður henni hæsta
verð sem boðið er, og
gengur upp að altarinu við
hlið hennar. Og þar með er
hann orðinn hlekkur i
þeirri keðju af bitrum
eiginmönnum, sem hægt
er að hitta hvar sem er i
heiminum.
Eða er gamli arabiski
málshátturinn sem segir,
— „Hvort sem þú giftir þig
eða ekki, kemur þú til með
að sjá eftir þvi” — sann-
leiks og spádómsorð.
UMDEILDASTA
STOFNUN
VERALDARSÖGUNNAR
Esther Vilar haföi rétt fyrir sér, segir höfundur þessarar greinar, sem er - eins og lesa má - karlmaöur
4
Sunnudagur 13. ágúst 1972
Sunnudagur 13. ágúst 1972
5