Alþýðublaðið - 08.10.1972, Blaðsíða 7

BILAR OG UMFERÐ
GOn EFNI— EN
MISHEPPNAÐUR
SJÖNVARPSÞÁTTUR
STRÆTO
FRAM-
r.
Þaö fer ekki á milli mála, að
samgöngur eru lifæð nútima
þjóðfélags, hvort sem um er að
ræða samgöngur á milli
byggðarlaga eða innan þétt-
býlis. Þegar þessa er gætt er
næsta furðulegt hvað þær hafa
þróast litið undanfarna áratugi.
Versti sökudólgurinn er vafa-
laust einstaklingshyggjan, þ.e.
tilhneiging okkar til að vilja
ráöa yfir okkar eigin ferðum,
m.ö.o. einkabilisminn. Stór-
borgir nútimans einkennast af
einkabilum, sem reiknað hefur
verið út að flytja að meðaltali
1.8 menn og mynda á vissum
timum dags ill leysanlega um-
ferðarhnúta.
Innan um alla þessa einkabila
böðlast svo áfram risavaxnir
strætisvagnar, sem taka 60-70
farþega, en flytja að jafnaði
varla meira en helming þess
fjölda. Utan venjulegs
umferðartima er algengt, að i
þessum skrimslum sitji svo ekki
nema örfáar hræður.
Sporvagnar og neðanjarðar-
lestir hafa ýmsa kosti framyfir
þessi reykspúandi ferliki, sem
oft er erfitt aö koma fyrir á
þröngum götum miðborganna.
En gallinn við þau samgöngu-
tæki er, að þau eru mjög tak-
mörkuð, og stofnkostnaður er
gifurlegur. Það segir sig sjálft,
aö erfitt er aö þróa jarðgangna-
og teinakerfi i samræmi við
stækkun borga, svo liklega eru
strætisvagnarnir hentugastir
eftir allt saman, — þeir þurfa
hvorki jarðgöng né teina.
En er nauðsynlegt að hugsa
sér strætisvagna i þeirri ein-
staklega óhagstæðu mynd sem
þeir eru? Er nauðsynlegt að
halda áfram að búa til strætis-
vagna með þvi að smiða dans-
sali og setustofur á vörubils-
grindur bara vegna þess, að ein-
hverjum snjöllum manni datt i
hug aö gera það endur fyrir
löngu?
Sören Bendtsen, 29 ára
gamall arkitekt, frá Kaup-
mannahöfn, hugsar sér strætis-
vagna allt öðruvisi. Hann
hugsar sér strætisvagna með 12
sætum og pláss fyrir 12 stand-
andi farþega. Og Sören lizt ekki
á, að þegar fólk fer inn i þessa
gömlu stóru óhentugu strætis-
vagna, þarf það að klofa upp i
um 70 sm. háa tröppu. Þetta
vandamál leysir hann með þvi
að hafa strætisvagninn sinn
tveggja hjóla, og með vökvaút-
búnaði, sem gerir vagnstjóran-
um kleift að draga hjólin inn —
eða öllum heldur að leggja
vagninn niður á götuna. Þannig
verður unnt að ganga beint inn i
vagninn rétt eins og á gólfinu
heima hjá sér. Og jafnvægið er
ekkert vandamál, um það sjá aö
sjálfsögðu loftpúðar. Þetta
farartæki nefnir hann
„gyrovagn.”
Þessi hugmynd Sören Bendt-
sen er ekki út i bláinn, þetta er
prófstykkiö hans við iðnaðar-
hönnunardeild Listaakademi-
unnar i Kaupmannahöfn, og á
bakvið hugmyndina liggja
gifurlegar athuganir og rann-
sóknir á samgöngum i borgum.
Og það má nefna, að þessi sami
Sören hefur áður hannað, ásamt
fjórum verkfræðistúdentum,
litinn og hentugan borgarbil.
Grundvallarhugmyndin, sem
liggur að baki þessa litla
strætisvagns er, að hann taki
sem minnst pláss, og þá hugsar
Sören bæði um hagkvæmni og
meiri möguleika á að komast
áfram i umferðinni.
Ef við litum á seinna atriðið
má benda á, að meðalhraði
strætisvagna i Kaupmannahöfn
er 15 km á klst., og þá er reiknað
með dvölum á viðkomustöðum
og töfum i umferðinni. Miðað
við, að strætisvagnar nútimans
taka um 30 fermetra á götunum,
en þessi tveggja hjóla vagn
aðeins 8,4 fermetra, verða að
sjálfsögöu minni umferöartafir.
Þá er þess einnig aö gæta, sem
fyrr er getið, að nýting strætis-
vagnanna er mjög litil nema
rétt á mestu annatimunum, en
vagnarnir taka alltaf jafnmikið
pláss. Með strætisvagni Sörens
opnast möguleikar á að haga
fjölda vagnanna eftir þeim
fjölda farþega, sem þeir þurfa
að flytja.
Þá geta vagnarnir þjónað
bæði hlutverki neðanjaröarlesta
og sporvagna, en munurinn er
sá, að i báðum tilfellum tekur
hann minna pláss, og þessvegna
verður allur kostnaður minni.
Þversnið nútima jarðganga er
18-30 fermetrar, en þversnið
jarðganga tveggjahjóla vagns-
ins verða aðeins 9 fermetrar.
Það var eiginlega timi til
kominn, að sjónvarpið gerði
umferðarfræðslunni einhver
skil, og þátturinn „Kveikið á
perunni”, sem var á dagskrá á
mánudagskvöldið, lofaði góðu,
— að minnsta kosti á meðan
hann var ekki kominn lengra en
á prent i dagskránni.
Efnið var vel til fundið, öku-
ljósin eru eitt af þvi sem athygli
manna þarf að beinast að þegar
skammdegið fer i hönd, og ekki
skal efnisvalið þvi gagnrýnt.
Annað er það, að þrátt fyrir
ýmsar góðar ábendingar, sem
komu fram i myndinni, var hún
sem heild misheppnuð. Aðal
ástæðan fyrir þessari mis-
heppnun var án efa textinn, sem
Arnþór Ingólfsson lögreglu-
varðstjóri þuldi upp svona
nokkurnveginn i takt við það
sem sýnt var, — og þó ekki
alveg. Og textinn lét þannig i
eyrum, aö það var sem þessi
einkennisklæddi varöstjóri sæti
þarna og horfði á myndina eins
og hlutlaus áhorfandi, sem
skýrir i fljótheitum það sem
fyrir augu ber, en hugsar að
öðru leyti litiö um efni myndar-
innar. Af þessum sökum er hætt
við, aö ýms atriði hafi fariö fyrir
ofan garð og neðan hjá þeim,
sem ekki beinlinis vissu þau
áður.
Auk þess sem nauðsynlegt kann
að veröa aö hverfa ofan i jarð-
göng er möguleiki á að lyfta
vagninum uppfyrir umferðina.
Það er einfaldlega gert meö
„hálfum jarðgöngum”, þ.e.
vagninum rennt eftir hálftunnu-
lagaöri braut.
Sören Bendtsen hefur lika velt
þvi fyrir sér, hvaða áhrif þetta
nýja samgöngutæki hefði ef það
yrði tekið upp. Verður eyðan,
sem stóru skrimslin skilja
eftir sig, notuð til að auka enn á
umferðina þar til allt er komið i
sama farið aftur eða verður
tækifærið notað til þess að létta
á umferðinni? Ef það fyrr-
nefnda gerist segir Sören, aö
Tæknileg atriði i svona mynd-
um má endalaust deila um — en
það er afskaplega erfitt fyrir
stjórnandann að taka ákvörðun
um það hvaða atriði á að taka
með. En þó má segja, að nauö-
synlegt hefði verið að taka til
meðferðar viðhald á luktum, þvi
ótrúlega margir hafa t.d. ekki
hugmynd um hvernig á að
skipta um peru. 1 þvi sambandi
hefði átt að benda á nauðsyn
þess að skipta um báöar perur,
þegar önnur brennur yfir, og
einnig að minna fólk á að
hreinsa glerin.
Og aidrei er of oft hamrað á
þvi, að fólk yfirleitt lækki ljósin,
þegar það mætir bil i myrkri.
Það hefði kannski mátt fara i
ökuferð meö myndavélina i
framsætinu og sýna hvað gerist
þegar ljósin eru lækkuð, — og
sýna lika nákvæmlega á hvaða
augnabliki þarf að framkvæma
þennan mikilvæga en einfalda
verknað.
Þetta hefði vafalaust mátt
koma i staöinn fyrir endurtekn-
ingunaá neyðarljósunum, og fók
hefði skilið það betur en teikn-
ingarnar, sem sýndu bila
mætast með Ijósum.
Að lokum spurning til út-
varpsins: Var fólki ætlaö að
hlæja eða gráta undir um-
feröarþættinum á miðvikudags-
morguninn?
ekkert ráð sé vænna en lögleiða
7 metra löng tveggja manna
farartæki, það muni flýta fyrir
hruni samfélagsins —■ og
kannski þurfi einmitt það að
gerast svo augu fólks opinist
fyrir þvi sem er aö gerast i
kringum okkur.
Samanburður á nokkrum
tæknilegum atriðum framtiöar-
strætsvagnanna og þeirra
gömlu (innan sviga): Flatar-
mál framhluta 2,5 ferm. (7,65),
hæð dyra frá götu 0 sm (70 sm),
samanlögð breidd dyra 480 sm
(230 sm) heildarþungi 4
tonn (16 tonn), vél um 100
hestöfl (um 200 hö) og heildar-
lengd 7,6 m (11,7 m ).
UMSJÓN: ÞORGRIMUR GESTSSON
ÆVILÖNG HAMINGJA — FRAMHALD ÚR OPNU
kvæmilegt skilyrði fyrir
hamingjusömu hjóna-
bandi. Það er þó ekki
nema hálfsannleikur.
Hamingjusamt hjónaband
gerir kynferðislifið þýð-
ingarmeira, þannig að það
verður um leið snar þáttur
i hamingju hjónabandsins.
En sagan er ekki öll þar
með sögð.
Hjónabönd að ákvörðun
foreldra og aðstandenda
hafa gefið góða raun svo
aldatugum skiptir. Slikt
byggist fyrst og fremst á
þvi að þá gera viðkomandi
sér ekki neinar vonir. Ef
þau geta svo ræðst við i
trúnaði, fundið einhvern
sameiginlegan grundvöll,
hlegið saman eða átt eitt-
hvað saman verða bæði
þvi svo innilega fegin.
Hversu litið sem er,
verður betra en ekki neitt.
Og þannig fer einnig um
mörg þau hjón sem ekki
eiga saman. Eftir átök og
deilur fara þau að sætta
sig við hjónabandið, varpa
öllum draumum fyrir borð
og þakka sinum sæla fyrir
að ekki skuli þó hafa tekizt
verr til.
Arangurinn verður sá,
að þau sjá galla og van-
kanta hvors annars i nýju
ljósi og um leið skapast
grundvöllur fyrir ánægju-
legri sambúð.
Þau karl og kona sem
gædd eru heilbrigðum
eðlishvötum, þau sem
hafa verið svo hamingju-
söm að efinn um að þau
eigi saman hefur ekki
vaknaö við fullnægingu
þeirra hvata, þau sem
hafa kjark og viljafestu til
að bjóða örðugleikunum
birginn, heilbrigt skap og
skopskyn til að láta hvers-
dagslega árekstra ekki á
sig fá og gefin er sú óeigin-
girni sem meö þarf til að
þau liti hvort á annað sem
mannlegan einstakling
ekki siður sambandsaðila
— það eru þau, sem gert
geta jarðneskt hjónaband
að himneskri sambúð.
Sunnudagur 8. október 1972