Alþýðublaðið - 09.12.1973, Blaðsíða 8

AÐ TJALDABAKI
Nóvember 1973:
MACNÚS SKREID UPP f TIL GEIRS
OC TÚMAS GERDI DOMMERTU
Nóvembermánuöur annó 1973
mun vera einn kaldasti nóvem-
bermánuöur, sem komið hefur á
tslandi i tfö núverandi flokka-
kerfis i iandinu. bá skreið
Magnús frá Mel upp i tvibreitt
rúmiðtil Geirs Hallgrimssonar,
sem Geir haföi byggt einn síðan
Jóhann Hafstein fór fram úr. Þá
kom Bjarni Guönason inn úr
kuldanum og stofnaöi um sig
flokk sér til skjóls. bá frusu
Lúövik og Magnús Kjartansson
fastir viö ráöherrastólana og
gátu ekki einu sinni staðið upp,
þegar sannfæringin kallaði. Þá
kólsiöustu, rytjulegu grasstráin
frá i sumar, sem enn börðust við
aö standa gegn lögmálum móð-
ur náttúru. Og þá lá ólafia úti i
grimmdarfrosti og byl, hús-
næöislaus förukonan á heiðinni
milli austurs og vesturs, sem
einnig hafði upprétt staðið i
trássi viö öll náttúrulögmál uns
nóvemberkuldinn miskunnaði
sig yfir skarið.
Nú liggur sú farandkona á
beði slnum i hvita húsinu við
Lækjartorg, sem endur fyrir
löngu var haft undir dæmda af-
brotamenn islenska, og biður
dauða sins. Allur máttur er
henni þorrin. Hún hefur enga
stjórn lengur á limum sinum og
liffæri hennar gera uppreisn
hvert gegn öðru. Viljinn til að
Þetta er einstæð bók.
Hún fjallar um sögu huldu-
fólks hér á landi, á annan
hátt en áður hefur verið
ritað um þenna dularfulla
hluta þjóðarinnar. Vegna
eigin reynslu, og margra
annarra, dregur höfundur
ekki I efa að til sé huliðs-
heimar og menn hafi um
allar aldir haft samband
við verur þær, er þessa
heima byggja. Þar á með-
al er huldufólkið og kunn-
ingsskap þess og manna
er siður en svo lokið. Trú-
in á álfa og huldufólk er
ævaforn. Árni Óla segir
hér frá reynslu sinni og
annarra af huldufólki, álf-
um og huliðsheimum. Og
sú kemur tíð, að vísindin
munu uppgötva þessa
hulduheima.
Setberg
lifa, sem einn hafði haldið henni
uppistandandi á ellidögunum,
er þrotinn. Rikisstjórn Islands
er að deyja.
Fljótlega eftir, að þing kom
saman i haust lagði rikisstjórn-
in fram frumvarp sitt að fjár-
lögum fyrir árið 1974. 1 frum-
varpi þessu var gert ráð fyrir
mjög auknum útgjöldum rikis-
sjóðs frá fjárlögum yfirstand-
andi árs. Samkvæmt tekjuáætl-
un frumvarpsins kom I ljós, að
núgildandi reglur um álagningu
opinberra gjalda með þeirri
skattvisitölu er tillaga var gerð
um i frumvarpinu, gátu ekki
skilað rikissjóði tekjum, sem
nægðu til þess að standa á móti
útgjöldunum. Þvi lagði rikis-
stjórnin það til i frumvarpinu,
að frá og með næstu áramótum
yrði söluskattur hækkaður um 2
stig — upp I 15%. Oðruvisi náði
hún endum ekki saman.
Stjórnarandstaðan tók að
sjálfsögðu strax afstöðu á móti
þessum ráðgerðu skattahækk-
unum. 1 útvarpsumræðum um
stefnuræðu forsætisráðherra
lýsti Bjarni Guðnason þvi hinu
sama yfir. Hann sagði þar skilið
við stjórnina og sagði, að hann
myndi greiða atkvæði gegn öll-
um skattahækkunartillögum
'hennar — m.a. þeirri sölu-
skattshækkun, sem fjárlaga-
frumvarpið gerði ráö fyrir. Með
þessari yfirlýsingu Bjarna
Guönasonar var fjárlagafrum-
varp rikisstjórnarinnar i raun-
inni fallið aðeins nokkrum dög-
um eftir, að það hafði fyrst séð
dagsins ljós. Að visu nægir and-
staöa Bjarna við nýja skatt-
heimtu ekki til þess að stöðva
afgreiðslu fjárlagafrumvarps-
ins, þvf það er afgreitt i samein-
uöu þingi þar sem stjórnin hefur
enn þingmeirihluta. En allar
skattalagabreytingar, sem ráð-
gerðar eru I frumvarpinu til
tekjuöflunar fyrir rikissjóð,
þarf að bera sérstaklega upp á
alþingi i frumvarpsformi, sem
leggja þarf fyrir báðar þing-
deildirnar sitt i hvoru lagi. Og
mótatkvæði Bjarna Guðnasonar
merkir, að öll slik mál falla á
jöfnum atkvæðum i neðri deild.
En áfram var engu að siður
haldiö með fjárlagagerðina að
venju og f járlagafrumvarpið
sent f járveitingarnefnd til
meðferðar eins og vant er. bar
hefur frumvarpiö legið siðan.
Eins og venjulega hefur nefnd-
inni borist aragrúi beiðna frá
ýmsum aðilum um aukin fram-
lög úr rikissjóði til hvers kyns
athafna og þjónustustarfsemi.
Mörg ráðuneytin hafa t.d. alls
ekki lokið fjármálalegri áætl-
anagerð sinni, þegar fjárlaga-
frumvarp er fyrst samið, og
koma þvi með mörg erindi og
beiðnirum aukin fjárframlög til
fjárveitinganefndar, sem hún
aö sjálfsögðu verður að taka til-
lit til. Þess vegna verður ávallt
umtalsverð hækkun á útgjalda-
liöum fjárlagafrumvarpsins frá
þvi fyrstu umræðu um það lýkur
og þar til það kemur frá fjár-
veitinganefnd til annarrar um-
ræðu. Svo er einnig nú. Fjár-
lagafrumvarpið i sinni fyrstu
gerð var aðeins forsmekkur
þess, sem koma skal. Og nú er
viðbótin aðsjá dagsins ljós. Hún
mun nema nokkrum þúsundum
milljóna króna, og fyrir þeirri
viðbótarupphæð er ekki til
króna með gati i hirslum rikis-
ins. Jafnvel til þess að mæta út-
gjöldum frumvarpsins i fyrstu
gerð þess þurfti rikisstjórnin
umtalsverða skattahækkun. Nú
bætast milljónahundruð ofan á
súpuna. Hvar á að taka það fé?
Rikisstjórnin, sem ekki hefur
einu sinni þingmeirihluta fyrir
tekjuöflunarráðstöfunum, sem
ráð var fyrir gert i frumgerð
fjárlagafrumvarpsins, hefur
auövitað engin ráð við þvi. Hún
er strand. Nú þegar er svo kom-
ið, að hún getur ekki afgreitt
fjárlög. Og enn á vandinn eftir
aö vaxa.
Nú starida yfir kjarasamning-
ar við allar launþegastéttir i
landinu. Þar er allt fast og hefur
ekkert miðað frá þvi fyrst var
farið að ræðast við. Framundan
eru þvi hörð átök á vinnumark-
aðinum. beirra mun sennilega
ekki gæta fyrir jólin. En i janúar
á næsta ári má búast við stórum
tiöindum. Þá er útlit fyrir hörö
átök á vinnumarkaðinum, sem
sennilega munu eiga fáa sina
lika i sögu Islenskra kjaramála.
Ein meginkrafa verkalýðs-
hreyfingarinnar er um skatta-
lækkanir. En á sama tima þarf
rikisstjórnin að fá skatta-
HÆKKANIR og þær meira en
litlar. Svigrúmið til þess að
mæta verkalýðshreyfingunni á
miðri leið er þvi minna en ekki
neitt.
Jafnvel þótt samningar gangi
fyrir sig án afskipta rikisvalds-
ins, hvernig á rikissjóður þá að
mæta þeim stórhækkuðu út-
gjöldum, sem hann verður fyrir
vegna launahækkana, sem
væntanlega verður um samið.
Einsog nú standa mál, þá er
fjárlagadæmið óleysanlegt fyrir
rikisstjórnina. Hvað þá heldur,
ef aukin útgjöld bætast enn við
hjá rikissjóði vegna launahækk-
ana i landinu.
t miðju einhverju þvi mesta
góðæri, sem verið hefur á ts-
landi, hvað allar ytri aðstæður
varðar, eru rikisfjármálin með
öllu strand. Rikisstjórnin er
komin i sjálfheldu, sem hún
kemst ekki út úr.
En mun hún ekki reyna?
spyrja sjálfsagt margir. Jú, hún
mun reyna — ekki að leysa
vandann, þvi hún hefur enga
lausn á honum, heldur að lafa.
Hún mun gera örvæntingarfull-
ar tilraunir til þess að halda i
sér lifinu. Hvernig?
Hún mun leita til Bjarna
Guðnasonar og biðja hann um
samninga varðandi tilfærslu
innan skattkerfisins með dul-
búna stórhækkun skatta sem
markmið. Bjarni mun ekki þora
að segja já.
Hún mun leita til Alþýðu-
flokksins og biðja hann ákafar
en nokkru sinni fyrr um að
ganga til liðs við stjórnarflokk-
ana. Eins og þegar hefur komið
fram i fréttum. hefur Halldór E.
Sigurðsson barið nefndarálit út
úr nefnd um endurskoðun á
tekjuöflunarleiðum rikissjóðs,
sem gengur mjög i sömu átt og
tillögur Alþýðuflokksmanna á
alþingi um kerfisbreytingu i
skattamálum. Þessari kerfis-
breytingu munu stjórnarflokk-
arnir veifa framan i Alþýðu-
flokkinn með loforðum um að
framkvæma hugmyndir hans
um skattkerfisbreytingu án taf-
ar, ef það gæti orðið til þess, að
Alþýðuflokkurinn fengist annað
hvort til þess að koma i stjórn-
ina eða alla vega að hjálpa
henni til þess að leysa fjárlaga-
vandann. En þingmenn Alþýðu-
flokksins og forystusveit hans
eru ekkert ginnkeyptir fyrir þvi
að setjast á brún hengiflugsins
við hliðina á stjórnarflokkun-
um. Hvers vegna skyldu þeir
lika leggja pólitiska framtið
flokks sins að veði til þess að
bjarga dauðvona rikisstjórn
flokka, sem kratarnir eiga grátt
að gjalda? Svo mikið munar
kratana ekki i völdin.
En á hinn bóginn munu þeir
að sjálfsögðu fúslega þiggja alla
liðveislu við tillögur sinar um
kerfisbreytingu skattamálanna
— en sú kerfisbreyting ein út af
fyrir sig gagnar ekki stjórninni.
Hún þarf breytingar, sem leiða
til mjög hækkaðra skatta og til
slikra breytinga fær hún Al-
þýðuflokkinn ekki.
Þá mun rikisstjórnin gera til-
raun til þess að fá afgreidd fölsk
fjárlög. Það er að segja, hún
mun reyna að setja inn i fjárlög-
in einhverjar tilbúnar tölur —
allt of hátt áætlaðar tekjur og
allt of lágt áætluð útgjöld —
þannig að fjárlagafrumvarpið
beri ekki með sér að til neinnar
nýrrar skattheimtu þurfi að
koma.
Auðvitað er hægt að búa til
einhverjar slikar tölur út i loft-
ið. En það leysir að sjálfsögðu
engan vanda. Auk þess eru fjár-
lögin nú unnin þannig, að mjög
erfitt eða nær ógerningur er að
leyna slikum tilraunum til föls-
unar á fjárlögum. Stjórnarand-
stæðingar munu eiga ákaflega
auðvelt með að fletta rækilega
ofaii af sérhverri slikri tilraun
og þvi munu þær einnig fara út
um þúfur.
Eftir er þá aðeins eitt. Sem sé
það að afgreiða fjárlögin alls
ekki. Og þann kostinn mun
rikisstjórnin taka. Hún mun
taka fjárlagafrumvarpið til
annarrar umræðu alveg á næst-
unni; og siðan ekki söguna
meir. Þingmenn munu koma
heim úr jólaleyfi að fjárlögun-
um óafgreiddum. Rikisstjórnin
getur ekki leyst hnútinn. Hún er
þrotin.
Og fjárlagavandinn, sem hér
hefur verið gerður að umtals-
efni, er langt i frá eina vanda-
mál rikisstjórnarinn-
ar. Sjáið atvinnuvegina!
Nýju skuttogararnir geta ekki
staðið skil á vöxtum og afborg-
unum af lánum á fyrsta út-
gerðarári. Hvernig haldið þið að
afkoman verði, þegar olian hef-
ur hækkað um allt að 100% og
veiðarfæri um jafnvel eitthvað
álika?
Undirstöðuatvinnugreinarnar
— iðnaður, útgerð og fiskvinnsla
— eru þannig staddar nú, að
viða blasir við rekstrarstöðvun.
Og nú eru launahækkanir á döf-
inni ásamt stórhækkunum á
flestum innfluttum rekstrarvör-
um og orku. Hvernig á að koma
þvi dæmi heim og saman með
öðru móti en óskaplegri verð-
hækkanaskriðu strax upp úr
áramótunum til þess að rétta
við hag þeirra fyrirtækja, sem
framleiða fyrir innanlands-
markað og stórri gengisfellingu
i febrúar eða mars til þess að
rétta við hag útflutningsat-
vinnugreinanna? Slagorð og
upphrópanir duga hér skammt.
tslendingar hljóta að vera farn-
ir að þekkja aðdraganda geng-
isfellinga og verðhækkanaflóðs
það vel, að þeir finni lyktina.
Þannig ris hvert ólagið við
annað. Rikisstjórnin er úrræða-
laus og jafnvel þótt hún hefði úr-
ræðin, þá hefur hún ekki þing-
styrk lengur til þess að beita
þeim.
Og enn er eftir eitt: varnar-
málin. Með 1. desemberleiðara
sinum gerði Tómas Karlsson ót-
rúlega „bommertu”. Vel má
vera, að þau viðhorf, sem þar
komu fram, séu einmitt viðhorf
Framsóknarforystunnar, en sá
timi, sem valinn var til þess að
slá þeim fram, er svo óskaplega
rangt valinn — slik hroðaleg
mistök — að einna helst minnir
á þann ægilega afleik, sem Lúð-
vik Jósepsson lék i landhelgis-
málinu, þegar hann kastaði
neitun þingflokks Alþýðubanda-
lagsins við frumdrögum land-
helgissamningsins framan i for-
sætisráðherra, en sá afleikur
kostabi Alþýðubandalagið stöðu
flokksins i landhelgismálinu.
Þvi verður vart trúað, aðEinar
Ágústsson og Ólafur Jóhannes-
son hafi verið allskostar vak-
andi, þegar þeir heimiluðu
Tómasi Karlssyni birtingu um-
rædds leiðara aðeins nokkrum
dögum áður, en tilkynnt var um
þau undirmál Einars við
Bandarikjamenn að fresta
varnarmálaviðræðunum, sem
fram áttu að fara 17. des., fram
yfir áramótin, en sú ráðstöfun
átti einmitt að vera einn af stóru
leikjunum i þvi valdatafli, sem
framsóknarmenn og kommar
heyja nú á siðustu hérvistardög-
um rikisstjórnarinnar.
Með þessum leiðara hafa
kommúnistar nefnilega fengið
þá stöðu, sem þeir helst hefðu
kosið. Nú geta þeir krafist upp-
gjörs um varnarmálin áður en
lausn kjara- og efnahagsmál-
anna verður i brennidepli og þvi
skotið sér undan að taka afstöðu
til þeirra vandamála, en ætlan
Framsóknarflokksins var ein-
mitt sú að taka efnahagsvanda-
málin á dagskrá i rikisstjórn-
inni á undan varnarmálunum.
En nú eiga kommúnistar leik-
inn. Nú geta þeir af þvi tilefni,
sem leiðari Timans hefur gefið
þeim, krafist þess, að afstaða
verði tekin i rfkisstjórninni á
allra næstu dögum til þess hvort
segja eigi upp varnarsamningn-
um strax eftir 25. desember nk.
og hótað brottför úr stjórn fáist
það ekki fram. Frumkvæðið um
slit stjórnarsamstarfsins er
þvi komið i þeirra hendur fyrir
mistök Tómasar.
En á hvorn veginn, sem sú
viðureign kann að fara, þá er
eitt ljóst. Lif rikisstjórnarinnar
hangir nú á bláþræði. Oft hefur
tæpt staðið um lif hennar, en
aldrei eins og nú.
Þegar það svo bætist við, að
viljinn hjá stjórnarflokkunum
til þess að láta stjórnina lifa er
að mestu þorrinn, þá verður
ekki séð annað, en að endalokin
séu skammt undan. Það strið,
sem nú er háð innan rikisstjórn-
arinnar, er dauðastrið. Og
dauðastrið sitt getur enginn
unnið.
Orri
0
Sunnudagur 9. desember 1973